Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
nor atrebi [...] juie guzien gaineko hura bere-bere aitzinean damuztatzerat? Dh 204. Ama aurkeztu zitzaion
Faraonen alabari [...]. Amak bere-bere semea artu zuen, besterik bazan bezala. Lard 65. Eta kristau garbixa
[...] izanarren, bere denporakua zan; eta bere-bere denporakuak bere ipuñetan gorririk agertzen diran oitturak.
Etxba Ibilt 454.
b) Propio, particular (de ellos). Arimak bere penak bezala, arimaren potenziek eta botherek ere, zein baitira
adimendua, borondatea eta memoria, izanen dituzte bere pena moldeak, bere bereak eta bereziak. Ax 586 (V
377). Ori danori eztute ikasi gugandik, Mixiolariengandik, siñiskera auek bere-bereak dituzte. Vill Jaink 19. Ez
bainuke bizkaitarrei bere-bere duten euskalkian lege-emaile bezala agertu nahi. MEIG III 128.
- BERE-BEREAK HARTU. Intens. de bereak hartu. Nik jakingo baneu jakin zittalkeri au asmau ixan dauana
nor ixan dan, bere-beriak artuko leukez, irabazi be egin dittuz-eta. Otx 28.
- BERE-BEREAN. a) En sí mismo. Bere-berean bilutsik eskeiñi nai dizut [liburu au]. Berron Kijote 18.
Badirudi gure gramatikalariek, euskara bere-berean aztertu beharrean [...], ez dutela beste kezkarik erdal
kategoriak euskaraz nola adieraz daitezkeen azaltzea baizik. MIH 84.
Kondairak dion bezelako eran jarriak biok, ezpatak gora jasoak [...] eta ain bere-berean euskaldunaren
mandoa, urrutitik, ballesta-tiroarenatik, ezagun zitzaion alkilerrekoa zana. "Tan al vivo". Berron Kijote 111.
b) v. s.v. 1 bera.
- BERE BEREAN EGON. a) "Bere berean dago (Vc), está en lo exclusivamente suyo; es decir, sin deudas" A.
b) Mantenerse en su opinión, en su tema. "Bere berean dago (G-azp)" Gte Erd 180.
- BERE-BERE EGIN. Intens. de bere egin. Orixe zenuen aren aleginik bizkorrena, egia bere-bere egitea,
alegia. Zait Plat 83s. Irakaslearen zaletasun eta ezin-ikusia ondarez ikasleak iaso ta bere-bere egin zituen, ain
zuzen. Ib. 113. Oratik neurri, sotiltasun eta garaitasun sentikizuna du ezaupide, Fray Luisek ain bere-bere egin
zuena. Gazt MusIx 62.
- BERE BEREKI. v. bereki.
- BERE-BERETIK (AN-5vill ap. A Apend). "Por de pronto" A Apend.
- BERE-BEREZ. v. berez.
- BERE EGIN (H). Hacer suyo, apropiarse (de). "Nahi baitu bere egin bertzeren borondateak, s'il veut s'attirer
les coeurs d'autrui (EZ Man)" H s.v. bereganat. Hauk behar tu aphainduak podore eztuenak / bere egin nahi
baitu [= bait tu] borondate berzenak. EZ Man I 66. Hañitz bere eginen du tormentaren beldurrik. Ib. 66.
Ebanjelioko hitz hunkigarriak bere egiten bezala zituelarik. HU Aurp 135. Eskakixunok bakandereak be bere
egitten zittuzan. Otx 46. Benetan bere egiten baiditu, hezurreraino berak ere sendituz, aipatzen dituen guzien
atsegin eta bihozminak. Larre in Xa Odol 15.
(Añ). (Berea egin, bereak egin). "Apropiarse", "apropiárselo aquél" Añ. Nor dira eskuarkiro besten
pekatuak bereak egiten dituztenak? Gco II 6. Bein batean Jose bere egitekoetara gelara joan zanean,
etxekoandrea sartu zitzaion, onez edo gaitzez berea egiteko asmoan. Lard 52. Orduan emakume zorigaiztokoak
berea egin zuen, eta soldadu-talde andiak menderatu ezin zutena, azpiratu zuen. Ib. 145. Kristo Jaunak berea
egin duan gizona. Inza Azalp 8. Ez du Jesus onak / Ez atsegiñik / Gu oso bereak / Egin gaberik. ArgiDL 163.
- BERE GISA, BERE GISAKO. v. gisa.
- BERE IZAN. (Con aux. trans.). a) Ser suyo (de él). Iustiziak, nori berea emaiten dio, eta kontenta erazitzen
du bat-bedera bere duenaz. Mat 144. Bat bedera penatzen da bere duen faltaren eta hobenaren arauaz. Ax 583
(V 374). Apezak azken hitza bere. O Pr 29. Bertze batek zuzenez bere duen gauzari iabetzeko. SP Phil 266.
Etzitzaion handi zela / bere zuen korthean, / non etzen kausitzen zela / baxotasun batean. Arg DevB 163. Hetarik
batek ere ez zagokan zituen gauzetarik deusere bere zuela; aitzitik guziak zituzten erkide elkharren artean. He
Act 4, 32. Onek kulparik etzuela, besteak testimonio falso andi bat jaso, ta karzelan iduki, ta bere zuen azienda
guzia galerazo zion. Cb Eg II 165. Urthe iragan eta ethorkizunekoak bere ditu. Hb Egia 92. Ezik bere ditu bihotz
guziak. Laph 213. Zer-danak bere baitu oro. Zait Plat 44. An eskeñi nintzaion / nerau, dudan guziaz; / bere
nindula agindu / nion, danak utziaz. Or in Gazt MusIx 200. [Nafarroko Erresuma] handiago eta azkarragoa
izana zen, bere zituelarik Ondarrabiatik hasirik, Bilbao eta Gazteizerainoko eremuak. Ardoy SFran 36.
(Berea izan, bereak izan). Nola Jainkoak añ berea zuen Luis. Cb Just 34. Ekusten du etsaiak ordu artaraño
berea izan duala bekataria. AA III 573. Damasko, karmesi ta perlerija guztia beria dau Jaungoikuak. fB Ic I 48.
Ur benedikatua berea bazuten. Hb Esk 226. Ugarteko Buru edo Prinzipe Publiok bereak zituen itsasotik irtenda
lurra artu zuten bazterrak. Lard 529. Zaldiya beria zuan. Bv As 44. Burasoak hilez geroz, bereak zituen hekien
onthasun handiak. Jnn SBi 172. Jesusek berea zaitu. Ag G 284. Urtzik beria eban ta berak / Deitu dau Bere
ondora. Enb 204. Gizonari bereak dituan eskubide ta zuzenok ezautu ta emon bear yakoz. Eguzk GizAuz 97.
Gurenda berea duke luzaro aundirik gabe. Etxde JJ 200. Ontzietako kontramaixueri deitzen diete "lostramo",
baño gure onek berea balu bezela zuan izen ori. Anab Poli 54. Saria berea ebala ustez. Bilbao IpuiB 186.
Nekazariak bereak ditu / ontasun oriek danak. And AUzta 141. Berea baitu azken hitza, gure artean askok uste
dutenez, jakite mota horrek. MEIG VI 99.
v. tbn. Astar II 160. JanEd I 41. HU Aurp 111. Echta Jos 308. A Ardi 96. Lek EunD 21. Or Eus 46. JAIraz Bizia
111. Akes Ipiñ 21. MAtx Gazt 20.
b) Ser suyo (de ellos). Yandanik Frantziaren erdia bere dutela. Elsb Fram 157. Zazpi debruek bere baitzuten,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
920