Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Gure Erredentoreak bere pasio santisimoareki gu erredimitu eta berlako denbra eietan, komekatzen zirela
kristioak egunoro (Ororbia, 1758). ETZ 100. Soñeko eta oñetakoak eginda berealakoak ziran [zagiak], eta orain
ara nola urratuak dauden. Lard 115.
b) BERHALAKO. Semejante, similar. Cf. supra (2). Baita ahalaz [eskola] ezariren berhez neskatilen, serora
edo beste bürzagisa berhalakoak. Bp I 23.
- BEREHALAKOAN (G; Dv, H; berialakuan V-gip; belakoan V-gip). Ref.: A; Etxba Eib (berialakuan); Elexp
Berg (belakuan). Enseguida, al momento. "Ez da berehalakoan ethorriko, il ne viendra pas de sitôt. Ez da
berehalakoan ethorri, il a bien tardé de venir" Dv. "En seguida" A. "En breve, tras un instante" Etxba Eib. Tr.
Documentado desde mediados del s. XVIII; se emplea más al Sur.
Berealakoan edo beñgoan guzia idoro etzuten, ta utsak betetzea ta sobrak kentzea asko kosta zitzaien. Cb
EBO 15. Orregatik etzaie ematen aurrai bataiatu ta berealakoan, ezpada, orretarako jakin bear dana ikasten
duenean. Ub 196. Ebanjelioaren berria banatu, ta etziran berealakoan galdu Jerusalengo Erria ta Judeako
Erreinua. Ib. 111. Baña nola berak eskatzen zuen mesedea txit banaketako eta oi ez bezelakoa baizan,
berealakoan aditua izan etzan. Arr May 114s. Lau milla duro señale, / ogei milla jokuan, / pillan eztira jartzen /
berealakoan. EusJok II 31. Bi herri amultsu hoietako yendeak handizki maltsoak eta pazientziadunak baitziren,
ez zituan berehalakoan elkharri yokatu. Elzb PAd 73s. Ez det berialakuan topatu, bañan badakart. Moc Damu
10. Erriak gisa orretan iarritakoan, eztira berealakoan beste aldera biurtuten. Ag AL 81s. Etxakue
berealangoan sartuten egia. Ib. 57. Mañasiri, arpegiko azal zuria berealakoan gorritu ta. Ag Kr 102. Etzuan
berealakoan amaituko, Ana Josepak itza kendu ezpalio. Ag G 266. --Eztezu lotarako gogoa makala ekarriko. --
Zerbait bai; baña ez naiz beti berealakoan lotara joaten. Ib. 7. Ez bide zuen hunek kargu hori berehalakoan
ardietsi. Ox 191. Uztailaren 13a ez zaigu berealakoan aztuko. Muj PAm 8. Gezur oiek aizatzen naiko lana
badago, ta ez dira berealakoan ixilduko. Or SCruz 86. Au esanda, belakoan otsegiten dio alabari. Or Mi 47.
Adin puska bat izanikan ere, etzira behalakoan ixilduko. Zub 73. Gaxuak indar gutxi / daukate lepuan, / ez dute
ekarriko / berialakuan. Tx B III 128. Ez gira halere berehalakoan ohartzen gaua jina dugula gainerat. JE Ber
90. Ez naiz nai bezin laster bakarrik gelditu. Ez, orixe! Ez det berialakoan biali. Alz Burr 19. Laster eta laster
badoa soldadoa, eta berehalakoan heldu da Errege, nigarrez urtua. Barb Leg 135. Beltza egin didazu ta eztizut
berealakoan barkatuko. Ldi in Or BM 8. Etziran belakoan juan egun aiek! Jaukol Ipui 36. Bai, aitor egin du
baiño ez berealakoan. Etxde JJ 192. Erakutsi zenion, beregan ez-baiña Zuregan entziten. Ez ordea berelakoan!
Or Aitork 140. Amak eindako galtzok etxaz ez berialakuan zulatuko. SM Zirik 123. Baño zera azkarrago ta
berealakoan aldez bestea egin zion. Anab Poli 90. Eta aren izekoak dei eginda, berealakoan agertu zan mutilla.
