Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
"Herrian ez dut berezten nihor, je ne distingue personne au village. Nihor ez dut berezten lan horren egiteko
gai denik, je ne reconnais personne qui soit en état de faire ce travail" Dv. Sei mila arimetan sarthua delarik
[Hasparne], / Lan liteke berexten sinheste gaberik. Hb Esk 108. Mandozainak begi ükaldü batez behexi zütian bi
zahagi ardu. Const 26.
berezitu (Lar). "Especificar" Lar.
bereistu (Lar), berezitu (Lar). (Part. en función de adj.; sólo incluimos aquí las formas en -tu, claramente de
part.). "Egregio", "electo" Lar. "Apartado", "dividido" Ib.
v. berezi. Kontura bedi, bada, nor nai Probinzia onetako arategi eta etxe berezituetan urtearen buruan iltzen
dituzten abelgarriaz. Izt C 173. San Sebastianen izenarekin Elizatxo bat jarri zeban eskale bideanteentzako
Arroztegi edo Hospital, gela berezitua estudianteentzat zebala. Ib. 452. Hiztegiaren bitartez zabaldu ditu
[Larramendik] voces facultativas direlakoak, gero hiztegi berezituetan (eta berezitu hitza Larramendik asmatu
zuen) ager daitezkeenen modukoak. MEIG VII 33. Asmatzea zilegi zela [...] "voces facultativas" direlakoetan,
hots, alemanez fachsprachlich (eta hemen orain berezituak) omen direnak. MEIG V 100.
2. berezi (G, AN, L, BN, R; Urt I 72, Arch VocGr, Dv, H; -rh- Arch VocGr, Gèze), berexi (L, AN, B, BN; Dv,
H; -rh- S; H), berezitu (H), behexi, berezitu, bereistu (Lar, H), berexitu. Ref.: A (berezi, berexi); A Apend
(berexi); Lh (berexi); Asp Leiz2 (berexi); Gte Erd 30, 151. (Aux. trans.). Elegir. "Accensere, hautatu, berezi" Urt
I 72. "Elegir", "escoger" Lar. "Choisir" Arch VocGr, Gèze. "Choisir [...]. Jainkoak berezi zituen Israeldarrak
bere populu hautetsitzat, Dieu choisit les Israélites pour son peuple d'élection [...]. Har zazu berezi gabe metatik,
prenez indistinctement dans le tas" Dv. "Choisir, élire" H. "Berexi, elegir, para distinguir de berezi, separar" Asp
Leiz2. "Zuk berexi, ni joatea edo zu tortzea (AN-5vill)" Gte Erd 30. Tr. Documentado desde Leiçarraga. No se
encuentran ejs. vizcaínos ni suletinos.
Sei egunez bere obra guziak kreatu zituen ondoan bere obrén konsideratzeko berezi ukhan du zazpigarrena.
Lç Ins D 5v. Apostolu izatera deithuak, Iainkoaren Ebanjelioaren predikatzeko bereziak. Lç Rom 1, 1. Saluta
ezazue Rufo berezia gure Iaunean. "Élu au Seigneur". Ib. 16, 13. O gloriosa patroña, / Zeñi ene kargua, / Iaun
puxantak baitarotzu / Eman berezitua. EZ Eliç 16. Deitatiak hanitz direla, baina bereziak gutti. Tt Onsa 78.
Birjina Ama handiaren / Birjina espos garbia, / Haz-aitatzat hemen munduan / Jainko Jaunak berezia. Gç 42.
Berezien ogia, urrikal gakizkitzu. Ib. 125. Jesu-Kristo Jaunak bere fedearen irakhasteko berezi zituenek,
Jainkoaren fedea eta Ebanjelio saindua jakin arren. ES 394. Bertze hanitz hitzkuntza zelarikan Munduan,
Hebreoa berezi zuen beretzat, eta hartaz mintzatu izan zen. Ib. 387. Jesusek beretzat berezi ta maite zaituen
anima. Mb IArg I 206. Berezi izan nau haren populuaren buruzagitzat. Lg I 302. Manatu zuen bereziren zirela
hamabi tributan hamabi gizon. Ib. 187. Jesus Birjinen Esposa, amatzat Birjina bat berezi duzuna! Mih 23.
