Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
nehorentzat ez. HU Zez 191. [Zuzentasuna] da on-oidade bat, bakotxari berea emotera aurreratu eta zirkinduten
gaituzana. Itz Azald 183. Horiek hola, egiak berea behar du. Ox 200. Loari berea eman bear zaok. Alz Ram 26.
Otsaren eztiago-bearrari zor zaio berea. Ldi IL 36. Bereaz ondoen deritxona egiteko eskubidea dauko. Eguzk
GizAuz 147. Eremozue ere zakhu batean ahantzi zuen diruketa hura: bakhotxari berea da zuzenbidea. Zerb IxtS
28. Gero, berriz, zentzua etorri zan eta Jainkoari berea biurtu zitzaion. Vill Jaink 35. Zail ote litzateke
bakoitzari berea aitortzen saiatzea? MEIG VII 171.
v. tbn. Cb Eg II 118. JJMg BasEsc 275. Astar II 163. Bordel 87. Lard 118. AB AmaE 223. Ag AL 6. CatJauf 93.
Echta Jos 218. Inza Azalp 81. Muj PAm 12. Enb 112. Otx 98. Etxde JJ 125. Or Aitork 78. SM Zirik 7. Basarri
93.
Handi-xumen axkide, guti du bererik [aphezak]. Hb Esk 196.
Munduko onhasun guztiak Iainkoa gatik utzirik bere bererik ez edukitzea. Mat 147.
Su intención, su propósito; su idea, lo que piensa. "(Llevar la) suya adelante, berea beti aurrera" Lar y Añ.
"(Estarse en sus) trece, bere artan egon, bereari itxeki" Lar. "Bethi berearen ondotik dabila, il cherche toujours
son avantage particulier" Dv. "Berean do, ezezkoan do (AN-gip) [...] orrek beretik ez dau urteten (V-gip), orrek
beria aurrera" Gte Erd 180. Cf. BEREAREKIN IRTEN, BEREA EGIN. Baña itsuak berea zuen bere gogoan
ta ezpañean ta [...] len baño ere oju andiagoz esaten zuen. Mb IArg I 218. Erlijioso ark lengo bereari
jarraiturik, esan zien. 'Volviendo el buen religioso a lo que había dejado'. Aran SIgn 60. Hola mintzatu ondoan,
Andre Inkarnazion, bereak golkhoan, eta irri faltso bat ezpainetan, bazohak etxera. Elzb PAd 61. --Nere illoba
orrek moja joan bear omen du ta. --Malenek? --Bai, jauna. --Ori ondo. --Ondo edo txarto, arrek berea. Ag G
317. Lurrez aoa bete artean, iraungo du berean. EgutTo 30-7-1918 (ap. DRA). Gaitzitua lehoina, berea golkoan.
Ox 131. Apezñoa aitzina bereari, idorkiago oraino. JE Ber 66. Eztabaida guztietan, jira ta buelta, aberatsak
beriari eutsitzen zetsan, esanaz: Gauzak darela, daren moduan betiko, ta kitxo. SM Zirik 9. Ezin entzun batean
ziran, bakoitzak berea gogoan. Zait Plat 151. Bainan haatik bereari ari zen beti gure predikaria. Ardoy SFran
103. Etsia arturik ere, bereari eutsi zion. Berron Kijote 160.
v. tbn. Barb Sup 168. Zerb Azk 98. Larz Senper 30. Xa Odol 147.
(Det. pl.). (Los) suyos, parientes, familiares; amigos, partidarios. "(Bien haya quien a los) suyos se parece,
bereen antza duenari on degiola ari" Lar. Nola maite ukhan baitzituen bereak, munduan ziradenak. "Les
siens". Lç Io 13, 1. Nola mundu huntan ziren bereak maithatu baitzituen. TB Io 13, 1 (He, LE, Dv, Or, Ker, IBe
bereak, Arriand beriaik; Ol, IBk beretarrak, Leon berekilakoak). Hark eztitu arbuiatzen / Nihoiz ere bereak. EZ
Eliç 296. Eztizü nahi ez bera ez beriak bantatiak izan ditian. Mst III 54, 7. Itsua bide da gure Jangoikoa ta
eskurik bageko alsua bereei lagunzeko. Mb IArg I 228. Patroi poderosoa bezala turkoen da beste etsaien kontra
S. Estanislao gloriosoa airean bereen fabore ikusi izan da. Cb Just 131. Erregeak bere, enzun ebanean aserre
zala bere ta bereen kontra Jangoikoa, agindu eban Erri guztia ifini zedilla deboziñoetan. Añ GGero 58 (Ax 70
(V 46) haren eta harenen kontra). Ezpadu batek bereen, batez ere etxekoen ardura edo konturik. AA I 490. Nai
leukeen Anibal eta beriak erromatarrak peleadu egijen. Astar II XII. Kornelio eta bereen bataioa. Lard 497.
