Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
raspa, escofina" SP. "Râpe à râper" Dv. "Rallo, utensilio de cocina" A.
beregailu. Atracción; atractivo, cosa que atrae. Ifernuaren gogoremaitzen, sentsuen beregailuen [...],
gozabethako etsaiek pharatzen diotzaten trabu guzien gainetik. "L'attrait des sens". Birjin 110. Khar bera sentitu
zuten Jesu-Kristoz ta haren beregailu jainkozkoez mintzatzeko. "Ses divinis attraits". Ib. 524. Badugu zoinek
bere beregailua edo atreta, [Zeruko Aitak] bata bereganatzen [du] bereziki prestugune batez, bertzea bertze
batez. Ib. 521.
beregain (G, AN-gip, B, L, BN, S ap. A; SP, Urt II 73, Ht VocGr, Lar, VocBN, Dv, H). 1. (Como
complemento predicativo). (Estar, etc.) aparte, separadamente; libremente, independientemente; por su cuenta.
"Beregain, à part, séparément. Emazu beregain, mettez à part" SP. "Anachoreta, [...] beregain bizi dena,
bakharrik bizi dena" Urt II 73. "Á l'écart, beregaiñ, berex" Ht VocGr 354. "À part, berex, beregaiñ" Ib. 397 (
Lar Sup). "Señor de sí, beregain; y hacerse así señor de sí mismo, y dueño de su voluntad, beregaindu, beregain
egitea [...]. Y nunca el beregain, &c., viene con el artículo, v.g. el que es, o el señor, y dueño, de sí mismo,
beregain dana" Lar. "(Adv.), pour son propre compte, à ses périls et risques; zure semiak nahi du biharretik
harat, lanean ari beregain, dès demain votre fils veut travailler pour son compte" VocBN. "Composé de bere et
de gain, sert adverbialement dans le sens de 'en son particulier'" Dv. "À part soi, à part, séparé" H. "1.º (G, ANgip,
B, BN, S; VocBN), por su cuenta, a su cuenta y riesgo. 2.º (G, L), aparte" A. v. bereber; cf. ejs. de bere gain
'a su cargo' s.v. gain (6). Tr. Atestiguado, desde Leiçarraga, en autores septentrionales no suletinos. Al Sur se
encuentra en Mendiburu y en algunos autores a partir de principios del s. XX. En DFrec hay 13 ejs.,
meridionales.
Baina permeti zekión Pauli bere gain egoitera, hura begiratzen zuen jendarmesarekin. Lç Act 28, 16. Guk
dugu bada sinhesten ezen nehor eztela bere gain apartatzeko, ez bere manera berezi batez kontentatzeko, baina
guziék elkharrekin behar dugula begiratu eta entretenitu Elizaren unitatea. Lç Ins G 5v. Birjina beregain heldu /
da andre lagunekin, / Josef halaber beregain / gizon ezagunekin. EZ Noel 82. Zeren bi parte baititugu gure
ariman, bat beherekoa, bertzea gainekoa, eta beherekoak ezpaitarraio bethiere gainekoari, aitzitik bere lanak
egiten baititu beregain. SP Phil 436. Konsidera zazu beregain Iainkoaren alderako eskergabetasunaren
bekhatua. "À part". Ib. 44 (He 45 beregainki). Eta beherekoa ez baitarraio bethi gainekoan aitzitik beregaiñ hari
ohi baita bere lanetan. He Phil 441. Prezatuagoa da guzien baltsan egiten dena, ezen-ez nork beregain egin
dezakeena. He (ap. Dv). Noizbait nagusi ta jabe onak goratu zion eskua ta egin zuen bere eskuko. Bere gain
bizitzen asi zen aldian, bazuen zerbait diru ta erosi zuen alor zati bat. Mb IArg I 211. Oi! zein litekeien ederrago
/ Baldin, Eskualdun herrian, / Eskualduna bere gain balago / Bere zuzenen erdian. Zby RIEV 1909, 399. Non da
eskuara bezala dagonik bere hartan bere gain; aberats ez izana gatik, berez bere bizi, edo ahal bezen zor guti
eginez? HU Aurp 210s. Bainan, neskato gaztea lanari lotzen den ordutik, bere gain dagoko gogoa. JE Bur 68.
Zoin zautzu lanean jakinago: menditar laborari bethi bere gain ibili den bat, ala zelhaiko laborari-etxe handi
batean mutil egonik dagona? Ib. 193. Laborantzari lothu gogo balin bada berehala jin berria eta bere gain. Ib.
211. Eskukada bat txanpon lortu zuan, arkibide batzuek ikasi zituan, bere gañ jarri zan. Ag G 255. Bai,
gurasoak alegiñak egin zituzten Iñazio Mari bide onean ipintzeko, baño alperrik. Nola beregaiñ bizi zan... Ib.
98s. Ta [etxe] auekandik ez urruti, zerbait mendi aldera ta beregaiñ, neguan ardiak idukitzeko ellorra. Ib. 14.
Berez eziña da, arria aizean laga-ta beera ez erortzea, ura beregain utzi-ta berdiñean ez jartzea. Zink Crit 18.
Azkenekotz, Irlanda berriz bere gain jarri da, mendetako Engelandarren uztarria egotzirik. Mde Pr 238.
Hizkuntza nazionaltzat hartu behar lizatekeela herria bere gain jarri ondoan. Ib. 241. Ezta bere gain norbaitek
utz baleza, ta nai lukeana egiten eragotz ezpadeza ere. Zait Plat 137. Gure herri maiteaz zuela axola, / hau, bere
gain beharra, bertzen men dagola, / "Gora Eskual-Herria!" frantsesez ziola. Xa Odol 179. Saskigintzan
beregain, burges ttipiaren moduan, hasi baino lehen. MEIG IX 41.
(Usado como acotación escénica). (Beregaiñ). Oiñ be asi de baforeko makiñie garra ataraten. Ort Oroig
19.
(Ref. a una 3.ª pers. pl.). v. berengain. Baina Pierrisek iaikirik laster zegian monumentera, eta ikhartzera
beheititurik ikhus zitzan mihise hutsak bere gain ezarriak. "Mis à part". Lç Lc 24, 12 (He beregain ezarriak; TB
aldaratuak). Bere gain punitzen ditu bizio diferentak, / Urguilluak Gormantetik berzela tu tormentak. EZ Man I
109. Eta guzien buruan behin ezpere urthean beregain eman eta xehero miratu behar ditu haren peza guziak. SP
Phil 502. Ezin nagoke haren dotrinatik hitz ederrenak eta puntu prinzipalak hautatu, bildu eta beregain eman
gabe. Ib. a 4v. Miratu behar ditu haren afekzione eta pasione guziak zeiñ beregain eta bat banazka. He Phil 510.
Zeiñetaz Liburu huntan beregaiñ mintzatuko baitgare bertze lekhu batean. He Gudu 83. Hirugarren zatian,
beregain, Campion ("Roedores del mar") eta Baroja ("Lecochandegui, el jovial"). MEIG III 144.
2. (Como adj. pleno). Especial, particular. v. BEREGAINEKO. Arren indazu grazia beregain bat, ni naizen
guzia zure baitara karitatez urt eta isur nadin. "Especialem ad hoc imploro mihi donari gratiam". SP Imit IV 4,
2. Zeinen arartekotasunean fidanza beregain bat ezar dezazun. SP Phil 146 (He 148 bereziago bat). Eta norbait
egin behar dugu adiskide berezi eta beregain gure gogoaren arauera. Ib. 297.
"Independiente (AN-5vill)" A Apend.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 931
mende.