Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
bereistu, beregandu" Ib.
2. Atraer hacia ellos; conseguir para ellos. v. berenganatu. [Lazeria eta ondikoek] maiz trabatzen naute eta
errebelatzen, bereganatzen eta korapillatzen. SP Imit III 21, 3. Eta kasatzatzu bestia gaixto hek, erran nahi dut,
bere balakuez bereganatzen nauten guthiziak. Ib. 23, 4. [Eskola] guztiak San Agustiñi dagozka; ari jarrai, ari
begira, ura bereganatzen dutela. Lar SAgust 9. Badirudi gaizkierraille hauk ere gaizki erran gogo duten hura
bereganatzen dutela. He Phil 356 (SP 354 erakartzen tuztela bere gana). Zuñ gaiza thenporalek ezpeitütie
bereganatzen, her esteka erazitzeko; bena bai hek gaiza thenporalak, hetzaz enplegü hun baten egiteko. Mst III
38, 1 (Ip eztitizie bereganatzen). Punitzekotzat haren kolera saindua bereganaturen zutenak. Lg I 199. Etzutela
zeren iguriki esker onik gizonetarik, aitzitik bereganaturen zutela heien arbuioa. Lg II 187. Eta estadu orretan
deabruak, munduak eta aragiak txit erraz menderatzen eta bereganatzen ditue. Gco II 17. Bada jende
beharretan da gure urrikalpena bereganatzeko, ta gutaz hazia ta jauntua izateko. Dh 227. Oihanetan badira
arbola hainitz eta handiak; hedoiek dakharketen hezetasuna deitzen eta bereganatzen dute. Dv Lab 311s.
Emaztekien bereganatzea eta gureganat erakhartzea [gizoneri zagoela]. Prop 1911, 17 (ap. DRA). Adar aundiegi
oiek, alper-alperrik bereganatzen dute sagar-ondoaren indarra. EEs 1916, 253. Igaliak alako aunditasun,
arpegi ta margua beregantzen dituztenean. Zink Crit 35. Oien irudipenak eta gogoraldiak nonbait errazak dira
agertzeko, egokiak euskaldunaren biotza bereganatzeko. Inza in Jaukol Biozk VII. Ta urte beltz oietan nola
Abarrak bereganatu zuten eusko erria. EArzdi in Kk Ab II 5. "Lizardik" iritxi zuan izena beste ainbat gutxik
bereganatu dute oraindaiño. Aitzol in Ldi UO 4. Nai-ukaite bixiko oriek ez al dute giza-biotza bereganatzen,
zeri eldu auta bitartean? Or Aitork 204. Ikasiek herri gaiak erabiltzen baitituzte usu aski, eta landugabeek haiek
sortuak bereganatzen. MEIG IV 93.
3. (Lar), beregandu (Lar, Añ, Dv). Recobrarse, volver en sí; tranquilizarse. "Volver en sí", "(volver) sobre sí"
Lar y Añ. "Recobrarse" Lar. "(G), revenir à soi. Puska bat beregandu zanean (Cb), quand il se fut un peu remis"
Dv. Pintura berri ori begiz ikusi zuenean, beregandik irten, ta korde gabe edo mututurik luzaro egondu zan
[...]. Puska bat beregandu zanean, Metodio Monjeari galdetu zion. Cb Eg II 202. Largatzen du Leoitzarra
konorte gabe, ta artzen du Zaldiak igesa. Bereganatu zanean Leoia arpegi ongi mallatuaz, ez zuen aurrean ekusi
Zaldirik. VMg 44. Eta gazte denboran burua arrotzen eta gaitzeronz kolokatzen asitzen danetik beregana dediñ
artean, doi doia daki gazteak nondik eta nola dabillen. AA I 605. Hura ikusita, Jenobeba laborriak artu zuen;
baña laster beregandu, [...] otsoari eraso, eta bere indar guziaz kolpe portitz bat buruan eman zion. Arr GB 64.
Bereganatzen da andik piska-batera gizon hura. 'Vuelve en sí'. Aran SIgn 52. Leoiaren palakuak ikusirik
bereganatu zan zerbait Androklo. EE 1884b, 102. Bereala aturditu zan neskatxa; baña beregandu zanean,
galdetu zion Andreari nor zan. Ib. 76. Piska bat aztoratu zan [...], baña laister bereganatu zan eta asi zan kopeta
illuntzen. Apaol 82. Padarrak, oso beregandurik, eta bapere aserre baga, beti zerura begira, iarraitu eban
erestun. Ag AL 33. Errotan, pixka bat bereganatu zenean su ondoan. Goñi 31. Bereganatu da, ta ez al dau ezer
izango Jainkoagaitik. Or Tormes 59. Ain sarri aguazil gizagajoa asi zan obatuten eta astiro bereganatzen. Ib.
115. Ezin itzegiñez gelditu zan alditxo batean. Geroxego, bereganatu zanean, esan zidan: zer egin dezu? Or
SCruz 62.
(Con el alativo como participio). Erremedioakin onetatik ere beregana zan. Cb Eg II 186. Añ andia izan
zan artu zuan ikara, non beregana zanian egin zituan penitenzia txit gogorrak. AA III 459.
4. Acercarse (a él), juntarse. Usaira bezela bereganatu zitzaion pobre-samalda andi bati. Aran SIgn 42. Ta
orobat egin zioten Parisen bereganatu zitzaizkan beste iru lagunak. Ib. 72. Arin-arin bereganatu zitzaion ta
ezpata-musua begietan iarririk, bere burua menpekotzat ematea esan zion. "Se llegó a él". (Quijote IX). Anab
RIEV 1928, 611 (AIr ib. 606 urbildu zitzaion). Negarrez bereganatuz eta bere oñetara auzpeztu nairik. NEtx
Antz 148.
bereganatzaile (Urt). "Attractrix, [...] bereganatzaillea, tiratzaillea" Urt III 79.
(Lh), bereganatzale (Lh). "Bereganatzaile, bereganatzale (S; Hb, Foix), rappace, accapareur" Lh.
bereganatze, beregantze (A). "Atracción" A (que cita Mg CC). Alkartasun ta beregantze Kristok animari
egiten diona, ez da bakarrik fede utsekoa, bai egiazko ta benebenetakoa. Mg CC 218.
beregande (Lar). Serenidad. Emen jarri bear det gerora A. Larramendiri gerta zitzaion gauza bat, nun
erakusten duan jaun onek bere arimako beregandea (serenidad). Ag Lar 551.
beregandedun. Sereno, tranquilo. Etzan bat, ango euskaldun guztien artean, gauzak zelan ziran ikusi ta
aztertuteko beregandedunik. Ag AL 126.
beregandetasun. Serenidad. Baiña olango gogarterik ezpalerabill legez, beregandetasun (serenidad) andi
bategaz, esan eban. Ag AL 96. Beregandetasuna obeto gordetearren. Ib. 154. Adalbaldoren esanak ez eben biotz
guztietara bake ta beregandetasun osoa eruan. Ib. 162.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
935