Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
diote paper biribilkatu bat, ematen dioena berehala senharrari. Hb Egia 19. Onen ondoren bereala aien artetik
irten eta zerbait aldegin zuenean, otsegin zien. Lard 80. Eta zeren etzen berila ark erraten zubena gertatzen,
ziren artaz burlatzen (Lesaca, 1857). ETZ 254. Jinkollo berri hoiek errüten dütie arraultziak eta berhala hiltzen
dira. Ip Dial 8 (It bereala, Ur beriala, Dv berehala). Eta man zition bati bos talentu, bertze bati bida [...] eta
bela goan zen. Echn Mt 25, 15 (He, TB, Ur, Leon bere(h)ala, Ur (V) beriala, Ip, SalabBN berhala; Samper
berebereala; Ol berealaxe; Lç bertan, Dv ordu berean, Hual jesusian, Ker, IBk, IBe gero). Ogia idortuxe
denean on da berehala eraiteko. Dv Lab 54. Nai det jakin dezazun / orain beriala, / txit asko nai dizutan /
neskatxa zerala. Bil 74. Eri maitea herririk hurbilenerat baderamate, eta berheala [sic] badakharrote mediku
bat. Laph 165. Baña bereala bere biotza Jaungoikoagana itzuli. Arr GB 67. Ta onela batez ere aiñ bereala
agertu izan zion biotz-ontasun ta emanaitasuna. Aran SIgn 27. Goazan Errodrigotxo, / Goazan bereala, /
Ondrau daigun, mirariz / Agertu dan Ama. AB AmaE 359. Ohartu ninduan berehala batek airos eta alegera
bezain bertzeak ilhun eta goibel zuela bekhundea. Elzb PAd 47. Juanek eta Fraiskak jasoko balute burua eta
orko joan etorria ikusi, beriala lirake berriz illik. Apaol 88. Eta berehala eginak izan ziren Jainkoaren hitzaren
arabera. Lap 113 (V 53). Jauzi egin daut berehala bihotzetik burura. HU Zez 136. Imini jakozan gañean iru
Kurutzeak emakume il bateri, zein bereala biztu zan, Jesusen Kurutzeak ukutu eutsanean. Itz Azald 12.
(s. XX). Antxobea atara ondorean bereala, kenduten deutsiez txalopeari ondoan gelditu jakozan ur zikiñ
guztiak. Ag Kr 39. Azkeneko itzak bukatuta bereala Ama Birjiña ezkutatu zen. Goñi 35. Eta ikusten badezu
juiziyua galdu detala, esan nazazu beriala. Iraola 139. Ago puxka batian, eta beriala nauk or. Urruz Zer 122.
Ugiñen zartadak ontzijoi beriala ausi ta purrukatu eben-ta. Kk Ab I 80. Begien biguñtasunari esker, bereala
neronen kaburatuta, neraman-asmoa zein zan itz gutxitan erakutsi nion. A Ardi 57. Eta ilhunpean hola
daudelarik, berehala eta bet-betan hasiko dira mila oihu eta harramantza. Barb Sup 122. Apostoluak Jesusen
deia entzun eta berehala / Nagusiari, jarraiki zaizkon haurrak aitari bezala. Ox 69. Txoriak kabian lez sarturik
barruan, / loak bere altzoan bela artu niñuan. Jaukol Biozk 95. Eta ainbeste urtetako kutxa zarra [...], berela
eskuratu yatan eta saietsean zulo eder bat egin neutson nire onerako. Or Tormes 51. Erori ta bela askatu zen
neska besoetatik. Or Mi 24. Barrenak su artu zion berela. Ib. 56. Au eiñ ezkero, baretuko da / Jainkoaren
asarria, / Ta beriala bialdu be bai / Lurrak biar daun euria. Enb 174. Gure gizonak orduan lagunak batu eta
bereala etxe artarik atera bearko zutela. FIr 143. Medikua arrapatu ta bereala emen naiz. Lab EEguna 66.
