Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BEREGAINEKO. a) Independiente. Grek, bere gaineko populu bat hala deitzen denik izanagatik, S. Paulen
epistoletan hartzen da jeneralki Jentilakgatik, zeren nazione haur baitzén famatuena Iuduén artean. Lç Decl a)
3v. Gales Herriak eta Eskoziak duten bezala Bretaina Handiaren barruan, hots, ingles koroe pean, [Kornubia]
izan dadila ez beregaineko estatu bat, legezko autonomia duena baizik. Mde Pr 264.
b) (SP; beregainko Urt Gram 54). Especial, particular; singular. "Beregainekoa, excellent, bereziena, hautuena"
SP. "De surtout" Urt Gram 54. v. berebiziko. Zuk niri egin derauztatzun kortesia beregainekoak gatik. Harb
286. Halako ontasuna erakusi eta egin baitiozu zure serbitzariari zure beregaineko miserikordiaren arauera. SP
Imit III 21, 5. Eta guzien gainetik badut zure gorputz sakratua erremedio eta ihes-leku beregainekotzat. "Pro
singulari remedio & refugio". SP Imit IV 11, 3 (Mst ene erremedio bakhoitza, Ol osakai berezitzat eta
gorkutzat). Hartzen baitzaituzte lagun eta lankide hain obra beregaineko baten egiteko. SP Phil 395. Laudorioa,
ohorea eta loria etzaizte gizonei emaiten edozein bertute gatik, baina bertute beregainekoa gatik. Ib. 220. Hura
ere bizio guzien kontrako erremediorik beregainekoena da. Ib. 456. Zeruko Erreginaren beregaineko pribilejioa.
"Privilège singulier". SP POB 55. Zeina baita bizitzearen liburu hagitz ederra, eta bere gainekoa. ES 153.
Egiazko loriaren garaitia, errekonpentsa beregainekoa, aberastasun eta ohore franko, loria eta laudorio
bereziak. Ib. 187. Beraz arrozoinamendu hunen eredura baderraket Sara ene Sort-herria abantaillatua eta
beregainekoa dela. Ib. 155. Etxaideren lanak berebizikoak eta bere gainekoak izaten dira. MEIG III 138.
- BEREGAINEZKO (Dv, H). "Qui est surtout important, notable, spécial, principal. Fabore beregainezkoak
(Ax), les faveurs principales. Ohora dezagun amodio beregainezko batez Birjina Maria, honorons d'un amour
spécial la Vierge Marie" Dv. "Singulier, particulier. Beregainezko amodio bat, un amour spécial, particulier
(He)" H. Fabore komunak, ardurakoak, eta asko diren bezain bertzekoak, emaiten derauzte gogortuei eta
ostinatuei ere, ez ordea beregaiñezkoak eta abantaillezkoak. Ax 103 (V 70). Fabore beregaiñezkorik, komunak
eta ardurakoak baiño handiagorik izaiten eztutenek. Ib. 104 (V 70).
- BEREGAIN-ONTASUN. Propiedad, bien alodial. "Allodiala bona, [...] ontasun deskantsátuak,
beregaiñontásunak" Urt I 528.
beregaindu (O-SP, SP, Lar, Hb ap. Lh). 1. (Referido a una 3.ª pers. sing.). Hacer(se) independiente. "Rendre
particulier" O-SP 226. "Beregaintzea, se mettre en ménage sortant du service d'autrui ou [...]. Rendre particulier
(O). Beregaindu da" SP. "Emanciparme a mí, neregaindu [...]; a aquél, beregaindu" Lar. "Señor de sí, beregain;
y hacerse así señor de sí mismo, y dueño de su voluntad, beregaindu, beregain egitea" Ib.
2. (Referido a una 3.ª pers. pl.). "Emanciparme a mí [...]; a ellos, beregaindu" Lar.
3. "(Hb), prendre sur soi" Lh. Cf. gain (6).
