Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bereterkide. Colega en el sacerdocio. v. apaizkide. Ene adiskide maite ta bereterkide gartsu J. J. Arin ta J.
M. Zuaztiri. A Ardi V.
bereterkiro (A), beretarkiro (Lar). "Clericalmente" Lar. "Sacerdotalmente" A.
bereterri. "Behetría, es voz Bascongada. En lo antiguo behetrías significaban pueblos, que a su arbitrio elegían
Señor; y en ese sentido viene de beret-iriak, beret-erriak, que se interpretan Villas, y tierras de su arbitrio" Lar.
beretertegi. Casa cural. v. apaiztegi. Beretertegira sartu ginanean, isildu ziran zeinulariak. A Ardi 64.
Beretertegitik Elizara-bidean "erdu pekataria" oiukatzen ginjoazenetan. Ib. 123.
beretertu, beretartu (Lar). Ordenar(se) sacerdote. "(Hacerse) clérigo" Lar. v. apaiztu. Beretertuta gero, ni
aguretxo erdi-ezindua naizelarik, Jainkoari atsegin dakiola nere ordezko emen izatea. A Ardi 10.
beretiri (-th- SP; Lar). "Berethiriak (O), urbis sui juris" SP. "Behetría, es voz Bascongada. En lo antiguo
behetrías significaban pueblos, que a su arbitrio elegían Señor; y en ese sentido viene de beret-iriak, bereterriak,
que se interpretan Villas, y tierras de su arbitrio" Lar. Cf. O Not 48s: "Behetrías [...] a Vasconico beretiriak,
id est suæ urbes, vel sui iuris urbes, aut a behet-iriak, id est urbes inferiores".
beretitz (Lar Dv). "Texto" Lar. "Texte d'un écrit (EE II 233)" Dv. Ez duela euskarazko itzkerak itzik
sentidu argian iraulkeratzeko esan dan beretitz edo testo San Matiasena. Izt Carta a JJMg 21. Etzaio bakarrik
begiratuko bereziten dan beretitz edo texto bezuzendeak euskaratzeko dituen neke aundi txikiai. EE 1881b, 233.
Sermoilaria zan Lorkako Erretoria, beretitza (texto) Laudate Dominum in sanctis eius. Ag Ezale 1899, 212b.
beretizale, beretiztzale (Lar). "Textualista, beretiztzalea, lat. textui addictus" Lar.
beretizko. "Textual" Lar.
1 beretsi. 1. Desear para sí. Non ez borondate nausiak edo arrazoiñak gauza hura bera nahi izaten edo
laudatzen edo beretsten. "A volerla". He Gudu 77.
2. Hacer suyo. v. beretu. Gaurtik erri-basoz / ez ikus ez arki ezpanendi, / galdu naizela esan, / maitetan ibileta
/ galdu-ustez nautela beretsi. "Me hice perdidiza, y fuí ganada". Gazt MusIx 191 (Or 200 irabazi, Onaind
208 atxilo).
2 beretsi. "Apesgar, hacer peso, berantsi, beretsi" Lar.
beretsu. v. bertsu.
beretter (L, BN, S; Arch VocGr, H), berettar (Hb ap. Lh), beattar (L-sar, BN-baig; Hb ap. Lh), beatter (L-aincôte),
beetter (L, BN-mix, S), better (L-côte, BN, S), bettar. Ref.: A (beretter, beattar, beatter, beetter, better);
Lh; EI 354; Satr VocP (better). 1. Monaguillo. "L'acolyte, le clerc" Arch VocGr. Harriet lo da como var. de
bereter. Cf. bereter. Tr. Documentado desde mediados del s. XIX. Se encuentra sólo un ej. sin palatalización
en Constantin, que puede tratarse de un error (hay, frente a éste, cuatro ejs. de -tt- en el mismo texto).
Urthe guziez, San Iñazioren bestetan, etxe hartako haurrak dire Errumako aita Jesuiten beretter. Laph 237.
Zer duk izena? --Pello. --Pello?... to! to! to!... ez haiz hi beattar izana? --Ba yauna. Elzb PAd 7. Frantzis
beatterrak egiten zarotalarik mezaren zerbitzatzea. Prop 1892, 163. Egun batez, meza erratean, prefaziotik
lekhora, luzaz geldi-geldia egoiten da. Ustez-eta ahantzirik dagoen, beetterak ohartaraazten du. Arb Igand 119.
Bainan aphezak populuarekin batean egiten duenean gurutzearen bidea, orduan aski da apheza bi beattarrekin
ibil dadin estazionetan. Dih MarH 252 (ap. DRA). Landapinta gorria, sortu berria, / dut behattarra Nabar-lore
urdin graziosa nere / operaria. GAlm 1916, 57 (ap. DRA). Jaun erretora banintz, kontu egin niro nik,
beatterreri, xantreari eta behar bada andre serorari! Barb Sup 23. Aintzin aintzinean bazoan Pettan, gurutze
eremailea, orai bezen gazte orduan, bi beatter aldean. Ib. 138. Dominixe etzen izan beretter, bena elizan, gazte
gaztetik, kantaderian zabilan. Const 35. Denbora haietan eta geroz ere, bereterrek etxekiten zien intsentsatzekua
katiaren gain gainetik. Ib. 35 (cf. beretter ib. 35, 30, 39). Eta haren ondoan doatzi apezak eta beretterrak eliza
soinekoekin. Zub 78. Ohe estalkiz jauntzirik / Ni apez eta zu bettar, / Gelan argiak pizturik / Kantuz ginauden
oro kar. Iratz 142. Goiz batez, meza ondoan, betterrari erran zion. Lf Murtuts 9. Erran dezagun haatik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
960