Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
zintuenak. Mih 101. Hari beregainki konsekratuak diren zenbait konfardietan. Ib. 3. Ikhusiko duzu maitatu behar
ditutzula eta bihotzez guziak eta beregainki zure giristino-lagunak. Brtc 207. Laudorio beregainki egun / Bizia
emaiten daukun / Ogi biziarentzat. Monho 136. Den zer den eginen du bere egiazko debotentzat, eta beregainki
hura bezala prestuki ta garbirik bizitzerat entseiatzen diren neskatxa gaztentzat. Dh 55. Hari gure behar
guzietan, ta beregainki arimakoetan, othoitz egiterat ta laguntza eskatzerat. Ib. 269. Pitagorak erein-aziak
mardul ernemindu ta beregainki garatu ziran Platonen baratze ederrean, erabat esateko. Zait Plat 51. Oraintsu
arteko euskal-idazle eta euskalariak erdi aldera hurbildu dira beregainki. MIH 393.
2. Por separado, independientemente. Erraiten zena zela Dotrina eta Dotrinaren deklarazinoa ez
elkharrekin, baiña beregainki eta bereziki bi partetan ibeni behar zirela. Mat XXVI. Edo ematen duela asko aldiz
frogatuz, / edo hari eternalak beregainki aginduz. EZ Man I 27. Zuek kantatzen duzue / beregainki airea, / zein
ezpaita berze nihork / posible kantatzea. EZ Noel 154. Gure Iaungoikoak, munduko bertze gauza guztien
ondoan, gizona bera, bere gainki, bere imajinara eta idurira [...] egin zuenean. Ax 21 (V 12). Hain xehero, bat
banaka, beregainki eta bereziki daki Iainkoak gauza guztien berri. Ib. 111 (V 74). Etzen oraiño orduan, orai den
bezala, nehori beregainki bere bekhatuen kofesatzeko manurik. Ib. 526 (V 338). Ausartki mintzo da, gauza
guztiak xehero bat-banazka, beregainki eta bereziki aditzera emaiten tuelarikan. ES 192. Konsiderazazu
beregainki Jainkoaren alderako eskergabetasunaren bekatua. "À part". He Phil 45 (SP 44 beregain).
3. A su cargo. Orduan Pilatusek Jesus / Bere gaiñki zuen hartu; / Gero burreuek haren salan / Billuzirik
azotatu. Gç 85.
2 beregainki. "Especial, banatia, berezia, beregainkia" Lar. Onezkero ezingo du Erregek ifiñi Tribunal
beregaiñkirik, edo iñoren kargura utzi personaren bat juzgatzeko. EConst 40.
beregaintasun (SP (sin trad.)). Independencia. De Gaulle Presidentak bere gain hartu du Mali eta
gaineratiko erresumeri galdatzen duten bere-gaintasun edo independentziaren emaitea. Herr 14-1-1960, 1.
Gobernamenduak leher egin du Iraken, bainan hango kurdestarren beregaintasun goseak ez. Herr 28-3-1962
(ap. DRA). Egunotan berriro biztu zaigu "artearen beregaintasunaren" arazoa. Azurm Iraultza 129. En DFrec
hay 5 ejs. más.
beregaintiar. 1. Autónomo, partidario de hacer las cosas por su cuenta. Alabainan gaztea beregaintiarra
da: bertzek erranak baino nahiago ditu berak asmatu dituelako egiak. Lf ELit 323.
2. Autonomista. Politikazaleak, duela hogoi urtheko sail berari dira berritz ere lotzen. Orduko partidalari
eta lelo berak ditugu, orai ere, aurkhitzen: erregetiar, errepublikano, beregaintiar eta bertze. Herr 7-7-1960, 3.
beregaintze. "Emancipación mía, neregaintzea [...]; suya, beregaintzea" Lar.
bereganakatu. "Eginbideak eginik, eztu deusik bereganakatu (R), habiendo hecho las diligencias, no ha
conseguido nada" A s.v. egin. v. bereganatu.
bereganakor, beregankor. Seductor, atrayente. Baldin Etsaiak proposatzen badarotzu zenbeit
arrazoinamendu falso edo beregankor. He Gudu 311.
bereganatu (S; Urt I 223, Lecl, Dv, H), beregandu (V, G, AN), bereandu (V-gip). Ref.: A (beregandu); Lh; Iz
ArOñ (bereandu); Etxba Eib (beregandu); Elexp Berg (beregandu). Cf. neureganatu, zeureganatu, etc. v.
beraganatu. 1. (Aux. trans.). Atraer hacia sí; conseguir para sí. "Adornare testes, lekhúkoak irabazi, zuritu,
bereganatu" Urt I 223. "Attirer à soi" Lecl. "Tirer à soi; fig. gagner (en parlant d'un tiers)" Dv. "Bereganat
erakhartzea [...], sy. bereganatzea" H. "Atraer" A. "Bereganatü (S; Foix), s'appropier" Lh. "Bereandu,
bereanketia, conseguir. Nereandu, idem" Iz ArOñ. "Adueñarse" Etxba Eib. v. beretu.
Tr. Documentado por primera vez en Axular; a partir del s. XIX su empleo disminuye algo al Norte. La forma
beregandu aparece sólo en textos meridionales (desde mediados del s. XVIII), coexistiendo a menudo con
bereganatu en los mismos autores. En DFrec hay 58 ejs. de bereganatu, 1 de ellos septentrional.
Hala bada gure Iainkoari ere, gure moldera minzatzera, bekhatorea apartaturik dagokan bitarte hartan,
berretzen zaika, bekhatore haren bereganatzeko duen desira eta borondatea. Eta badirudi eztuela onik,
beregana dezakeien arteiño. Ax 555 (V 355). Naturaleza arteza da, hainitzak bereganatzentu, sareetan
atzemaiten eta enganatzen. SP Imit III 54, 1 (Mst bereganat hanitx jente thiratzen dütü, Ip hanitz biltzen dütü
bereganat, Ol atotsi, Pi beragandu). Helaz! hala ere etzenduen orduan merezi hark beregana zinitzan. SP Phil
507. Hain duk eztia non bihotzak / Baititu bereganatzen, / Eta bortxatu gabe nihor / Printze baita ezagutzen. Gç
80. Jendeak bortxaz bereganatzen zituelarikan. ES 389. Naturaleza fiñeziosa da, gizon gehienak irabazten ditu
eta bereganatzen, enganatzen eta bere saretarat erorazten. Ch III 54, 2. Nai dakiola bada oraiñ ta beti, guziok
beregana gaitzan artean. Lar, carta a Mb 281. Sensuen objetak bereganatzeko, [gure bihotzak] sensu bakhotxa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 933
mende.