Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
erditsiko dutenak garaitu beharko dituzten etsaiak: berekikoak batzuek, edo beti-beti berekin dituztenak; eta
gañerako guziak kanpokoak. Mb OtGai II 170 (Azkue traduce "asimilados"). --Gure anaia linbokoa ta, doatsu
dirakela al derizkiok? --Ez gu zeruan bezain doatsu, baña berekiko pekaturik egin ez dutenak, ipernutik baño
zerutik urbillago ipintzea arrazoizko ziduridan. Or QA 68.
(Obra) propia, original. Batzuek diote alemaneraz egiña dala [Usandizagaraen eres-antzerki au]; besteak
Puccini ta Debussy anzteraz; orrek esan nai digu berekikoa dala. Garit Usand 31. Fray Luis Leonek beste
zenbait "lira" mota ere ba darabilzki [...], baña berekiko oda geienetan qq tankerakoa aukeratzen du. Gazt
MusIx 63.
II (Adv.). 1. Para sí, para sus adentros. "Berekiko hizketan ari da (G-azp)" Gte Erd 36. "Laidak onela zion
berekiko (G-azp)" Ib. 43. Esaten dute orien atze-ondotik elkarri begiratu edo bakoitzak berekiko: "Bai egizki,
orra gure gisako galduak oriek ere". Mb IArg I 164. Bere bidean bazijoan, ta berekiko: onela bagoaz, zion, nere
botoi guziak laster dijoaz emendik. Cb Eg III 391. Abe Maria, Kredo ta Salbea, ta Jesusen izen gozoa berekiko
askotan aoz edo biotzez bederik esan ditzala. Ib. 250. Esan zuen Konradok berekiko. Arr GB 40. Iñazio Marik
berriz, berekiko: "Ezingo naiz mutill zar gelditu" --esan oi zuan. Ag G 33. Etxe otza dek au, ostatu legorra dek
au --zion berekiko. Ib. 328. Gizon au, berariz ari ez bada, eroa duk, esan zuen apezak berekiko. Or Mi 36. Iru
andre batean, mediku jauna; (berekiko) ia bat betiko emen gelditzen ote zaidan. Lab EEguna 69. Gosarie?
(Berekiko) Goseak amorrau bearrean natxeoan-da, auxe suertea! Lek EunD 28. Ote zan... berekiko zuela
pentsatu. Or Eus 285. Nundik demorrio zetorkidak zantzu ori? --esan zun berekiko--. TAg Uzt 165. "Maider, ene
Maider" ziolarik berekiko. Etxde JJ 236. Bai, Xalbat --zion berekiko Otsoatseko artzaiak abotik pitsa zeriola
amorruaren amorruz--, Piarresekin etziok jolasik. Ib. 124s. "Denboraz bi bira osoak egingo ditu salto batean",
zion berekiko. Anab Poli 104. Berekiko makiñabat astiñaldi eman bearko zizkion. Ib. 86. Tira --iñoan berekiko--
nire burutasunak lar illunak izan dira. Erkiag Arran 74. Ez erabillen berekiko, erretolika makala Txantonen
emazteak. Ib. 90. --Neska barrabana! --diño berekiko. Erkiag BatB 182. "Baña nork sortu arazi dio nere emazte
Mariari aurtxo ori", ziagon Jose doatsuak berekiko. MAtx Gazt 20. Gau batekoa nolabait egingo zuala,
pentsatu zuan berekiko. NEtx LBB 28. Ñok, begirik jasotzeke, berekiko bezela esaten du. Ib. 105. Izan ere (zion
berekiko) ez zan bidezkoa. Berron Kijote 36. "Gainalde zurituak nahikoa erakutsi eta goraipatu ditugu --esan du
berekiko--, goazen behin zoko ilunak miratzera". MEIG I 145.
Para sí (ellos). Ama gaixo auek bazunaten burrukarik aski berekiko, bularreko aurrak uzten. Or QA 45.
2. Hacia sí mismo, en relación a sí mismo. Gizonen artean berekiko txikiena ta gurekiko guzien artean
andia [izan zan Franzisko]. Cb JMJ 20. Orra zein birtute ederrak, Jaungoikoarekiko, berekiko, eta projimo
guziakiko gizona justu egiten duen. Gco I 85.
Para él. Badaki traidore gaistoenak orazioan firme irauten duen anima, berekiko galdua duela. Cb OC I
124.
- BEREKIKOENEAN. Más propiamente (?). Beste alako gai sakon eta barnekoak, adikorrak alegia, olerkari
kementsuenentzat berekikoenan zaizkotelakoan egon ginezke, ertilari oiek dasatenez. "Según criterio de estos
literatos modernos, existen otros temas más profundos e interiores, temas intelectuales, para los poetas atrevidos
y nobles". Aitzol in Laux BBa X.
- BEREKIKOETAN. Para sí, para sus adentros. Berekautan (berekikoetan) esaten ei eban. SM Zirik 25.
- BEREKIKOZ. Para sí, para sus adentros. Polik berekikoz: Gaztelu zaarreko lo-zulo maitea! Anab 65.
berekikotu (Lar). "Abstrahido, recogido, retirado [...]. Abstrahido yo, nere, neurekikotua [...], aquél,
berekikotua" Lar.
berekikotze. "Abstracción, recogimiento" Lar.
berekilako. Acompañante, que está con él. Eta Saulek erran zioten berekilako gizonei: Bilha zaizte eta
ikhusazue gutartekorik nor goan den. "Populo qui erat cum eo". Dv 1 Sam 14, 17 (Ol arekin zegon erriari).
(Uso sust.). "Berekilako hartu nau, il m'a pris pour compagnon. Martin eta berekilakoak, Martin et les siens,
et ses partisans, et ses compagnons, ceux qui sont avec lui" Dv. Jatekoak eta turutak harturik
berekilakoentzat, bertze guziei manatu zioten bihur zitezin beren olhetara. Dv Iud 7, 8. Mundu huntako
berekilakoak maite baitzituen, azken bururaino maitatu zituen. Leon Io 13, 1 (Lç, He, LE, TB, Dv, Or, Ker, IBe
bereak; Ol, IBk beretarrak).
berekin (Dv). Egoísta. v. berekoi.
berekiro. "(En) particular" y "peculiarmente" Lar.
berekitasun. Propiedad, cualidad. Zer dan bere izatea, berekitasunak eta elkartasunak zertzuk diran. Zink
Crit 16. Gauzen barruko izamena gure ikusmenean ageri balego, bertatik izakiaren berekitasun eta alkartasunak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
948