Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berdugila. "Berdugilla (V-arrig), guadaña" A. v. berdingilo.
berdugo, berdugu, berdigu. Verdugo. v. borrero. Zeinbat Donzella argalek desapijau ditubee Agintarijak,
Erregiak, berdigubak, karzelaak, laba gorijak, ta penagarri guztiak bildur bagarik? fB Ic I 58. Naijago
zendukedaz ikusi berdugu, zeiñda ez sazerdote ardurabagako ta mundubagaz naastaurikua. JJMg BasEsc 217.
Beriala berdugu gogorrak, katee ta grilluz beteta, datoz bere billa. Ib. 230. Eta irritatruk nausia entregatu zaun
berduguen eskiuetan. Hual Mt 18, 34 (Samper berdugo; Echn tormentatzale, Ur borrero). Berdigu gogorraurik /
izen da orrentzako. EusJok II 118. Aurrena, Engraziren txanda izan zen eta berdugoak zakarki erabilli ondoren,
soka lepo inguruan lotu zion. Etxde JJ 177. Zeruak behar du-ta / bere berdugoa. Azurm HitzB 36.
(Uso adj., fig.). (Niño) llorón. Ume berdigu, tirtikuak edo negartiak Arantzazura eramaten dituzte askotan.
Ayerb EEs 1917, 80.
berdul (V-ger). "Altbubek diño berdul esaten dabiela: 'verde foncé' esan gura dabela" Alzola (comunicación
personal).
berdulaga. v. berdolaga.
berdulari (Lar, Añ). "Verdulera, verdulero" Lar.
berdulera. "Verdulera" Añ.
berdumen. v. berdamin.
berdura (V-gip; Lcc, Lar, Añ, Hb ap. Lh, H). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. 1. Verdura, hortaliza. "Ortaliza,
berdurea" Lcc. "Verdura, hortaliza" Lar y Añ. "Verdure, feuilles, parties vertes d'herbes potagères dont on
mange (aception V, G)" H (s.v. ferde-). "Hortalizas. Eskerrak lur apur bat daukanari, berduriakin bakarrik
biziko litzateke ba" Etxba Eib. "Hortaliza. Aspaldixan egunero jaten dogu berduria" Elexp Berg. "Saltzekoaz eta
jatekoaz erabiltzen da, bestela, ia bat ere ez" Ib. Ene lastan zuri ederra / berdurakin aurrean, / soinean gonaz
ondo janzita, / jupa oria gainean. Lazarraga (B) 1205rb. Ebetsi ote deban edo hoostu fruturik, azarik edo
berdurarik. OA 165. Lore, berdura, fruta / esan ez dan asko, / gure baratzan laster / dira agertuko. Echag 175.
Beragaitik aiñ merke berdura ikusten da Erri-bildurik andienetan ere. Izt C 155. Ontatik naikoa izan ezkero,
berdurarik ez luteke bear. Oñatibia Baserria 42. Baratza onak zituan, eta berdura asko egiten zan plazarako.
Salav 37. Baserritar gutxi joaten zan berdura eta esnearekin plazara. Ib. 52.
(S ap. Lrq). Planta verde, hierba. "Verdure" Lrq. Hanbat duzula esker zenbat lurrak baitu berdura. EZ Man
II 121.
2. Tapiz o capa de hierbas. v. ihaurri (III). Orduian on zitakela zenbait berdura emaitia barrukietan barna
sugerik edo berze alimale lizunik han egon ez dadin; hartarakotx aski izanen da kukuso belharrez bradura [sic,
tal vez errata] hura egitea. Mong 594.
(H, Foix ap. Lh, T-L). "Fleurs, herbes étendues sur le passage d'une procession du S. Sacrement" H. "Jonchée
d'herbes vertes, de fleures, etc., dans les rues, les églises pour quelque solemnité" Ib. s.v. ferde-. "2.º jonchée de
procession; 3.º (S; Foix), jonchée qui relie deux maisons de relations suspectes" Lh. "Jonchée, ihaurri,
iraurdura, ihaurpen, berdura" T-L s.v. jonc. Behar dute beztitu, eman bazkariak; / Hainitzekin dituzte
bortxazko ariak: / Eian orai nork duen, ethor arabera, / Herrietan egiten aphezen berdura. Hb Esk 197.
3. Abundancia, montón. Gure yaunek lukete, lagunduz yaun hori, / Bertzela distiaraz Eskal herriari: / Nor
nahiren den moltsa arin da sobera, / Hedatzeko bakharrik urrezko berdura. Hb Esk 127. Sorkha hain handia
izan zen non bera zangoen azpian lehertua ez baitzen baliatu berdura hortaz. "De l'abondance". Dithurbide 126.
4. (Sc ap. A; Foix ap. Lh). "Estambre de lana (es más fino que la trama)" A. "(S; Foix), estame de la laine (fil
employé pour faire le drap)" Lh.
5. (Sc ap. A; Foix ap. Lh). "Pieza de seis palmos de largura. Bi berdurako bilbea egin ahal dezake eule batek
goizetik gabera, oihala bastoa bada (Sc), una tejedora puede hacer desde la mañana hasta la noche una trama de
dos piezas (berdura), si el tejido es grosero" A. "(S; Foix), pièce de sis empans de long dans les tissus de laine"
Lh.
6. "Verdure, verdura (esp.), couleur verte (peu usité)" H. v. berdetasun.
- BERDURA-BARATZE. Huerta de verduras. Berdura baratzako lanak. ArgEgut 1922, 5.
- BERDURA-PLAZA. "Berdura-plaza, plaza de abastos. Bergarako berdura-plaza barrixak emuten dau makiña
bat berbakizun" Elexp Berg. Ba... ez,... an berdura-plazan saltzen jituek. SM Zirik 33.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
911