Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beretar. v. bereter.
beretarautu. "Prescribir" Lar.
beretarde. "Immunidad" Lar.
beretasun. Personalidad propia (referido a una 3. a pers. sing.). Zeruko irakatsiyaren atxiñako siniste areek,
artuten daude fedeko sendotasuna, ziurtasuna, argiya eta bakotxak beretasuna. Ur BulaAl 27 (BulaG 529
bakoitzak beretasuna, BulaV 17 bakotxak beretasuna). Margo-gaizaz lenago urratutako bideetatik ibillgura zan,
beretasun ezagungarria aren lanetan agertuatik. Ayerb EEs 1915, 297. Ez da beretasunik, ez bada berextasunik.
Gureak gurez ibil ditzagun, ez bertzez. Herr 26-5-1960, 4. En DFrec hay un ej.
beretau. "Prescripción" Lar.
beretaugarri. "Prescriptible" Lar.
bereter (R; Lar, Dv, A DBols), beretar (Sal, R; Lar). Ref.: A; Bon (beretarra); EI 354. 1. Clérigo. "Clérigo,
apaiza, apeza, abadea, beretarra" Lar. "Eclesiástico, Eleiztarra, Eliiztarra, bereterra, beretarra" Ib. "Prêtre (R)"
Dv. "Bereter korrek biotza andi-arazten daikugu bere sermoneki, beillagarri da (R)" A s.v. beillagarri. Cf.
beretter. v. apaiz, abade. Tr. Apenas documentado en la literatura: se encuentra un ej. de Leiçarraga. Además
Azkue lo usa profusamente en Ardi galdua, y también hay algunos ejs. en Zaitegi. Baraterra (Becerro
Antiguo de Leire, 961). Arzam 169. Deum vocant Urcia [...] ecclesiam elizera, presbiterum belaterra, quod
interpretatur pulcra terra. (Vocabulario de Aimery Picaud, s. XII). TAV 2.2.12. Ibi te tributo uinee quae fuit Petro
Garsias bereteira (1322). Archivo Municipal de Pamplona, LIII, 193. Lope bereterra (1360). Arzam 169.
Azepzionerik ez konsiderazionerik batre gabe, arra ala emea, xipia ala handia, zerbitzaria ala nabusia,
majistrua ala diszipulua, bereterra ala laikoa. Lç Adv ** 5r. Elizgizon izan nai luke, edo (euskaldun zarrak esan
oi zutenez) bereter. A Ardi 9. Apalaurrean Arizpe bereterrak eta aita San Franziskoaren bi semeok autu bat izan
genduen. Ib. 109. Badituzu, alabaina, Euskalerrian ni baino bereter jakintsuagoak, ugari. Ib. 103. Aigitoko
bereter (apaiz) batek Soloni auxe dio. Zait Plat 13. Ekandu zarren aintzinateak, bereterren irakatsiei
atxikitasunak eta beste antze guziak aldakaitz irauten ikusteak biotzondoko aundia egin zion. Ib. 13.
2. (O VocPo, SP, Dv, H, A). Acólito; secretario o empleado de confianza. "Bereter (S). C'est proprement le
Clerc qui sert le Curé à l'Eglise. Il se prend aussi pour celui qui sert un homme de condition, en autre qualité que
de simple valet, comme un commis, ou un secrétaire" O VocPo. "Bereterra (O), clerc d'église, commis,
secrétaire" SP. "Acolyte" Dv. "Bereterra, id. beretterra (L, BN), en général, commis, valet, secrétaire, serviteur,
clerc [...]. "Servant à l'autel, clerc" H. "Servidor de cierta categoría, no criado; como secretario, etc." A.
Eztuela beldur, [h]aren gauzak ongi direla alafede, eta ni sekulan haren bereterra naizela (1626). TAV 3.2.8.
Ezi balitu Iainko-atxeter, / (Zeinen baitzarete bereter) / Izenez Phebus daritzanak, / Hartan egin ber' esku-lanak.
O Po 52. Nol' Apezaren kantatzea, hala bereterraren inhardestea. "Comme chante le Chapellain, ainsi répond le
Clerc ou le Sacristain". O Pr 529.
Etim. Préstamo románico, en último término del lat. presbyter; cf. REW 6740.
bereterburu. Arcipreste. v. apaizburu. Iztuna (sermolaria) Adrianen apaizlagun bat zan, Amezketako
seme ta Azpeitiko bereterburu (artzipreste) jauna. A Ardi 46. Tolosako bereterburuak artarako bultz eginta. Ib.
103. Eskerrak erakutsi nai dizkiet, ez bakarrik len aipatu ditudan aldunburu, aldun ta apezpiku yaunai, baita
Durangoko Alkate, Bereterburu (Artziprestre) ta erri guziari ere. A LEItz 6. Bilboko bereterburu (artzipreste)
zan Mariano Ibarguengoitiak Ondarroatik berarengana eraman zuen. A Itzald II 70.
bereterdi, beretardi (Lar). "Clero" y "clerecía" Lar.
beretergai, beretergei (R ap. A Morf 131). Seminarista. v. apaizgai. --Ilobak lobea (sotana) uzteko gogoa
erakutsi aldizu? --Jaunari eskerrak etzaio olakorik inoiz bururatu. Beretergai ona degu, erakusmenekoa. A Ardi
50. Amaikak igarotxo ziran, bereter ta beretergai, alkate ta alkatelagun, senar ta emazte. Ib. 61.
beretergo (R-uzt ap. A; Dv, A DBols), beretargo (Lar). 1. Sacerdocio. "Clericato" Lar. "Estado de sacerdote"
y "sacerdocio" A DBols. v. apaizgo. Beraz oso-osoak izan bear degu gizon orok: kristauak, kristautasunean;
bereter geranok, beretergoan. A Ardi 102. Agirre, beretergoan. A Itzald II 69. Castilla-aldean nintzan iru urte
aietan sartu zan beretergoan (apaizkuntzan) Agirre, gazterik umo. Ib. 74.
2. "Office d'acolyte" Dv. Cf. bereter (2).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
959