Hara, hara Loiola! Hara komentua! Berehala han gira! JE Ber 53. Jauregiko mizkerijak jaten asi zaneko
urdalletik gexotu zan beriala. Otx 92. Ta ezpaita egoki urtearen atzenerarte parregarri aritzea, eman nai
duanak eman beza bereala. Ldi IL 106. Zutitu da bereala. Or Eus 421. Etzan bêla atertuko asten bazan asi. Ib.
37. Bereala makurtu zun arek burua angoen eskarira. TAg Uzt 295. Berehala Adam eta Ebaren begiak ideki
ziren, eta beren biluztasunaz ohartarazi. Zerb IxtS 10. Badoa zangoen punttan, eta berehala itzultzen da
begitarte desegin batekin. Lf Murtuts 31. Ez da esan bear gaitz onek piñua bereala galtzen duanik. Munita 94.
Martin, bereala ateratzekotan sartu da oraintxe. NEtx Antz 25. Berareki zian [zaharoa] eta berhala eman zeron.
Mde Pr 126. Den-denak berehala haienerazteko nik aztala inguratu orduko. Ib. 108. Oenganako griña ez da
berela eten bear, lotsagarri bailizake etara berriro biurtzea. Or Aitork 145. Zeozer biar dozunian, ortik ots-ein
eta beriala ekarriko jatsu. SM Zirik 81. Elbururuntz abiatu ta nai duguna bereala iritsiko dugulakoan. Txill Let
122. Nik pagatuko dut, egin zuen berehala Etxebarnek. JEtchep 95. Berri txar, mingotza, bereala zabaldu da
Euskalerri zear. Basarri 87. Jakin bezate, berehala emanen zaiola hasiera judizioari. Arti Tobera 276. Bañan
suertez, bereala esnatu zen. Izeta DirG 121. Othoi zoazi berehala denen salatzerat jendarma xefari. Larz Senper
30. Burruka au asi eta bereala, il ziran lau edo bost mutil gure lagunak. Salav 94. George Alvarez portugesari
berehala Frantses bezalako apez saindu bat jin zitzaion gogorat. Ardoy SFran 201. Emaztiari zer esan nion /
moldatuko det berela. Uzt Noiz 29.
v. tbn. (para textos anteriores a 1700) Harb 157. Hm 212. Arg DevB 206. Arbill III 7, 10. Tt Onsa 3. Mong 592.
(Tras ablativo). "Handik berehala, immédiatement après. Cette locution est plus souvent employée dans le
sens de 'bientôt après'" Dv. Zure burua sentitzen duzunean betan zeruraiño altxatua, eta handik berehala
erortzen bazare zure spirituko flakezia eta imajinazione banotara. Ch III 6, 3. Handik berehala Jesusek galdegin
zion oraino. Lg II 294. Andik berla gurutzéan / ta betikós aldaréan. LE Kop 138. Pauso negargarri onetatik
bereala, Beronika zeritzan emakm eon bat Jesusi alderatu zitzaion. Lard 457. Notizia artu zuen / andik bereala /
Erodesen semea / errege zutela. Xe 158. Gero bethi atzarria gauerditik berehala, bazohan. Jnn SBi 93. Ataikatik
bereala izaten bada [desafioa], deituten jako aserrerea. Itz Azald 101. Andik berela emakume bala-lotzaileek
inguratu zuten agurka. Or Mi 88. Eruan eben kartzelara, ta andik beriala agertu ei-yakon Bilbaoko jeneral
nagusiari gazte bat. Kk Ab II 25. Handik berehala, huna non heldu zaion okin bat. Barb Leg 66. Handik
berehala zapaldu ere nuen / nire abarrarekin barea, eta ez nituen / behatzetan sentitu adur itsusiak. Arti
MaldanB 195.
v. tbn. Aran SIgn 57. Zab Gabon 65. Anab Aprika 36.
"Elle s'applique [-tik berehala] également aux lieux, avec cette différence que le pronom handik (de là) fait
place, suivant l'exigence, à d'autres noms ou pronoms. Handik berehala, tout proche de là. Hemendik, hiritik,
elizatik berehala, tout proche d'ici, de la ville, de l'église, etc." Dv. Guatemalako Katedralean nengola,
sarreratik berela. Or QA 127.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
923