1 beregainki (SP, Urt II 207, Ht VocGr 409, Lar, Lecl, Dv, H). 1. Particularmente, en particular; sobre todo.
"Principalement, particulièrement" SP. "Apprime, [...] printzipalki, beregainki" Urt II 207. "Principalement,
bereziki, beregainki" Ht VocGr 409. "Particulièrement" Ht VocGr y Lecl. "(En) especial" Lar. "Surtout,
principalement, notamment, spécialement" Dv. "Principalement, particulièrement, surtout" H. v. bereziki. Tr.
Documentado, desde Materre, en textos septentrionales no suletinos de los ss. XVII, XVIII y principios del XIX;
tbn. se encuentra algún ej. meridional moderno.
Zeren beregainki eta bertze guztien gainetik gu Giristinoak bere seme eta bere etxeko baikadutza. Mat 78.
Ezen Iaunak beregainki punitzen tu puxantak. EZ Man I 98. Zuek duzue ardura / larrabre guztiena, / baina
beregainki gizon / phenez bethearena. EZ Noel 158. Egun hartan guzian beregainki eta berzetarik
seiñalatukiago Iainkoa zerbitza ezazu. Harb 156. Berzeak exzellentago dira jeneralki, baina hunek badu zenbait
dignitate beregainki. Ib. 447s. Lehenik eta beregainki konsolamendu espiritualen bilhatzea gatik errezibitzea.
Hm 201. Sekulan etzara gizon barreneko eta debot izanen, ixilik ezpazaude bertzeen egitekoez, eta beregainki
zure buruari behatzen ezpadiozu. SP Imit II 5, 2. Zeren pazienziatsu izan baitzare zure bizitzean, hortan
beregainki konplitzen zenduela zure aitaren manamendua. SP Imit III 18, 2. Hekin Angeruei, beregainki ordea
zureari. SP Phil 144. Nola Iainkoa ganako amorioak bere baitan bertute guzien perfekzione guziak eta bertuteek
berek baino beregainkiago baitadutza. Ib. 456 (He 461 exzelenthiago). Ienkoaren aitzinean beregainki
agradatua izan zarena. Arg DevB 91. Nezesario da, pasione saiñdu haren ponturik prinzipalenez orhoit
zaitezten: eta nola beregainki zazpi kausitzen baitire zeiñetan Iesu-Kristo gure Salbatzailleak odola isuri izan
baitzuen. Ib. 177. Zordun natzaitzu hañitz onez / Egundaiñotik egiñez, / Bañan beregainki natzaitzu / Egun
berritu dohaiñez. Gç 58. Ioseph maitatua beregainki bere aita Iakobez eta higuindua bidegabeki bere anaiez.
Urt Gen 37, tít. Bizkitartean bethi erne egon behar da, eta beregaiñki tentazionearen hastean. Ch I 13, 5. Gizon
guziak gezurtiak dire, flakoak, ganbiakorrak eta erorkorrak, bere gaiñki hitzetan. Ch III 45, 3. Begirautzu ungi,
zure proximo-lagunaz yuiamendu ariñik ematetik; beregainki lohikeriaz kestione denean. He Gudu 112. Hura da
beregaiñki, zure etsayik handienari bezala, gerla deklaratu behar diozuna. Ib. 104. Eta egin zioten Saulen
armadakoei oihu, beregainki Abneri, zeinak oraino premia gehiago baitzuen erregeren begiratzeko. Lg I 289.
Hark eragin eta gobernatu zituen alde hetako elizak, eta beregainki Ephesa hiriko eliza. Lg II 94. Erran daite
eztitasuna dela berthute bat Salbatzailleak beregainki onhesten duena. Ib. 209. Ikhusten zintuen Jinkoak
preparatzen zarozkitzun sofrikari bethi berriyak, eta beregainki egun batez Kalberioaren gañean yasan behar
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 932
mende.