Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(Tras forma vbal. conjugada más el suf. -enean). "Assí que llegó, dijo, &c., etorri zanean bereala, bertatik"
Lar. Zeina goiz guziez eguna deskubritzen hasten zenean berehala, baizagoen meditatzen. Arg DevB III. Ikusi
zuenean bereala, esan zuen andreak. Cb Eg III 346. Ezkontzako gogoan sartutzen danean bereala asi bear du
Konfesio jeneral ta oso bat egiteko ondo prestatzera. Mg CC 164. Esnatzen zeranean bereala Jaunari
begiratzera. AA III 361. Apostoluak aldegin zutenean bereala, Aingeru bat Feliperi agertu zitzaion. Lard 492.
[Liburu] oiek nere eskuetara datozenean bereala izango dira andrearenetan eta ortik suarenetan. Berron Kijote
80.
(Ht VocGr, Lecl, H). "D'abord" Ht VocGr. Hortarakotz berehala aithortuko dugu, bertute hori [...] gure
baitarik, niholere eziñ izan dezakegula. Ondoan emanen gare ahuspez Jaunaren oiñetan. He Gudu 41. Hanitz
adiskidetasunek berehala badirudite fiñak eta zinziñezkoak; laster ordean hautsten dire, zeren bizioa hetan
balsatzen baita. Mih 69. Hirur bekalde horiek badirurite bere hala gauza bera erran nahi dutela [...]; bainan
hartaz bertzalde badute zoinek ber-adigarri berezia. "D'abord". Birjin 103. Hunen Aita Amek Jainkoari agindu
zioten beren ezkontzako lehen fruitua; bainan Andrek etzuen berehala ihardetsi heien xede debotari. MarIl 96.
Lasterrez atzamanen diela / Uste ukeiten du behala. Arch Fab 153. Zeruaz mintzatzen hastearekin, behar dugu
berehala, gure ahal eskasa aithortu. Lap 419 (V 191). Ez nintzan berehala atrebitü emaztiari galtegitera zerk
hala nigarretan ezari zian. Const 28. Hemen Ziberotarren pastoralez mintzatuko gara, eta berehala dugun
erran, ez dutela ahaidetasun izpirik doi-doia seinalatu dugun teatroarekin. Lf in Casve SGrazi 7.
2. berhala (S ap. A; Dv, H), berala, beralan. Del mismo modo, igualmente. "(Bp I 125), de la même manière"
Dv. "Ainsi, de même" H. "Así mismo, de la misma manera. Berhala hitz emaiten derizüt, así mismo os lo
prometo" A. v. halaber; berehola, berehonela; BEREHALA-BAT. Oñetako lurrau jabil[t] ikara, /
Gorputzeko lau aragiok berala (Lamentación de Pedro de Abendaño). TAV 3. 1.6. Oñetako lurrau jabilt ikara, /
Lau aragiok bere an berala. (Endechas por Martin Bañez). Ib. 3.1.9. Hutsik datorrena beralan biortu. "El que
vacío viene de la misma manera se torne". RS 333. Hartzen dizüt boronthate oso bat zure graziareki batian, ez
gehiago bekatürik egiteko; berhala hitz emaiten derizüt ene bekatü orotzaz kofesatüren nizala ahalik sarriena.
FPrS 33 (FPrBN 22 halaber). Jesüsek bere Aita belhariko othoitü baitü, guri erakusteko, berhala egin behar
dügüla. Bp I 125. Hala nola urthe natürala bere sasoetan arrapartitü baita, berhala elizako debozioniak ereñik
bezala dira tenpora arau. Bp II 3. Hala nola Jesüs-Krist heriotik biziala igaran baita, berhala bekhatütik
graziala igaren behar dügüla. Ib. 57. Eta denbora hartan oküpatüren exerzizio pietaztekotan, Andere Dona-
Maria Skapülarikuarenzat; eginen ahal düie berhala, Konsekrazionezko akte heben gaiñen hirurgarren
artikülian markatia. Mercy 26. Nola igandiak, Saintien bestak berhala begiratuko tutzu. CantIzp 1829 (ap. H).