Arimo óna, ezi Kristio ingaituénak ta berexi bere etxéko, naigaitu ere egín sálbo. LE Ong 126v. Galdetu zion
Juduai zein nai zuten Paskuetarako libratzea, Jesus edo Barrabas lapurra, eta berexitu zuten Barrabas ojuka.
LE Urt 162 (ms. 57r eskojitu). Anitz dire deituak, baña guti eskojituak edo berexituak. Ib. 355. Kainek ofrezitu /
zuen primizia, / izan zan lurrak eman / oi duen garia; / Abelek artaldean / zituen ardiak, / gizenenen artean /
ongi berexiak. It Fab 222s. Erosteko feriyan / aurerra txerriya, / berexitzen derala, / al bait, umaziya. Ib. 40. La
Fontainaren alegia berheziak, neurt-hitzez Franzesetik Uskarara itzuliak. "Choix de fables". Arch Fab 1.
Amosten bürian [artzañak] behar düke berhezi beste holako lekhü bat. "Choisir". Arch Gram 121. Lafontenen
fabledegian ez dut itsurat eta ahurka hartu, aitzitik ikhusiz, miratuz eta berexiz. Gy IX. Berezi ditezela beste
milla arki litezken politenak. Bil 161. Andre dena Maria Agorrilakoa behexi zuten biltzarre berri batentzat. Laph
138s. Jinkuaz berhezirik eta igorririk izatia gizuner haren erakustera. CatS VII. Ez du berezi jauregirikan /
mundura argitaratzeko. Zab Gabon 43. Eta adierazi zion Zeruko Erregiñari, Bera berezitzen zuala erriko
Bitartekotzat. Ib. 96. Zeñetan bereizten nazun zure lagun maitatsua izateko. Otag EE 1882c, 584. Hannibalen
bai eta Pomperen / Gerla-gizonen erdiak / eskualdun zalhu zailak ziren / Hoberentzat berexiak. Zby RIEV 1909,
399. Hortik ageri da Jainkoak asteko zazpigarren eguna bertze egunetarik berezi eta hautatu izan duela. Arb
Igand 60. Hoberenaren berextera behar baitu beraz ari, bere onetan. JE Bur 162. Sarituko eztiran lanak, eta
argitaratzeko berezituko eztiranak eramateko baimena, egillien eskuan egongo da. EEs 1912, 152. Zeruko eta
lurreko Andre Denak berezi zuen bere egoitzarako, leku zoragarri au. FIr 163. Ea ez denetz toki auta gure
aitzinekoek berexi zutena, yakinki eta etsaiek etzutela beste ihes-biderik Garazi alderat yausteko. Zub 30. Zezentokiya
non egiñ ere / dama orrek zuen berezi. Tx B I 78. Mariak puskarik onena berexi du; etzaio ori kenduko. Ir
YKBiz 269. Bitako bat berexi zan, Usoa. Apaldu gabe gelditu ala arratoi tartean lo egin. Etxde AlosT 30. Berexi
omen dute auziaren eguna. Izeta DirG 106. Bat ez nezake berex, oro ditut maite. Xa Odol 318. Hautatu eta
berezi beharra, horra gizonari eman izan zaion dohaia eta zigorra. MEIG III 73.
3. berezi (Dv, H), berexi(AN-gip-5vill), bereistu (H), bereiztu. Destinar, asignar; reservar. "Jainkoak guretzat
berezi dituen onthasunak, les biens que Dieu nous a préparés" Dv. "Berezozute bakhotxari bere zathia" Ib.
"Assigner. Bakhotxari berezi zionean bere zathia, quand il eût assigné à chacun sa part [...]. Ordonner.
Iangoikoaren legeak bereisten dizkigun gauzak, les choses que nous ordonne la loi de Dieu (Mb)" H. "Bereitxi
(AN?, Mb), designar, señalar. Konfesari onak bereisten diezten egunetan, en los días que les designen los buenos
confesores (Mb OtGai pról)" A. "Ura egiteko denbora berexi zuten (AN-gip-5vill)" Gte Erd 76. Eta eztuzu ez
pensatu behar, ondokoetara utzteaz konplitzen duzula. Ez eta ondoko hei, zertzaz paga esleiturik, berezirik, eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
942