Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
msOñ 99v. Eskaldunen bihotzetan diren sentimenduak, / Beren printze onarentzat egin tuzten botuak. Monho 58.
Nola galduko ez dute beren indar guztia infernuko etsaiak? Mg CC 212. Begiratuko die [...] egindako bekatuai,
eta agertuko ditu beren itsustasun guziarekiñ. AA III 543. Emakume on aiei au bera esan zieten, eta beren
gogoa osotoro betetzeko, erabaki zuten Galileara joatea. Lard 470. Beste bide batetik itzuli ziran beren errira.
Ur Mt 2, 12 (TB, Echn, Samper, Ol, Leon, Or, IBk, IBe beren; Lç, He, HeH, Ip, SalabBN, Hual bere; Ur (V),
Ker euren). Gure txapeldun eta ponetdun aberatsenak lo daude, gaizoak, bertzeak bezala, beren aztura zaharren
gainean. Dv Lab 85s. Eta beren dirutik egin zuten etxe berri ederra. Bv AsL 211. Egon bear zuen berrogei
egunean beren gauakiñ aoan ezer sartu gabe. Arr May 121. Eta etzen egiten etzutenik bi hekiei beren
erlisionearen arbuiarazteko. Jnn SBi 129. Behar izan dute ohoinek beren gain hartu ebatsi gauzen zaintzeko
lana. HU Zez 172. Elektrikaz alharaz ditzaten beren lantegiak eta argi beren etxeak. JE Bur 199. Goiz guztiak
dute beren arratsaldea. Ag G 48. Biharamunean, beren herrirat heldu izan ziren ixtudiantak. Barb Leg 144.
Gaur beren buruen yabe dira. Ldi IL 166. Kezkarik gabe bizi izan dira beren erritarren artean. Ir YKBiz 447.
Makabetarrak zazpi anaia baziren. Beren amarekin zauden eta Jainkoaren beldurra bazuten. Zerb IxtS 76. Zu
utzi zaituten bezala ez baitituzu beren gisa uzten. Or Aitork 102. Seguru nago tankera onetara egiñik ipuiñak
eurak pe beren gatza obeto eruango dabiela. SM Zirik 7. Ez ahal zirela araiz hegaldatuko, beren hobitik, Jesus
bezala. JEtchep 44. Eztute asko pentsatzen berak, beren higiene-faltaz, zoritxar orren sortzaille direnik. Vill
Jaink 31. Beren iru seme-alabatxokin etxetik atera ziranean. NEtx LBB 33. Beren bihotzen besta goresten ari
ziren ahapetik. Xa Odol 321. Beren bizia salbatu zuten / ederki asko kostia. Uzt Sas 163.
v. tbn. (para textos septentrionales anteriores a 1850) ES 123. Mst III 58, 6. CatLan 28. AstLas 66. JesBih 388.
CatLuz 29. MarIl 26. Jaur 201. Etch 444. Arch Fab 177.
(En casos de declinación derivados de beren). (Para el sociativo se usa la forma ambigua berekin). "Berentzat
(G, AN), para ellos" A. Sagardiko atea berengana tiratu ta gilza zezatela. Mb IArg 383. Botatzen due
berengandik suzko banderilla baliz bezala. AA III 423. Datan eta Abironek Moisesi nagusitza berentzat kendu
nai zioten. Lard 93. Listor hoiek berentzat / hartzea bertzena, / Beren legetan zuten / erraten zuzena. Zby RIEV
1908, 768. Anima gaxo aiek berentzat egin eziñ lezaketena guk emendik egin genezaieke. ArgiDL 123. Iduri
zuten bidea berekin zaramatela, eta erhauts bat eraikarazten zuten! Barb Sup 94. Sorkari oro berekin
dauzkatela. Or Aitork 369.
(Uso no anafórico). Obe da gaizki komulgatu baño, urtean bein baño ez komulgatzea: au da beren soñua.
