Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
buruz bethi bihur hadi. Zby RIEV 1908, 606. Nahi zituelakotz beretu haren onthasun guziak. Jnn SBi 114.
Madagaskar delako Frantziak berritan beretu leihor handi hartako haurren altxatzeko. HU Zez 101. Izaitez
hamarretarik bederatziak, eta guziz langile gaizo edanak, beretuak hilen dire adin hortara gabe. Ib. 206. Eleiza
Ama Santeak dauko beretuta [Salbea]. Itz Azald 69.
(s. XX) Urrea ausarki daukala aditua duten leihorrak ja beretuak ditu. JE Bur 208. Joan den astean galdu
ukan dugu, eritasunaren ondotik herioak bereturik, Arrokiko etxetiarsa xaharra. Ib. 65. Eta eginda egongo dan
lana beretuaz bere lepotik berriz argitaldu nai badu, iñork eztio galeraziko. EEs 1912, 152. Okendok beretu
baino lenago ere iruditxo onek mirari bat egin zuen. A Ardi 78s. Ba sorgorturik adimena, berri au ezin beretu al
izango luke, ez gogamen bidez, ez ziñeste bidez. Zink Crit 26. Horko Birjinak gazte-gazterik beretu baitzuen
dena. Ox 31. Legun ta xuri daude eskualdun bazterrak, / gau batez oro dauzku beretu elhurrak. Ib. 146. Orozgainetik
arrain yori hura beretu nahiz. Zub 22. Espainiaren beretzeko, Orreagatik sartu zen. Ib. 126. Ondasuna
ekarteko gai ta bide diran gauzen jabetzea, iñori bidegaberik egin barik, gizon bakotxari kenduaz, beragandu ta
beretu daike gizarteak. Eguzk GizAuz 91. Ez dugu erraitearen beharrik Zanpagarayek arrunt beretuak zauzkala
bere Itsasuar guziak. Lf Murtuts 12. Erregek bere elhe ederrez beretu zituen hirur kardinale. Zerb IxtS 109.
Herri bakotxak badu bere bizia, badu bere izaitea, badu bere moldea. Kanpotik heldu denak ez ditu aise hartuko
eta beretuko. Zerb Azk 30. Piarresek bizi guzirako gurutzerik aztunena beretu du. Etxde JJ 105. Auzia beretu
bearrean aizatu besterik etzun egingo. Ib. 200. Ez ote da Uharte Berdea Erromak beretu ez zituen Europako
lurralde urrietarik bat delakotz? Mde Pr 225. Halako amorru batek bereturik, hasi zitzaion jo eta jo. Ib. 160.
Eta loak goxoago beretzen baitu gizona esna-ordu izanik ere. Or Aitork 193. Nehok ez baitzuen pentsatzen [...]
holako gizon azkarra eta itxuraz sanhoa herioak hain laster beretu zezakela. Herr 13-11-1958, 3. Orrelako
gazterik etzuen gaitzirizten Sokratek, naiz ta oien dirurik inoiz ez beretu. Zait Plat 114. Pilosopia Moraleko
irakas-maia irixten bizitzaldiko, eta Sahagunen Erti-Maisu mailla beretzen ere. Gazt MusIx 58. Bero ta otzaren
artean ain pake luzerik izan ezpazen eta lurrak zeruko errukia beretu ezpalu. Ibiñ Virgil 89. Ustaritzeko
semenarioan, Lafitte jaunak beretu ninduen. Larz in Alzola Atalak 117. Eta hola beretu zuen urruneko lur batek
[...] gizon handienetarik eta sainduenetarik baten gorputza. Ardoy SFran 267. Baita orano Arphiña, / Nabariñe
ta Goibürü, / Gure gizen alhagiak, / [Jana d'Albretek] ahalke gabe beretü. Casve SGrazi 84.
v. tbn. Elzb Po 201. Lap 147 (V 65). KIkG 17. KIkV 26. Etcham 56. Vill Jaink 142.
2. (Lar, Añ). "Apropriárselo aquéllos" Lar. "Apropiárselo aquéllos" Añ. v. berendu, berenganatu. Dohatsu
dira emeak eta mansoak ezen lurra beretuko dute. Harb 30. Erromarrak eta Erromako Enperadoreak gutiziatu
izan ziren, bortxaz edo amodioz jendaki hunen beretzera. ES 109. Maiz ohore hek desiratzen dituzte, entsaiatzen
ere dire hek beretzera, zillhegi zaizkoten moienez. He Gudu 79. Erromatar munduaren zati andiak beretu
zituztenak jende oartuak eta beste gauzak ongi zekiztenak ziran. Mb IArg I 358. Ez bagare hartaz yabetzen,
nausitu bezala zaizkigun erromarrak beretuko gaituzte alde baterat. Lg II 206s. Gauza kausituak beretzen
dituztenek. Brtc 65. Haiek behar die / Espaiña oro beretü. Xarlem 1035. Hogita bederatzik nütinin kunplitü /
aitak zeitan haurreki prozesa phusatü [...] / ene hirur etxaltik, ordian beretü. Etch 182. Ethorririk listor batzu /
[ezti-breskak] Nahi izan zuzten beretu. Gy 188. Emazte, seme-alabak eta ondasun guziak, ezer ere galdu gabe,
beretu zituzten. Lard 180. Beretu dituzten gaizoak baino axkide hoberik ez dute ondoan. Hb Egia 134. Etzuten
beretu behar [apostolu eta hekien ondokoek] emazte bat, eta beretu dute mundu hoberen guzia. Ib. 147.
Jauregietako berregindurek ez-eta ere atsegin gozoek etzaituzte ez liluratu, ez beretu. Dv Lab II. Gezur hori
derasatenek luketela nahi eskuara izilka, gordeka urkatu, alegia deus ez, gero Eskualdunak errexkiago
bereturik, beren hats gaixtoaz kotsaturik, lehertzeko. HU Aurp 212s. Dirua beretuz geroz, [juduek] nahi dutena
egiten dutela gutaz. Ib. 59. Asko egin dabe aleginik / Sizilia beretu ezinik. Azc PB 212. Apez Aleman batekin
zuten beren egitekoa. Hau ere beretu zuten emeki emeki. StPierre 40. Bordele edo Mordele, hamabost mila
Españolek ez othe lukete beretuko? Barb Sup 131. Euskotarrak lantzegai berriak sortu zituzten, eta erbestetik
zetozkienak laxter beretu ere bai. JMB ELG 63. Hango populuari gaitzitu zitzaion hori eta, erregea bere oihu
eta mehatxuez lotsarazirik, profeta eskuratu eta beretu zuten. Zerb IxtS 70. Emazte bat, edo obeki sehi bat
beretzen baitzuten. Larz Senper 44. Bi hitz, aintzineko arrotz horietaz, hobeki erakusteko nola Ziberotarrek
beretu dituzten eta hein batean berritu. Lf in Casve Grazi 8. Eta horrela beretu zuten erromatarrek Probintzia.
MEIG V 93.
v. tbn. Laph 60. Elzb Po 213. Iratz 178.
- BERETUXE. Aprox. de beretu. Beretuxea du (loak) eta geroago eta beretzenago hari, Afrika barnea. Prop
1911, 140 (ap. DRA).
berhetu. v. berretu.
beretzaile (Ht VocGr). "Ravisseur, beretzaillea" Ht VocGr 414.
beretzako. "Beretzakua, (adj.), interesado. Gizon beretzakua, iñoiz mesederik eiñ gabia iñori" Etxba Eib.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
962