(Seguido de nola). Igual que. Bidar hori, berhala, / Nola boli-zotala, / Lepoa perla biziz / Orhatua bezala.
'Son menton ressemble à un bloc d'ivoire'. O Po 37. Ainziti, ederrik gaitz dena, duzu / Berhala, nol' esne' uluzu /
Denean, edo sagarra harzu. Ib. 17.
3. + berahala. Así. Harriet, que cita el ej. de Lç Act 24, 26, traduce por "au même temps". Hallelu-ia, bi hitz
Hebraiko dirade, eta hanbat balio dute nola, Lauda ezazue Iainkoa: berehala utzi ukhan dugu kanbiatu gabe:
zeren S. Ioannek Grekez skribatu badu-ere, hitz Hebraikoa expresuki eduki nahi ukhan baitu. Lç Decl a) 3v. Eta
Sirtera eror beldurrez, belák erautsirik, berahala eramaiten ziraden. 'Ainsi'. Lç Act 27, 17. Berahala eskun
gainean speranza zuelarik ezen Paulek zerbait diru emanen zeraukala. Ib. 24, 26. Zen, bada, han Jakoben
ithurria eta Jesus bidean unhatua baitzen, jarri zen berehala ithurri haren gaiñean. "Sic". He Io 4, 6 (Lç
berehala; LE alá, Dv hala).
4. behala (H). Entonces. Huner harzara behala / Minzoren zaie berhula. UskLi 226 (tbn. en UskLiB 220).
Ophilak ordü hartan / Jin zirien haillikotan. / Ürrütiak behala / Uste tronpatü zela. Michel LPB 401.
- BEREHALA-BAT. "Berealabat (G), así mismo" A. v. supra (2).
- BEREHALADANETIK. "Bere-beretik (AN-5vill), beriala danetik, por de pronto" A Apend.
- BEREHALADANIK. Inmediatamente. v. BEREHALATIK. Halakotz haur gaztetto bat bere izanez eta
ethorkiz lizelarik greziarra, eta sorthu eta berehaladanik haz baledi Euskal-herrian, segur da elitekela mintza
Grekez, baina bai Eskuaraz. ES 385. Guzién gañetik aingiruak [kriatu zitue], espiritu puro-utsak, zein
berlandanik paratu zitue Zéruan. LE Doc 43.
- BEREHALAKO (SP (sin trad.), Lar, Dv, H). a) Inmediato; instantáneo. "Presentáneo" Lar. "Qui suit
incontinent, immédiat" Dv. "Prompt, subit" H. Bainan berehalako purgazione hura mirakuilluz da guzia, eta
ordinariozko legetik kanpoan. SP Phil 21. Bereziki bihotzeko mobimendu eta akzione berehalakoetan. He Gudu
70. Gaitz huni eman behar zaion erremedio berehalakoa. Ib. 163. Obedienzia berehalako eta oso batetarik gure
buruben dispensatzeko billatzen ditugun aitzekia funts gabekoen konfonditzeko. Mih 89. Berehalakoa izan da
[Jesu Kristoren biztea], egiazkoa eta bethikotz. Jaur 157. Eta Aaronek, ez bazuen ere, ez bere osasunean, ez bere
indarretan, eriotza berealakoaren aztarnarik ezagutzen. Lard 98s. Berehalako ona ikhusten ez badugu, gutiak
begiratzen gare geroxagokoari. Dv Lab 314. Senarraren aurpegian agertzen dira eriotza berealakoaren
aztarnak. Camp Ezale 1897, 252a. Orregaitik berealako eskabidea, besteren bategaz lotu etzediñ Mañasi. Ag Kr
120. Haren gerri inguruan katea jaurti eta estekatzea, berehalako lana izan nuen. Mde Pr 113. Arrokeri
zirudiken berelako oporraldia ez igurikatzea, eta begi guzien aintzinean zegon lanbidetik alde egitea. Or Aitork
213. Euskal literaturaren loraldiak, nik uste, ezin dezake horretan berehalako eraginik izan. MEIG IX 58.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
924