Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beretzakotu. Tomar para sí, hacer suyo. v. beretakotu, beretu. Gizon bakotxak beretzakotu dauzan
gauzen jauntza ta jabetzeak be, gizarteak berak ipiñitako legeak baño beste oñarri ta eustazpirik eztauke. Eguzk
GizAuz 91. Ikastun zarren gaia beretzakotu egin zuen zor eta lor. Zait Plat 27.
beretzatasun. Egoísmo (referido a una 3. a pers. sing.). v. berekoikeria, beretakotasun. Grazia bihotzbera
da, trebe eta largo guziekin, ihesi doako beretakotasunari (beretzatasunari). SP Imit III 54, 4 (Ch eztio beiratzen
bere aisiari, eta probetxuari, Echve etzaio bere gauzarik gustatzen, Leon ez du behatzen nondik zer on duken
nor-berak beretzat).
beretzatu. "Destinarlo a sí mismo, de beretzat (para él)" AG 2330. v. berentzatu. --Nork esan zuen Salbea
edo Agur Erregiña? --Zana zala, Eleiz Ama Santak beretzatua dauka. CatBurg 25 (en el ms. original arturik).
ber-ehun. v. berrehun.
bereunten. v. BERE HONETAN.
bere-uraxe. v. beruraxe.
berex (AN-ulz, B, L, BN; Ht VocGr 354 y 397, Lar Sup , Lecl, Hb ap. Lh, Dv, H; berhex S; Hb ap.
Lh), bereiz, berez (Lar, Hb ap. Lh, Dv, H; berhez BN, S; VocBN, Gèze, H), behez (S), beres, behex, bereix.
Ref.: A (berhez); Lh (berex, berez); Lrq /behés/; Iz Ulz (berexi); Gte Erd 15. Tr. Berex es la forma más
general. En los textos suletinos siempre se encuentra berhez. Berez está documentado sólo en Duvoisin y algún
autor meridional moderno. El primer testimonio de la forma bereiz es de comienzos del s. XX (Inza y Orixe), y
es prácticamente la única forma utilizada por los autores occidentales. Behex aparece en Laphitz, Constantin e
Iratzeder, y beres en algún texto alto-navarro. I (Adv. y pred.). 1. Aparte, separadamente. "À l'écart' Ht VocGr
354. "À part, berex, beregaiñ" Ib. 397 ( Lar Sup). "Aparte" Lar. "À part" Lecl. "Séparément" VocBN. "Berhez
[...]; (adv.) séparément, en particulier" Gèze. "Ezar zazu hori berez, mettez cela à part. Gizon hori orotarik berez
dago, cet homme reste isolé de tout" Dv. "Berex, diminutif de berez" Ib. "Berex daude, están separados" Iz Ulz.
v. beregain. Tr. Documentado en textos septentrionales y alto-navarros desde finales del siglo XVII (cf. infra
berhez-berheza ya en Oihenart); en el s. XX tbn. se encuentra en algunos textos guipuzcoanos.
Pena tenporalen parkamentia, zoin Elizak Penitenziazko Sakramentütik berhez emaiten baiterikü, graziatan
iarten bagira, eta obra honak egiten. Bp I 55. Ezta egiazko bat baizik, eta hura Sainta, katolikoa, Apostolikoa,
Erromekoa, zointarik berhez ezpaita salbamentürik. Ib. 37s. Eskola bürzagi edo bürzagisa astegünez bere peko
güzier algarreki edo berhez hura erakatsiren deriener. Ib. 26s. Katixima bat baizik egiten ez den herrietan, haur
gaztenak eta gutienik dakitenak ezarri behar dire berex. CatLav A 5v (V 5). Berzetarik berex beherago ezarzea
solasean egonez, edo modestiarik gabe lagunak gaixtatzen hariz [...] hala mortifikatzea merezi dutenak. Ib. A 5v
(V 5). Noiz artean biziren zarete berex? Baldinetariak zeru lurren kreatzaillea bada egiazko Jainkoa, eman
zakizkote. Lg I 353. Ezkiribatüren dü berhez eta arranjamentüreki gaiza jarraikiten direnak. Mercy 39. Senhar
emazteen artian den adiskidegoaz ezkirade heben mintzo, bena bai bizioa berhez jarririk, gizonetan ta emaztetan
izan laitekianez adiskidegoa laidogarririk. Egiat 217.
(s. XIX) Konformidáde ta Pazienziarén motiboak beréx bat banáka. LE Ong 53r. Jauna, eznazála juzgátu
beréx ni beragábe: ene álde bégo Jesús ene Redentórea. Ib. 129v. Arrepatzen zuelarik tropatiken beres. (Goñi, s.
XIX). "Et apprehendens eum de turba seorsum" (Mc 7, 33). FLV 1987, 130 (Dv bazterrerat harturik, IBk bereiz
harturik). Gipuzkoa, Bizkaia, itsaso aldean, / Hedatzen zaizko, berex, mintzo ber-berean. Hb Esk 78. Mende bat
eta erdi, bi bortz urtherekin / Egon zen Aragona berex Nafarrekin. Ib. 65. Ar bat aski da hamar ürrüxaren; bena
arrak egon behar dü berhez. Ip Dial 100 (Dv berez; It apartean, Ur aldendurik). Phetirik berhez hartu zian
[Jesüs]. Ip Mt 16, 22 (Leon berex, IBk, IBe bereiz; Echn bazterrera, Samper separatuki, Hual aparte). Eltzeko
berdagailiak azieta batean berex zerbitzazaitzu. ECocin 3. Gizonak eta emastekiak behex ezartzen zituen. Laph
202. Aita Sainduak, behex harturik, bere bihotza zabaldu zion. Ib. 194. Galda zatzue hirur, / berex bat bedera.
Zby RIEV 1908, 772. Azkenekotz baita gizonaren aldi, / Berex du hau egin nahi. Ib. 206. Zu zinen hastetik /
Berex ezarria, / Lehen bekhatutik / Garbi-garbia. Ib. 286. Gizona egina da, baltsan eta lagunekin bizitzeko, eta
ez bere gisa, bertzetarik behex. Arb Erlis 17. Saldoka bazoatzan ber herrietako jentiak, gizonak eta emaztiak
berhez. Ip Hil 134. Kartier urrun batetako bospasei haur [...], biltzen zituen bere etxera, eta han ezkaratzean
egiten zeien, berex, heieri katixima. HU Aurp 118. Berak berex joan behar izan baitziren eliza batean otoitz eta
nigar egiterat. Ib. 174. Elgarrekin edo elgarretarik berex. HU Zez 179. Diala ehün eta hamabost urthe
inprimatü zütien, lehentze eta berhez, hamabi Noel. UNLilia 2.
(s. XX) Herriko etxe multzoaren ganik berex da gure ithurria. JE Bur 34. Laboraria bere etxeñoan ahal duen
bezala bizi, bere idurikoetarik berex eta urrun. Ib. 201. Arno onak ontzen du ur hutsa, ez aldiz urak arnoa, behex
dire laket. GH 1921, 682. Hartan sartu ginen, Angles moltzo bat, Aleman kolpatu batzuekin nahasteka, bizpalau
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 963
mende.