Mg CC 208. Eta ona emen non sortaldean ikusi zuten izarra zijoan beren aurretik. Ur Mt 2, 9 (Hual beren; Lç,
Samper (h)aien, TB, SalabBN heien, Echn eken). Gurasoak erantzun zioten, ea beren aide edo errikoetan
neskatxik etzan, Filistintar zirkunzidatzakaetara joan gabe. Lard 140. Zaldun bat guziki armatua berengana
dator korrika. Bil 164. Eta nola obeditzen zien? Guzian beren agindura egonaz. Arr May 117. Beren oroiak
txikitxoak dira orain. JMB ELG 90. Eztut estimatuko beren adiskidantza. Arti MaldanB 217. Etzan artan gelditu
beren adur ona. NEtx LBB 70.
(Det.). (Lo) suyo, sus bienes. Berenetik ez dute emanen, ez baitute. Laph 180. Zenbaitek, bizibideari gaur
ordu bete biar laurdentxoa osturik, euskerari buru-eskuak eskeintzez gañera, ta utsean eskeintzez gañera,
berenetik ipintzen baitue papera ere ta selloa. Ldi IL 105.
(Det.). Su intención, su propósito; su idea, lo que piensan. Basatiak dirala; berena egin ezkero, ezergatik
etzaiela ajolik. Munita 127. Biga leihotik so oraino, atherbean, berena gogoan, hek ere ixil-ixila. JEtchep 49.
Ordu arte berena gogoan nunbait gorderik zaudenak. Ardoy SFran 77.
(Det. pl.). (Los) suyos, partidarios, correligionarios. Karlista aiek liberalik pusilatu zutenik eztakigu [...];
baño berenetakoak bai. Or SCruz 120.
2. "(V-ple-m), su, de él" A. v. 1 bere. Tr. Lo hallamos en algunos autores vizcaínos desde finales del s. XIX.
Neurrian ebagi ta / beren belarriak / zaldia ta ona zala / uste eben guztiak. Azc PB 53 (Ur PoBasc 461 bere).
Beren [Txantonen] kokot gorri mamintsuari ta berna biribil guriari begiratueran. A BeinB 51. Zabaldu zituan,
izpi baten, beren ego azkar, luze ta sendoak. Ag Kr 197. Ezagutzen dot gixon zintzo bat, azkarra baxen apala; /
Urtiak dira beren bijotza ezagututen dotala. Enb 148. Ondo daki gizonak beren eskuetan daukala azkatasuna.
Kk Ab II 113s. Garrikoren deiari / ondo begiratu, / eta beren esanak / gogoan artu. BEnb NereA 70.
(En casos de decl. derivados de beren). "Berentzat (V-ger-m), para él" A. Gaur bizi balitz, ezer direan
irasle guztiak ontzat dauken iraskerea berentzat artuko leuke. A in Azc PB 17. Eta egingo baleu, ostera,
berentzat txarrago. Otx 77.
- BERENAK HARTU (EMAN, ENTZUN, etc.). Recibir (dar, etc.) ellos lo suyo, una buena. Berenak entzun
behar ahal baitzituzten zenbeitek! HU Aurp 138. Gure sineste sainduari edo giirixtino eginbideri aiher zirenek
haren eremuetan, segura zuten, eta zalu gero, berenen aditzea! Ib. 113. Ederki zuek, eskualdun haurrak, xuxen
zaizte gudukatu. / Satanek eta Sabelkoitarrek berenak dituzte hartu. Ox 62.
- BERENAREKIN IRTEN. Salirse (ellos) con la suya. Datan eta Abiron berenarekin irteteko lagun geiago
egitera joanak ziran. Lard 94. Gogoak eman zien gañerako guzia, ezeri barkatu gabe, egin zuten, berenarekin
irtetearren; baña itsu aien asmakari guziak alperrik izan ziran, eta egia garbiro agertu zan. Ib. 465.
- BERENAZ EGIN. Arreglárselas (ellos) por su cuenta. Cf. BEREAZ EGIN. Uzten zituen berenaz egin
zezaten, hark ere naski bereaz aski lan bazuen. Etcheberry (ap. Dv s.v. bere).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
951