Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
SCruz 94.
- BEREHAL-BEREHALAKOAN. "Inmediatamente [....] bela belakoan (G-to)" A EY III 305. Berelberelakuan
/ etzera kupitu, / Jainkuak bestek eztu / nik ainbat sufritu. Tx B II 101.
- BERE-BEREHALA (Añ, H; bereberala Añ). Intensivo de berehala. "Incontinenti" Añ. v. BEREHAL-
BEREHALA. Ezen eztire berehala konplitu behar gure bihotzeko gutizia on diruritenak, eta halaber etzaiote
bereberehala ihes egiñ behar gaixto diruritenei. Ch III 11, 2. Sartu zen aren alor ereinian gizon etsaia ta gari
erein tartean ereñi zuen belar gaistoa ta zakar galgarria ta gorde zen ber-bereala. Mb IArg I 201. Bada bereberehala
ezpazen ere, utzi zituen Erromak bere idolo txar guziak. Ib. II 117. Ea zure argia betor nik ezagutzeko
zure borondatea, ta konbeni zadan bizimodua berebereala artzeko. Cb Eg II 111. --Zer merezi dau gurasuari
eskuba jasoten deutsanak? --Bere beriala bizitzia kentzeia. CrIc 67. --[...]. Nos prest egongo da? --Bere beriala.
Mg PAb 132. Bere-bereala du / sasitik askatzen. It Fab 234. Eta onen burua ematen bazioten, bere-bereala
itzuli, eta pakea emango ziela. Lard 203. Saulek bere bereala Akimelek eta onen odoleko apaiz guziak bere
aurrera erakarri eta [...]. Ib. 171. Arrek erantzun ziyon / bere beriala. Bil 130. Emanez batari borz talentu,
berze bati bida [...], fan zinuen berebereala. Samper Mt 25, 15 (Echn bela). Janzitzen da bere-bereala eta
irteten da argi ta morroiyakin ezagunezaren billan. Aran SIgn 36.
berehalatasun (H). Prontitud. "Promptitude. Berehalatasuna edo dilijenzia (He)" H. Beraz eziñ-dudatuzko
gauza bat da [...] Zeruko inspirazionei berehala obeditu behar zaiela. Berehalatasun mintzo naizenean, ez
dezazula uste izan mintzo naizela nahiki ariñez, borondate flako eta agorrez. He Gudu 165s. En DFrec hay un
ej. de berehalakotasun.
berehalaxe (V, G, AN), berialaxe (V-gip), berealaxen, berialaxen, berealaixen, beelaxen, belaxe (V-gip, Gazp),
belaxen. Ref.: A; Etxba Eib (berialaxe); Elexp Berg (belaxe); Gte Erd 244. 1. (Intensivo de berehala).
"En seguida, lo que se dice en seguida" Etxba Eib. "Enseguida. Itxoidazu puxkat, belaxe nator eta" Elexp Berg.
