Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Azkaineko beretterrek etzutela begi onez ikusten, hirur oren laurden, eta noiz-nahi oren bat, emaiten baitzituen
bere mezaren erraiteko! Zerb Azk 77. Betterrak ere, beren jauntzi berri eta xuriekin, burua gora zirela! Herr 3-
4-1958 (ap. DRA). Apheza sartzen da beretterrarekin aitaren ganberan. Larz Senper 112. Jaun ertorak bere
berettar ere atxiki ninduen. Xa Odol 29.
2. beattar. Paje. Erregea ederrenian emana, hupatzen da tronaduraren gainerat eta, bere iduriko beattar
edo mutil andana batez inguratua jartzen da alkian. Prop 1893, 228.
berettergo (L, BN ap. A), betterko (Lander (L-côte) ap. DRA). "Oficio de acólito" A.
beretto.
- BERE BERETTO HARTAN. "Bere batean, id.[...] bere-beretto hartan dago [...] il est au même état" H.
- BERETTOAK EMAN. Dar lo suyo, dar una buena. Erakharri zuen beraz bere muthikoa biharamunean,
zaharoaz berettoak emanik. Prop 1897, 59 (sg. DRA, pero no se encuentra en esa pág.).
- BERETTO BATEAN. "Bere batean, id. beretto batean [...] il est au même état" H.
beretu (gral.; SP, Ht VocGr 414, Lar, Añ, Lecl, Hb ap. Lh, Gèze, Dv, H, A DBols). Ref.: A; Lrq /beetü/, /beece/;
Iz ArOñ. 1. Hacer suyo (de él), apropiarse (de). "Beretzea, s'approprier, prendre pour soi. Beretuko zaitu, il
vous rendra sien" SP s.v. bere. "Ravir, beretzea" Ht VocGr 414. "Apropriárselo aquél" Lar. "Apropiárselo aquél"
Añ. "S'approprier, ravir" Lecl. "Faire sien, s'approprier" Gèze. "1.º apropiarse, subyugar. 2.º (V, G, L), pagar las
deudas de una casa" A. "(Hb). 1.º s'approprier; 2.º (S, BN; Foix), détenir, gagner, se rendre maître de. Etxeak,
herriak, guziak beretzen-tu [...]; 3.º (L), payer les dettes d'une maison en se l'appropriant" Lh. "Hacerlo suyo
comprándolo o robándolo" Iz ArOñ. v. bereganatu, beretakotu, BERE EGIN. Tr. Atestiguado por primera
vez en Etcheberri de Ziburu; está mejor documentado en textos septentrionales. En DFrec hay 9 ejs., 4 de ellos
septentrionales.
Hautarik bereturen du [Antekristek] hirurgarren partea. EZ Man I 67. Beretuak betheren tu preziatu sariez, /
Ohore eta azienda nahi bezain handiez. Ib. 66. Zeren Nabothen mahastia nahi zuen zuzenaz beretu, eta
Nabothek hura nahi zuen zuzen geiagorekin iduki. SP Phil 266. Jadanik nau zesitu, / Goritu, / Gustia nau beretu;
/ Eztu kontra deusik ere, / Egiñ da ene errege. Gç 82. Estatu huntan Jesus Haurrak / Gu hobeki beretzeko, /
Fletxak belharrez egiten tik / Gure bihotzen zaurtzeko. Ib. 81. Romanoak logradu eban / intentoaren erdia, /
beretutea Probinzia. BBizk 18. Dozun anae maitea / beretuteko usteagaz. Ib. 22. Aspaldi zuen [autoreak] liburu
saindu hau bere bihotzerat eta akzionetarat ekharri zuela, hemengo egia eta berthute gehienak beretuak bezala
zituen. J. Darreche in Ch pról. Giristino bat bere barrenean erreberritua beretu dituen bertutez. He Gudu 90.
Zure sensuetan sortzen hasi den txartasuna, bihotzeraño igatera entsaiatzen dela, eta zure arimaren parterik
gorena, zeiña baita konsentimendua, beretu nahi lukela. Ib. 83. Guziak emanen ziozkalako hitzarekin [etsaiak]
beretu nai izandu zuen hura. Mb IArg I 228. Alexandro andiak Mazedonitik Indirañoko erreinu guziak armaz ta
gerraz beretu ta. Ib. 387. Erresuma bat beretzeko. Lg I 290. Berari khen ziozoten bortxaz beretu zuen khoroa.
Lg II 120. Zer probotxu da gizonarentzat, dio Jesu-Kristok, mundu guzia beretzea, galtzen badu bere arima?
Brtc 138.
(s. XIX) Xarmatu du / Eta guzia beretu / Janeton Haristoy lerdenak. Monho 34. Nabarra eta Kataloña / harek
beretü zitizün. Xarlem 905. Nola iñoren ondasunak bide gaiztoz beretu dituanak, eman Jangoikoari satisfazioa?
Mg CC 148. Ondo egiña dago elexiak beretu ta erdera guztietara zabaldu dituban bere berbak, guk bere
gordeetia. Mg PAb 196. --Nork erran zuen Salbea? --Eliza Ama Sanduak dauka beretua. --Zertako? --Ama
Birjiñari mesedeak eskatzeko. Añ CatAN 32s (Cb CatG 39 artua, CatEliz 466 errezibitua). Beste santu ta angeru
guztiak baño beretuago, beraganduago, batuago, maiteago dabela [Jangoikoak Maria Santisima]. Añ MisE 133.
Beretuak dauzka gure Jaungoikoak kreatura guziak naturalezako ordean. Gco I 414. Guztiz da jakinsua, iñoiz
aspertzen ezta, eta bide guztietatik baliatzen da gu galtzeko eta beretzeko. Ib. 442. Aditu du, amorio belarraren
autsakin beretuko duala nai duana, eta ematen diozka bati. AA II 22. Erosi ta beretu zituen mienbro sakratuak
sekulako heriotzerat botatu dituen ondoan. Dh 230. Itsutasun zorigaiztoko bategaz ta ez-jakin lainotsu bategaz
etsaijak beretuta daukazala zoro zororik. fB Olg 4. Inoren etxia, solua edo basua ostutiari bijotzian leku emon
deutsanak, asmo asko topetan ditu, inorena beretuteko. fB Ic II 246. Gibraltarko itsas-estuan peleatu zan
Mairuen bost ontzi lodiren kontra [...], eta guztiak garaitu ta bereturik eman izan ziozkan Erregeren Erarioari
irureun milla dukat. Izt C 482. Ez gaitela samur, nik dut aski nere zathia, / Erran eta, herresaka beretzen du
puska bat. Gy 164. Azken horrek hedatu eskaldun herria; / Beretu, nola lehen, herri Kaskoinia. Hb Esk 65. Aita
Dabiden koroa osotoro beretzeko. Lard 198. Aurtasunetik agertu zuen ontasunak aitaren biotza beretu zion. Ib.
63. Gudu batean bihotz guziak beretu zituen. Hb Egia 32. Diharütako arranda neke da beretzen eta ezta xüxen.
Ip Dial 64s (It y Dv kobratzen, Ur kobretan). Bihotz guziak beretzen zituen bere lañotasunaz, bere
amultsutasunaz, bere behatze eztiaz. Laph 150. Eta soñeko hura nola beretu zuen, Amak kontatu zion. Arr GB
66. Euskeraren eta Euskaldunen gañean aditua irten eta zerbait jakiunde beretu nai duenak. Aran SIgn 200.
Besteren gauza beretutzeko / beti dago korajian. PE 141. Beretu baihinduen Jesusek aspaldi, / Haren etsaier
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
961