Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berze gauzetako guthiziék barnerarik ithotzen dute hitza, eta fruktu gabetzen da. Lç Mc 4, 19 (Dv barnera
sarthuz). Kóntra berriz gure itz eta predíku guziak gelditukodire beárrien pokálean barneratugábe ezpadióte
indár ematen Espiritu Sánduak. LE Doc 200. Eta barneratu ziren orotsak eta urrixak ziren mota guzitakoak,
Jainkoak Noeri manatu izan zioen bezala. Dv Gen 7, 16 (Urt sarthu, Ur, Ol, Ker sartu, Bibl jin). Apaiz yaunari
barnera zaio, / itz ôk entzunez, ikara. Or Eus 334. Zoaz, neska, ta barneraturik, Pobeko zenbait gizon Aigist-aren
billa dirala azaldu iezu. Zait Sof 40. Uxarka barneratu zaidan beldurra! Ib. 40. Ataritik barnera zaneko. Ib. 92.
Aizearen mukuluak ez baitu eguzki-argia eragozten, artatik iragaiten baita barneratuz, ez autsiz edo ebakiz,
baiña guzia betez. "Penetrans". Or Aitork 154. Alabaina, oraingoaren eta emengoaren erroak Eladen
barneraturik ageri zaizkigu. Zait Plat 2. Iainko aren seina, Abari alegia, urrezko gezitan biurturik barnera omen
zitzaion Pitagorari. Ib. 59.
(Tras gen.). Lezearen barnera zenean izatu zuen uste gabeko bozkarioa. Jnn SBi 119. Bena azi horietarik
zunbait, ogi bihiaren barnialatzen dira. Eskual 9-10-1908, 4 (ap. DRA).
(Tras tema nominal nudo). Ots! yauregi barnera zaite. Zait Sof 99.
2. (Trans.). Meter, introducir. "Mettre dans un intérieur" Dv. Zabiltzan hura [paralitikoa] barnera ekharri
nahiz, eta haren aitzinean ezarri nahiz. Eta edireiten etzutenean nondik hura barnera liroiten [...] teuletarik
erauts zezaten. Lç Lc 5, 18s (He sararazi, Tb sarrarazi, Oteiza, Dv, Brunet, Or, Ker, IBk, IBe sartu).
barnetasun. Profundidad. v. barnatasun. Eta berze parte bat eror zedin leku harrizuetara, non ezpaitzuen
lur anhitzik: eta bertan ilkhi zedin, zeren ezpaitzuen lur barnetasunik. 'Quoniam non habebat altitudinem terrae'.
Lç Mc 4, 5 (Dv barnatasun).
(Fig.). Liburu aietan, baiesgarri zirala entzunik ere, len arritzen nindutenak, misterioaren beraren
barnetasunari negozkion. Or Aitork 133.
barnetegi, barnedegi. 1. Lugar a cubierto; local. Cf. barrendegi. Nahasten duzu phalarekin [gisu ura eta
ogi haziak] eta gero bokhetera estalirik uzten duzu hala-hala barnetegi bero batean, eta ez haizea dabilan
tokian, hogoi eta lau orenez. Dv Lab 51s. Urtheko sasoin huntan, eri hanitz baditut paganoen beren artetik, eta
ene etxolak iduri du medikuntzako barnedegi bat. Prop 1897, 247. Herriko buruzagia ezik [...] gure barnedegirat
sarthu zitzaukun. Prop 1899, 171. Hastetik, emaztekien barnedegietan guziz ez zarozkigun, ehunka gauzen
galdetzetik athertzen. Prop 1901, 149. Euskalzaleen-Bilzarrak egin du urtheko bil-aldia Maulen, Hiriko Etxean,
Heugas jaun hauzaphezak onhetsia zioen barnedegi ederrean, buru lehen zuelarik don Julio Urquijokoa. Lander
RIEV 1909, 652.
2. Internado. Guk barnetegiko ikastaro trinkoak ere behar ditugu, ordea. MAtx Deia 7-9-1995, 12.
barnetiar. Interior, espiritual. v. barnekoi. Nihoiz etzare barnetiar eta debot izanen, ez bazara bertzeen
egitekoez ixilik egoten. Dv Imit II 5, 2. Bena izan denez espiritüz ümil, ezti eta bathikor, Jinkotiar eta barnetiar,
güti da galthatzen. Ip Imit III 31, 5 (Mst barnetiko).
barnetiarki. Interiormente, espiritualmente. Dakianak barnetiarki ebilten, eta kanpotiko gaizez kasü güti
egiten, harek eztü lekhü hun txerkhatü beharrik [...] bere debozionen egiteko. Ip Imit II 1, 7 (Ch barreneko
bizitzeaz bizitzen).
barnetsu. "Profond. Zieta barnetsü (S-saug), assiette à soupe (par oppos. à zieta-xabal 'assiette plate')" Lh. v.
barnedun.
barnetto. (Dim. de barne). Pequeña habitación. Hemen, gure aldean, bertze barnetto batean dugu ohean
gure aita zaharra. EskLAlm 1899, 4 (ap. DRA).
barnexka. Celdilla de panal. "Alvéoles, hobixka, zilhoxka, barnexka [...] des dents, hobi" T-L.
barnezale. Espiritual, dado a la mística. Barne-kanta ta Maite-sugar bizi, bai bertso bai azalpen, ederki
egin eta biribildurik dauzkagu, arima barne-zaleen goxogarri. Onaind in Gazt MusIx 151.
barnezgarri. "Impenetrabilidad, impenetrable" Lar.
barnialatu. v. barneratu.
barnisuri. 1. "Difundirse" Lar.
2. "Difuso" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
91