"Iruretatik belaxe etorri zan (G-azp)" Gte Erd 244. Tr. Documentado por primera vez en Etcheberri de Sara,
aunque no vuelve a aparecer en textos septentrionales; al Sur, en el s. XVIII sólo se encuentra en Gavon sariac, y
es a partir de principios del s. XIX cuando se hace más frecuente. En DFrec hay 32 ejs., meridionales. Eta
berehalaxe banohatzu Agustin Elizako Dotor handi eta Sainduarekin errepustaren emaitera. ES 384. Berehalaxe
eman zioela haren semeari konseillaritasuneko arropa edo kargua. Ib. 168. Ikasi nai deban guzia ez dauka ni
gana etortzea baño, ta nik berealaxe erakutsiko diot. GavS 7. Berak emanik argitasuna / Mesias jaio
danean, / berealaxe sinistu dute / biotz osotik fedean. Echag 246. Ala gertatzen da, zergatika, / ozta dirade
irteten, / berealaxe asten dirade / gogotik ostoa jaten. It Fab 161. Esan zak: baldin uzten badet ister au nik, / ez
dek berealaxen artu ta jango ik? Ib. 255. Eta zeren bidez jarri dedan au guzia, berealaixen dezute ikusia. Izt C
131. Gizonik elduenetako bana edo biña alde bakotxetik ifintearekin, berealaixen daukate zuzendua okerbide
guztia. Ib. 228s. Orduan Jesusek ots andi batekin esan zuen: Lazaro, atoz kanpora: eta berealaxe obitik irten
zan. Lard 426. Au erabaki ezkero, beren gogoz berealaxe ilko zuten. Ib. 447. Karta aiek ikusita bere esposa
berealaxe hill zedilla aginduko zuela, seguru zegoan. Arr GB 18. Eta zere aserrean eta itsumustuan eman dezun
epaia berealaxe urratu eta desegiñ zazu. Ib. 90. Berialaxe bota dizkate / ama-umiak alkarri. Ud 69. Ta or zelan
diran trintxerak bete, / Berealaxe, / Jente gazte armaduaz. AB AmaE 371. Gili esan zion Franziskok: "Emaiozu
kapa emakumetxo orri". Berialaxen eman zion. Bv AsL 61. --Aizak, mutill, jaiki ari. --Bai, bai; berealaxe. Urruz
Urz 37. Eta nola buru aundiya baitetan, berialaxen ikasiko ditut. Moc Damu 9. --Ioadi, ioadi: an nazala biar
gaberako. --Berealaxe, beste zeregintxu bat egindakoan. Ag AL 25.
(s. XX) Iritzi bat gure buruan ernetzen bada, berealaxe biraltzen ditu sustraiak biotzeraño. Ag G 32.
Alkateari berealaxe agindu zion eman zezala onako bando au. Goñi 72. Orko nekazariak emen, lan orren luze
neketsuak eginezkero, berealaxe aberastuko lirake. A Ardi 6. Berialaxe bigurtu zan etxera. Kk Ab I 44. Gizonari
Jaungoikoak esan zionaz beste aldera itzegin eta gizona Jaunaren esanetatik atera zuan berealaxe. Inza Azalp
62. Ordun, esan zion belaxe neskatxoak, arraultzetik jaio gabeko olloen bat izandu da? Ib. 36. Belaxe beste
artzai-mutillen ondoan / asi nintzan poz-pozik nere artzaingoan. Jaukol Biozk 97. Bat osoa ataratea etxat
komeni, berelaxe oartuko da ta. Or Tormes 47. Santa Cruz an zegoalakoa barratu zan belaxe, ta an bildu ziran
zeuden etsai guziak. Or SCruz 45. Berialaxe usteltzen dan lez / Arima bako gorputza. Enb 144. Biyotzeraño sartu
zitzaion / nik egin nuen marrua: / berialaxe lajatu zuen / bere jeniyo arrua. Tx B II 174. Egun aietako esturen
ondotik, belaxe izango dira ezaupideak eguzkian ta illargian ta izarretan. Ir YKBiz 411s. Ari-talka etzaie bêlaxen
âztuko. Or Eus 146. Erosi nai dabenak asko ta opatzen dabenak gitxi badira, berealaxe salneurria goruntz doa.
Eguzk GizAuz 54. Eta, Arek jarritako legetik irten naiko balue, ondamendira ta triskantzara lijoazkeala
berealaxe. TAg Uzt 251. Berealaxe, izu-laborritan, opari-arriko sendorrari sua ezarritzeko aztatu nun. Zait Sof
189. Beltranek bere masallaz alaba gaxoaren kopeta ikutu zunean, sukar aundi baten mende zegola berealaxe
antz eman zion. Etxde AlosT 54. Iaiki zadiela ta ioan belaxen / aizpa laguntzera etxeko lanetan. Ir EG 1956 (7-
8), 7. Berialaxe bota biar dot nere burua ibaira. SM Zirik 120. Berealaxe artzen dituzte / tokiz aldatu usteak.
Basarri 136. Piztutzen nituan poxpoloak ordua ikusteko ta berealaxe itzali nere etzaleku-lagunak esnatu ez
zitezen. Anab Aprika 69. Baiña laster... berealaxe bukatu egingo zaigu. MAtx Gazt 14. Bañan berealaxen beste
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 926
mende.