Itzaldi onekin agurtu zituan Franziskok beriak. Bv AsL 81. Hil zen sendimentü hoietan, beriak oro konsolatzen
zütialarik. Ip Hil 75. Lamoricier aurrera / bereakaz beti ioian. Azc PB 222. Bereai esanez gau artan berarekin
zer gertatuko dan. Inza Azalp 66. Jainkoak dakin gaiztakerik egin [Lope de Agirrek], azkenean bereen eskuetan
eriotza gogorra izateko. JAIraz Bizia 31. Bereetara etorri zala ta bereek etzutela ongi artu. Or Aitork 167.
"Bere (G), esposo" A (probablemente berea, det. 'el suyo').
2. Su, de ellos. "Les dialectes L, BN, S emploient ordinairement ce pronom, quand il accompagne un nom, en
la forme de singulier; les dialectes AN, G, V ont une forme de pluriel, et l'emploient généralement" H. v. beren.
Tr. Propio de la tradición septentrional; desde principios del s. XIX va perdiendo terreno en favor de beren, y
se hace muy escaso en el s. XX. Cf. Lf Gram 211: "La différence entre bere 'son', et beren 'leur', est, semble-t-il,
assez récente. Beaucoup d'auteurs traduisent 'sien' et 'leur' par bere et ne font de beren qu'un intensif de bere. Ils
ont peut-être théoriquement raison; mais depuis une soixantaine d'années ceux qui se piquent de basque correct
et précis distinguent bere de beren comme haren de heien". Bekhatutan bizi dira bethi bere aisira. E 49.
Paubreak eta berze aflijitu guziak bere beharretan sustengatuz. Lç Ins G 6v. Xoriek ere dituzte / bere egoitzak
airean. EZ Noel 49. Halako hek ikhusten dutenean bere egunak laburtu hurran zaiztela. Ax 166 (V 112). Bere
faltaz galdu dute / Hekintzat zen loria: / Huntaz beregainki dute / Bere pena guzia. Arg DevB 13s. Bere haur eta
zerbütxariak onsa eskola eraziten badüztie. Bp I 25. Zeren burasoek bere gutizien eredura utzi tuzten ibiltzera.
ES 182. Bere denbora guzia progotxozki enplegatzen zuten. Ch I 18, 3. Ez dakite zer den Jaiñkoaren
borondatearekiñ berea konformu atxikitzea. He Gudu 34s. Eta ezarri zituzten bere izenak hiri hartan. Lg II 105.
Hek bere pairakortasunaz; zu, zure karitateaz saindu billaka zaiteztenzat. Mih 52. Bere meditazioneak ongi
egiterat entseiatzen badire. Dh 98. Ereman baitzuten berri handi hori bere herrietarat. Jaur 202. Bedere nik
badakit bazutela bere nekhea eta ez xumea. Gy XII. Deus etzakitenek aitzinean, oro bazakitzaten ondoan, atze
orori mintzo ziren bere mintzairetan! Hb Egia 98. Bueltatu zren bere erriara. Hual Mt 2, 12 (pero cf. beren ib. 2,
9, ib. 3, 6, et passim)Ondikotz Portuko arraintzari batzuek bere sareekin egiten dioten gerlarekin Uhertsiko
arrainetan ederrena, izokina, gutitzen ari da urtetik urtera. Zerb Azk 50.
v. tbn. (para textos del s. XX) Etcham 101. Zub 78. Mde HaurB 105.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
916