Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BEREN BEREKI, -BERENGI. v. bereki, berengi.
berenaz. v. berenez.
berenber. Independiente (referido a una 3.ª pers. pl.). Cf. bereber. "Pilotari independants" gure gostuko
beren ber hitz xuxena; berez ber batto delarik. Herr 17-1-1957 (ap. DRA).
beren-bereuna. "Beren bereuna, ¡caramba! (G-to)" A Apend. Gainera, beren bereuna! ni ere Ameriketan
ibilia naiz. A Ardi 12.
berenbiziko. Excelente, idóneo (referido a una 3.ª pers. sing.). v. berebiziko. --Eure bizikoa izango intzan i
sakristaukuntzan, Erroke. --Maripa: nor dan orretarako beren bizikoa ta alagalakoa laster erakutsiko daunat. A
BeinB 41.
berendatu. v. meriendatu.
berendia (V, G ap. A; Lar, Mg PAbVoc, Añ, H, Zam Voc), bendia (-ixa V-gip). Ref.: A; Elexp Berg (bendixa).
Mengano, zutano. "Fulano, urlia; fulano y zutano, urlia ta sandia, ta berendia" Lar. "Zutano, correspondiente
a Fulano, sandia, urlia, ta sandia, ta berendia" Ib. "Berendija, Zutano" Mg PAbVoc. "Mengano" A. "Zutano, (V)
urlizia, (G) sandia, berendia" Añ. "(V, G), tel autre (répondant à un troisième terme de cette locution esp.
fulano, zutano y mengano)" H. "Mengano. Por 'fulano', y lo mismo por 'fulano de tal', se dice urlia y por 'zutano',
sandia" Zam Voc. "Ulixa ta bendixa, fulano y mengano. Ulixak eta bendixak kulpa guztiak, berak bapez" Elexp
Berg. Tr. Documentado en textos meridionales desde principios del s. XIX. Esan oi degu, urlia edo
berendia tentatu degula. Gco I 439. Diru jokuan urliarekin edo berendiarekin jartea. Gco II 14. Urlia
garizuman biurtu zan Jaunagana, ustez biotz osoarekin, sandia Misioren batean, berendia egon zan egun
batzuetan Konbenturen batean. AA I 481. Gauz oek entzuten ditu kutiziaren suarekin erkitua dagoanak poz
andiarekin, eta duan damua da, sandia ta berendia Elizan ez arkitzea. AA III 422s. Urliaren griña [...].
Sandiaren griña [...]. Berendiaren griña, ta pasio nagusiena da enbidiaren griña zimur-lotsagarria. Ib. 630.
Eriotzako horduban guztijak asi oi dira esaten, betor urlija edo berendija, bakiak egiñ gura ditut. JJMg BasEsc
184. Berbarako, esanik, "urliyak daukala Jaungoikoak baño jakituria geiago", "berendiya dala Jaungoikoa
baño artezago". Itz Azald 89. Urliak, Aitarekin Californiaratzeko; Berendiak, komenturen baten sartzea
litzakeala egokiena; Zandiak [...] lengo biziari darraikiola. A Ardi 103. Or daukozu Urlija ta or daukozu
Berendija ta or daukozu Sandija ta or daukozu... Kk Ab II 130. Urlija ta berendijaren ganetik jarri gurarik asiko
gara. Otx 118. Zer dio Urliak? Zer dio F. Berendia yaunak? Ldi IL 92. Ordun, Berendi yaunak, berebiziko
euskera samurrez, leen erderaz yardundako guztia labur-bildu zun. Ib. 93. Bide orreitako lau metroko zabalera
ori ezta ez onena ez berendiena, etzagun eta etzagun eztirean guztiena baiño. Akes Ipiñ 27. Eta bein baño
geiagotan egondu naiz Urliari edo Berendiari galdetzeko zorian. Txill Let 97. Apolaren seme omen zan, urliaren
ustez. Apol bera omen, berendiaren iritziz. Zait Plat 59. Aipatzen duen "gizona" ezta urlia, sandia edo berendia,
gizona dan gizona baizik. Ib. 121. Izen deille Urlixena edo Berendixena gure b'ozue. Osk Kurl 213. Urliak
ondasunak izkutatzen ditu [...]; sandia, txorabilduta, ontzi-brankari (rostris) begira dago; berendia ao-zabalik.
Ibiñ Virgil 92. Ez baitakit neroni ere ez ote naizen arteko, urlia, sandia nahiz berendiaren itxurapean. MEIG III
76.
1 berendu (Gc ap. A; Lar, Añ, Dv), berentu. 1. Hacer suyo (de ellos), apropiarse (ellos). "Apropiárselo
aquéllos" Lar y Añ. v. beretu (2). Pekataririk galduenak ostera grazia berendu eta gloria irixteko. Arr May
74. Arrebak erraz berendu zuten beren neba ospetsuak maiteen zuen ondasun bat. A Ardi 78. Maomarrak
Afrikaren iparraldea berendu zutela. Zink Crit 66. Orain bi milla urte inguru / bezela ziran asiyak /
erromatarrak berendu nairik / gure zazpi probintziyak. Tx B I 129. Ollo edo katuren bat berendutzen dutenean
baserritar askok sukaldeko labatzean bi edo iru bira eman-erazten diote. JMB ELG 87. Geienaz ere gudarako
toki egokien batzuek berenduko zituzten. Ib. 96. Horrela Kornubiaren lehen hauzo ziren Somerset eta Devon-go
eskualdeak berendu zituzten. Mde Pr 249. Geroa nolaz igar ditekeen atzaltzeko, batzuek Nietscheren ustekizun
bat berendu dute. Ib. 328. Erromanuek dira lüzaz / indarrekin amürratü, / Nahiz aberatstarzünak / baita jentiak
berentü. Casve SGrazi 128.
2. (Vc ap. A). Hacer suyo (de él). Cf. beren (2). v. beretu.
2 berendu. v. 1-2 merendu.
berenez (V, G, L ap. A; SP, Urt I 10, Dv, H), berenaz (Hb ap. Lh, Dv, H), bereanez (Añ). De suyo,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
952