Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ezagutzeko beragan ikusmena zulkatzea aski izango litzake. Ib. 33. Izakien izatasuna, berekitasunak eta
kidetasunak ezagutzeko bideatzaz gogapen orokarrak. Ib. 74.
berekitean (-kittian V-ger). 1. "Por sí, a su modo, a su manera" Otx Voc. Orrattiño, ba-dau idazti onek
zerbait onik zabaltasun au berekittian jadietsi ixan al ixateko. Otx 5. Ondo dabil auntz trinkua berekittian,
otsuak tope egin eztagijon artian. Ib. 53. Onetara zaldika-maldika ta Markolbe atzetxutik itzirik bera berekittian
oñez eroso etorri ettian, gure zaldunak urira eldu ziran. Ib. 116.
2. Para sí, para sus adentros. Amurru bizija artu eutsan gure gixonari ta lepo betenak emon biar eutsazala
erabagi eban berekittian. "Aveva fatto pensiero". Otx 31.
berekitez. "Berekittian, berekittez (V-ger), por sí, a su modo, a su manera" Otx Voc.
berekizko (Añ A). 1. "Innato" A.
2. "(Vc), de la misma clase" A.
berekoi (gral.; Mg PAbVoc, Dv; -kh- Hb y Foix ap. Lh, H), berkoi (BN-baig-ciz; -kh- S; Foix ap. Lh, H),
beregoi (Sal, R), bekoi (BN-lab). Ref.: A (berekoi, beregi, berkoi, bekoi); A Apend; Lh; Lrq /berkhoi/; Iz ArOñ;
Etxba Eib; Satr VocP (berkoi); Gte Erd 230. 1. Egoísta (refiriéndose a una tercera persona sing.). "Amigo de
hacer su gusto" Mg PAbVoc. "Berekoi (c.), berekhoi (S; Foix, Hb), égoïste (en parlant d'un tiers)" Lh. "Avare,
berkhoi, berekor" Lh Eusk 1919-20 (II), 80. v. berekor, berekoitz, bereegi. Tr. Documentado en textos
meridionales desde finales del s. XVIII; en los septentrionales se encuentra por primera vez en Atheka. En DFrec
hay un ej. de berekoi.
Egia esanik [Jesukristo] etzan beñere berekoia izan, aren gañian ezari eta baiari aurrera (askok egin oi
daben legez) erausten eutsala. msOñ 84v. Non da berekoia? zein judioreki duda leike tratu goi, ematea bat
itzultzekotan egun? (136) LE-Ir. --Zergatik deitu diozu [Atrizioari] berekoia? --Zeren biotzak, atriziozko damua
sortzen duanean, bere on eta egitekoari bakarrik begiratzen dion. AA I 174. Baña gazte berekoi onek etzion
bere gogoari baizik ezeri begiratu. Lard 31. Konzienziarik eta Jaungoikoaren beldurrik gabea; berekoia eta
gauza guziak bakarrik bere onagatik egiten zituena. Arr GB 15. Baña, zanean zala, buruan jarria, / Egiteko
zalako beti berekoia. AB AmaE 271. Zuek, Europako gizonak, anhitz argituak ziezte eta lan handiari lotzeko ez
lotsa; Xinatarra berkhoia da eta herabea. Prop 1887, 134.
(s. XX) Aberats berekoia, esker gaixtoko pobrea behar bada ondoan ukanen ditu. JE Bur 67. Buruaren
alhatzeak baldin gizona apur bat axalez leguntzen badu [...], bihotza berdin latz eta jauzkor eta berekoi uzten
diola daukat. Ib. 167. Orotako berekoi eta zimurrena da violette derizana. Hunek ez du amor eman nahi urin
beroari baizik. Ib. 88. Seme bakarra zuan, Juanito izenekoa, beltzerana, erkintxoa, arro samarra, berekoia,
gaizki azia, andizalea. Ag G 220s. Gaztetan alper, zartzan arlote, beti berekoi ta buru ariña. Ib. 298. Ume arro,
ankerra ta berekoia egin zan. Altuna 94. Ama baten naitasun berekoiak ez dio uzten bere semeagandik
aldendutzen. Alz Ram 31. Gotorragoa da xuri hura, zertarik ere baita, hotza, beregizkoa, erraitera ginoazke
berkoia. JE Ber 62. Orrelakoari itxi zure txabolako ateak, zure ta zure erriaren etsai berekoi-biurriren bat
ateratzeko itxura dauka-ta. Munita 130. Neskak mutillari, zikoitz, berekoi ta aundinaia izatea arpegiratu zion.
Etxde JJ 76s. Zu bezelako emakume berekoi ta zital batek ezpaitu sekula olakorik arkituko. Ib. 142. Bihotz min
bat dugularik, orduan dugu norbaiten beharra senditzen horien guzien jasaiteko. Halere berkoi izaitea da hori.
JEtchep 76. Fraisku ori nola zan / oso berekoia. And AUzta 145. Naiz ta gizona berekoi izan, arritzekoa da
zenbat eta nolako nekeak artzen dituzten beren gain millaka gizonek, abertzaletasunak eragiñik. Vill Jaink 173.
Erraldoi berekoiaren lorategian, ordea, Negua oraindik nagusi. MEIG IX 103.
(Ref. a una 3.ª pers. pl.). Puzturik bizi dirian, emazte zatar, perraska, ibildaun, buru iritsi eta berekoi
guztiak. msOñ 237v. Baña arrokeriaz beteak eta berekoiegiak ziran, batezere, buru egiten zutenak, bein
ateratako itza jateko eta gaizki egin zutela aitortzeko. Lard 462. Guti fida bainintake korteko mihi legun
berekoieri. Atheka 129. Lehenik berentako, berentako gero, bethi berentako berkhoi direla diogu, erranen ere
berkhoi direla, ez baitira mengoaz eta urhatsez khanbiatuko. Eskual 21-9-1913 (ap. DRA). Berekoiak izaten ere
ez dakitenak asko dira. Munita 129. Eraile etsaiak, erran nahi baita Landlord berekoi urrikalgaitzak alegia,
nolazpait garaituz. Mde Pr 240. Elorri bat haragitik kentzen zien diruzale berekoi haiei. Mde HaurB 79.
(Ref. a una 2.ª pers. pl.). Buru-gogor berekoiak izaten ere ez dakizuten kaikuak zeratelako? Munita 129.
"Terco. Aura berekoixa mortala don; ikusi bai begixen aurrian ola eztala eta ala ta be beriai segi ta segi"
Elexp Berg.
berekui. "Berekuie, ensimismado" SMuj.
2. berkoi. "Berkhoi, envieux, synonyme de bekhaizti" VocBN ( A, que sin embargo traduce "egoísta").
berekoikeria (Dv), berkoikeria (Foix ap. Lh; -kh- S ap. Lrq). Egoísmo. "Berkhoikeria /berkhóikeia/,
égoïsme" Lrq. v. berekoitasun. Eztate han ez bekhaizteriarik, ez bihotz hersidurarik, ez berekhoikeriarik. Ip
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
949