Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
G 27. Orain berriz esan nai nuke gure izaera ere bere bizikoa dela antze-gaietarako. Or LEItz 37.
Almodroteagaz dok au bere biziko yanaria. Or Tormes 81. Ortzea garden, euzkia diz-diz, / Ipar aixetxu biguna, /
Txindorrak pozik abestuteko / Berebiziko eguna! Enb 145. Berebixiko erantzuna mendu oneko gastiarentzat! Otx
140. Arenbeste adar, beso ta ankadunak zirala ikustian, gudarako berebixiko tresnak ixango zirala begittandu
yakon buruzagijari. Ib. 58. Beraz, kizkiña ugaritzeko, bere-bizikoena kizkin-guna duzu. Zait RIEV 1933, 67.
Ordun, Berendi yaunak, berebiziko euskera samurrez, leen erderaz yardundako guztia labur-bildu zun. Ldi IL
93. Ori dala-ta, gure beargiñentzat Euzko-Langille-Batzau berebizikoa da. Eguzk GizAuz 194. Asmau ziran
makiñok, denpora gitxiagoan lan geiago egiteko berebizikoak dira-ta. Ib. 21. Gozakia egiteko, berebizikoak dira,
berriz, irisagarrak. TAg Uzt 279. Eriotzearen mandataritzat bere bizikoa da au (V-m). A EY III 340. Ango urak
bazuan bere biziko doaia egarria asetzeko. NEtx Antz 152. Eiztariak berebiziko eguna dute. Etxde JJ 104.
Zuretzat ez egokitzat etsitako mutikoa, niretzat berebiziko izateko. Erkiag Arran 63. Zer zala-ta ereti berebiziko
orri iges-egiten laga? Ib. 89. Japonen elektrizidadeko argiagaz arraiñak artzeko ere berebiziko bat asmau dabe.
EgutAr 11-3-1959 (ap. DRA). Eladeko gizonik berebizikoena. Zait Plat 52. Izarrok irraidaka ari diranean,
berebiziko otsa ateraten omen dute. Ib. 58. Emen etxe santua, / berebiziko ontzi, / boga-bogan beti, / ekaitz eta
ugarri. Gand Elorri 56. Balio aundikoa duzute. Espiritu papera egiten berebizikoa. Lab SuEm 208. Etxaideren
lanak berebizikoak eta bere gainekoak izaten dira. MEIG III 138.
v. tbn. JBDei 1919, 181. J. Artetxe Y 1933, 324. Akes Ipiñ 11.
2. (V-gip). (Precediendo a un adj. o adv. en grado superlativo). "Bere biziko ondoen, del mejor modo que
jamás ha tenido, hecho, etc. It., del mejor modo posible" msOch 4. "Arrua zan, baña bere biziko onduen apaldu
eben" Etxba Eib. v. infra BEREBIZIKORIK. Nola Eleizaren erdian zure gorputza ipiniko duten, guzien
begietan, ta bere biziko agiriena. Cb Eg I 184 (en este ej., así como en el siguiente, parece conservarse el sdo.
primitivo de 'de toda su vida'). Orduan Agustinen biotz amorosoa, beti eztia baiño gozoagoa, ta orañ bere biziko
gozoena [...] asi zan modu onetan. Cb Eg III 234. Burni oien sorrerako labe goriak, berebiziko lantegirik
andienak. Ag G 216. Ta urrengo lerruotan ikusi daikezubenez, berebixiko onduen urten eutsan asmakixun
barrijak. Otx 72. Txomin Zorrik bere biziko arpegirik alai eta gozoena ipiñi eutson. Bilbao IpuiB 276. Eta
neurtu zetsan bizkarra tentatzailliari bere biziko onduen. Etxba Ibilt 464.
3. (AN-gip ap. Garbiz Lezo 215). Mucho(s). "Muchísimo" Garbiz Lezo 215. Denbora ontan asi zen
berebiziko jendea Lurdesara kanpotik etortzen. Goñi 77. Ama Birjiña ez da orain agertzen, biño ez da
Masabiellen jendea gutxitu. Berebizikoak datoz, nola aldetik ala urrutitik. Ib. 100. Octavianok galdu zituen /
berebiziko lagunak. Tx B I 130. Erriko-etxearen aurrean berebiziko jendea zebillen. Ugalde Iltz 25.
- BEREBIZIKORIK. (Precediendo a un adj. o adv. en grado superlativo). "Berebizkoik azkarren, oso azkar"
Elexp Berg. "Nik ordurako zulotik urten da bai ezkutau be berebizkoik azkarren" Ib.
berebizikotasun. Peculiaridad. Antzestu bear zutenen lagunen ariurri ta berebizikotasunei begira idazten
omen zitun bere antzerkiak. Zait EG 1956 (5-6), 39.
bereda. v. bireda.
beredako. 1. Propio (de él), relativo a sí mismo. Menturaz haren beredako amodioa eztiteke nerea, zeina
baita bertze guziena baino handiagoa. "Son amour propre". Birjin 174. Orain badakusat asko nork beredako
maithagune ta ezjeuskeria sartzen dela. Ib. 562. Zenbait nigar-xorta isuri zuen, ez beredako urrikalmenduz [...],
bainan Jesu-Kristorendako maithagunez. "Tendresse sur elle-même". Ib. 606.
2. De él, relativo a él. Emaste prestu bere begitharte begirungarriaz eta berthute garai-garaiaz oro
beredako prezamendu berezi batez bethetzen zituena. Birjin 142. Ikhusten othe du [Jesu-Kristok] beredako
maithagunik [sic] sakratuak erreginatzen duela nere bihotzean? Dh 244.
- BERE-BEREDAKO. Propio (de él). Gainerakoan bere-beredako amodioa hain da suntsigaitza, non
ezeztatu dugula uste dugunean ere baitiruri bet-betan herra[u]tsetarik birsortzen dela. Birjin 175. Bere
beredako amodioaren gogoeta faunei guzia emanik. Ib. 78. Bere-beredako maithagunearen hezteko. Ib. 474.
beredin. v. berein.
beredinbat. Suficiente como para sí. v. din; cf. berein. Gipuzkoak beredinbat arto ta gari badu. Izt C 188.
bereegi (G, Lc, BN, R-uzt ap. A), beregi (c. sg. A). Egoísta. v. berekoi.
bereetzi. v. bederatzi.
berega (SP Dv y A). Rallo, instrumento para rallar. "Berega. Muskada berega, râpe de muscade. Rallus,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
930