Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"xaral, xaro" Añ. "Jaro. Beresi mortua (V-ger), la selva, litm.: el jaro desierto" A. "Beresi, monte de Murua
[Alava]" LzG AEF 1961, 203. Igaroko baziña Bizkai guztiko beresi ta mendijetara, etzenduke esango ainbeste
egur ebagi leitekiala. Mg PAb 128. Beresija esaten jako, esituta daguan leku bati, nun datozan, goratuten ez
dirian abetxuak, ta andui galantak. Ib. 188 (cf. infra (2)). Maillabiko berezi orritsuen inguruan. La Abeja 1889,
30 (ap. DRA). Apurtuta istar-azurra / io eban bein atzerantz lurra; / eta arrak iaten / berezi baten / kristinau
legez il zan. Azc PB 195. Berezian erneko / sarta ziorragaz / atze ta aurre neurtuten / indar guztiagaz. Ib. 176.
Juaten zalia da / olloen tokira, / lotsa emon ezkero / dua beresira, / modu onetan gure / txakur au bizi da. Noe
107. Uda alaiak beresi ta belardietan aberetaldeak sakabanatzen dituenean. 'In saltus'. Ibiñ Virgil 100. Beresi
osoa surtan iartzen du. Ib. 88. Orduan beresi baztertuak ere txoritxintaz betetzen dira. Ib. 89.
2. (Añ). "Vallado" Añ. v. hesi. Ur malla sendo galantak eten bageko errenkadan etozan erri aurrera,
Arranondori berezi gaizto bat ipiñi naian legez. Ag Kr 153.
beresi. v. bereizi.
bereska. v. abaraska.
berestatura(tu). v. estatura(tu).
berestimio. v. bereztemio.
berestu, bereztu (V-ple ap. A). "Derribar ramas, zarzas, etc." A. Cf. beresi.
beretakotasun. Egoísmo (referido a una 3. a pers. sing.). v. berekoikeria, beretzatasun. Grazia bihotzbera
da, trebe eta largo guziekin, ihesi doako beretakotasunari (beretzatasunari). SP Imit III 54, 4 (Ch eztio beiratzen
bere aisiari eta probetxuari, Echve etzaio bere gauzarik gustatzen, Leon ez du behatzen nondik zer on duken
nor-berak beretzat).
beretakotu (SP, Lar Sup, Añ, Dv). Hacer suyo, apropiarse de (referido a una 3. a pers. sing.). "S'approprier.
Emazteak beretakotua zaudatza (Ax 371). Beretakotuko zaitu" SP. "Apropriarlo, beretakotu" Lar Sup.
"Apropiarse", "apropiárselo aquél" Añ. "S'approprier d'une manière definitive" Dv. v. bereganatu, beretu; cf.
berekotu. Finean handik, bekhatua beretakotzen eta natural bezala errendatzen du. Ax 106 (V 71; citado
tbn. por Dv, que lo traduce: 'de là, il fait du péché son propre et le rend pour ainsi dire naturel'). Hazienda haur,
nabaski, gaizki eta bide gabeki beretakotua zuen. Ib. 245 (V 165). Haur da erremedio ona, eta hartu behar den
bidea, itsutua eta beretakotua zadutzan emaztearen utzteko. Ib. 371 (V 244). Emazteak bere hitz leunaz, solhas
garaziatsuaz, eztiaz eta emeaz, beretakotuko zaitu. Ib. 397 (V 259). Haren bihotza bozten zen Jinkoagatik, bena
ez zen den gütiena hantzen; ez zütian ohore horik beretakotzen. Ip Hil 106.
beretar (V-oroz-arr-ple, R ap. A). 1. Suyo (en el sdo. de 'uno de los suyos, familiar, amigo, paisano,
partidario', etc.). "1.º (V-oroz-arr-ple, R), paisano, compatriota". 2.º (R), colega" A. Tr. Documentado en
textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 7 ejs. Beretarren isilka ta gauaz joan zen
hura ekustera. Mb IArg II 81. Azkoitiko erriak, beretar guziakin eta Elizako Kabildoak guziz gogo zuten, eta
zeuden sinistuak fundazio berrian. Cb Josefa 129. Berriz beretarrai kontra egin bearrean arkitu zan. 'Los suyos'.
Aran SIgn 86. Nola inguratzen diran gorriak gorrietara, zuriak zuriakana [...], mutillak eta neskatxak, zarrak
eta gazteak, goikoak eta bekoak, bakoitza bere aldratxoan, bakoitza beretarrakiñ. Ag G 332s. Zabaletako atsoa
urkatzeko ta Bidaurretako eliza erretzeko beta onaren zai dijoazkio urteak. Eztago aztuta. Beretarrak agintzean,
bai, arraioak ezpaituk! Ib. 376. Gizarte ontan zeuden beretarrak maite izan ezkero, azkeneraño maite izan zitun.
Ol Io 13, 1 (IBk beretarrak; Lç bereak). Agertu dezagun ordea, Jesukristoren da beretarren iduri dala matsabe
ori. Or JBDei 1919, 364. Beretarren artera etorri zan, eta beretarrak etzuten artu. Ir YKBiz 49. Eta munduan
ziran beretarrak maite izan baitzituen, azkeneraño erakutsi zien bere onginaia. Ib. 437. Mugara artean gero
larrigo, / arnasa laguntzaillea; / nork beretarra orain baiño orain / ikusi nai jalkitzea. Or Eus 397. Ona emen
Loiolakoa, beretarrakin bat eginda, ondo euskalduna, ondo gurea. SMitx Aranz 149. Luzifer deabrua
beretarrekin inpernuko su-lezera amildu zan. EgutAr (ap. DRA). Jesusek munduan zituan beretarrak maite
izanik... Ib. (ap. DRA). Ez zen [Urkijo] gauzak dauden-daudenean hartzen dituztenetakoa. Beretarrenak,
etxekoenak, baldin baziren batez ere. MEIG VIII 70.
2. (Lar, Hb ap. Lh). "Immune, libre, lokabea, beretarra" Lar. "2.º libre, indépendant (?)" Lh.
3. (Hb ap. Lh). Apegado a los suyos, partidario de los suyos. "Qui est pour soi, pour les siens" Lh.
4. "(AN-5vill), egoísta" A. v. berekoi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
958