Erkiag Arran 91. Barruan, tirotsak entzun dira. Eta berealakoan, kalean bertan bere, su ta danba. Erkiag BatB
146. Eta erio suerrean izkutatu ziran berealakoan eliz-ataritik. NEtx LBB 171. Gau artan etzuan berealakoan
lorik artu. Ib. 24. Noizbaiten eldu zaio denbora / ta ez berialakuan. Uzt Sas 74. Denak aipatzen hasiz gero, ez
genuke berehalakoan bukatuko. MEIG I 166.
v. tbn. TAg Uzt 230. JAIraz Bizia 82. Zait Plat 65.
- BEREHALAKO HARTAN (Dv). "Berehalako hartan ez nuen ezagutu, au premier moment je ne le reconnus
pas" Dv. Garaitu edo igesi bidaldua gatik berealako artan onelako gogorazio txar ta etsai edo lagun
gaistoak, berriz ta berriz etortzen zaitza. Mb JBDev 155. Baña orretarako obligaziorik edo kargurik badu,
aserre edo kolera bizia igaroagatik, berealako artan ezer esan bage edo egin bage, eztu gero utzi bear osoro
gaizki egin duena aldueneraño erremediatu erazotzeko kuidadua. Gco II 48. Etsaia asko-jakin eta malmutza
dala [...], berealako artan bere itxura nazkagarria beñere agertzen eztuela. Arr Bearg 449.
- BEREHALAKO BATEAN (G-to; berialako baten V-gip). Ref.: A EY III 305; Etxba Eib. "Berialako baten, en
un momento. Berialako baten amaittuko dot gaurko zeregiña eta etorriko naiz" Etxba Eib. Goi-goitik be
beraño erazteban, eztakit nik zelan, bere itza, ta loditu, sendotu ta garraztuten jakon berealako batean. Ag Kr
133. Itz neurtu batzuk neskatilla orren kontra berealako baten egiteko. Ib. 99. Mallaka mallaka berealako baten
jetxi ziran gizon gaizkiñen zelai galduraño. Ag G 63. Zurrumurroak berealako baten bukatu zitzaizkigun. Ib.
102. Berialako baten bertako ate nagusija zabaldu zan. Altuna 110. Igarriko da alkarregana batu orduko
barriketa-ariya orratz-zulua ziar berialako baten sartu dabela. Kk Ab II 155. Berialako baten uxatu egaztija ta
otzara-barruban sarturik. Otx 138. Berealako batean egundoko liskarra ta arma-otsa sortzen da. NEtx Antz 28.
Nik Arantzazun ezinezkotzat, berehalako batean ezinezkotzat, jo nuen eginbidea. MEIG VII 170.
- BEREHALAKORIK. Inmediatamente. Ez ginen berehalakorik gure xedera heldu. Prop 1890, 132.
- BEREHALATIK. Inmediatamente. v. BEREHALADANIK. Berealatik, ta maiz presta gaitean
Jangoikoaren graziaz, gaitz guzien kontra. Lariz 21. Iragoten dirian berialatik aurrera. msOñ 235v. Oraiñdaño
jarri ezpanaiz, berealatik asitzera noa. Arr May 77. Baña Jaun onek berealatik eta guziz ondo aren leialtasuna
progatu nai izan zuen. Ib. 201. Ezpadiezu erantzuten bear dan errespetoarekiñ nere galdeai, berealatik zoaz
kalabozora. Urruz Zer 65. Berialatik asi zitzaidan / inbusteroka tratatzen. Tx B I 70.
- BEREHAL-BEREHALA (bela-bela V-gip ap. Elexp Berg). Intensivo de berehala. v. BERE-BEREHALA.
"Bela-bela ere esaten da zentzu [bela] berdinean" Elexp Berg. Jakin bezin laster agindu zeban [...] igaro
zedilla bereal bereala Tolosara. Izt C 374. Berehal, berehala hemen dugu etxek'andrea. Barb Sup 86. Jauregiaintzineko
erreka-estalia behar duzu berehal-berehala urratu. Barb Leg 135. Gizona, ez aiz bel-bela etorri. Or
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
925