Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
emazte ttipi batzu orai iduri. JE Bur 79s. Euzkel-lerruen itz-erorkera izan diteke berdiña ala berdintsuba. LzM
EEs 1913, 199. Kataluñarrak leporatu duten zeregiña batez ere gurearen berdintsua da. Ol EEs 1919, 26.
Californian ere berdintsu omen dituk [lurrak], eta ea ez denetz han egiten sos ederrik. Zub 109s. Oro berdintsu
diren denboran / bat hautatzea da neke. Etcham 240. Txinatarren ertia, Kolonek Ameriketan arki-gizadiena,
izoztar larruz-yantziena, eztira erti-era berdintsuak. Ldi IL 125s. Erraustuen ill-obietan ere gauza berakaz eta
ardura berdintsuz eortzen zituzten gorputz-errautsak. JMB ELG 89. Eta ogasunetan guztiok erdi-bardintsu
izatera elduko bagintzaz? Eguzk GizAuz 35. Kosme ta zu berdintsuak zerate ta gai orretan gezurrak sortzen
yaiuak. ABar Goi 18. Orok badakizue musean [...]. Oixtion ene etzan-aldia egiten ari nintzelarik karkulatu dut,
elizako partida hortan berdintsu dela. Lf Murtuts 16. Naiz ta zerau errege izan, erantzunbidean, beintzat,
berdintsu gera. Zait Sof 68. Osto ta kolorea berdintsuak ditu. Munita 86. Ikusiz zeinen kaltegarri den euskara
baturik ez izaitea, batez ere Irlandera kasu berdintsuan, hiltzen ikusten dugunean. Mde Pr 52s. Bi aldetako
arrazoiak berdintsu ziralako. Or Aitork 123. Arek aiñ ei eban Batista kojuaren aide berdintsua, aren errenkako
ibillia ta aiñ antzerako arpegia. SM Zirik 103. Eta batzuk oso antzekoak edo guztiz bardintsuak zirean emen
datozenakin. Vill in Bilbao IpuiB 6. Mundutar danak juzgatzen ditut / eiztariekin berdintsu. Basarri 124. Lagun
barrien artean, zoritxar bardintsuaren erkide ta tarteko dirala igarririk, zertxubait azkortu da Nikanor-en
adorea. Erkiag BatB 192. Orra erlijio ta siñeste guztiek barnean dakarten muin berdintsua. Vill Jaink 25.
Zergati berdintsuek, gertakari berdintsuak sortzen dituzte beti. Ib. 45. Adan eta Eba. Biak berdintsuak dituzu,
baña berdin-berdiñak ez. MAtx Gazt 13s. Naiz izan urte euditsua eta naiz legortea, iturri abetatik urte guztian
ur berdintsua ateratzen da. Salav 13. Izari berdintsukoak bitez bitarte guziak. Ibiñ Virgil 88. Lorietan ziren gure
bi gizonak, biak ezinago ados aments berean... edo berdintsuan. Ardoy SFran 251. [Gari-soloak] urregorriantzeko
izarea dala emoten dau basoaren berde kolore bardintsuak, inguruko gordetzaille egiten dautsala.
Alzola Atalak 83. Baldin umorez zure berdintsu / lagunak jartzen bagera. Lazkano in Mattin 25. Nahiz denek
berdintsu ginuen jokoa, / gaztek galdu dugula erran gabe doa. Xa Odol 140. Onoko beste alde ontan ere
autsaldi berdintsua ageri bait-da. Berron Kijote 195. Bata jo beharko dut begiz [...], zentzu berdintsukoen artean
hautatuaz. MIH 192.
2. (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B). Ref.: Gte Erd 15; Elexp Berg. (Adv.). "Bardintsu erainak dire ogi horiek,
ces froments sont semés d'une manière à peu près égale, à peu près également" Dv. "Antzean pasau da (V-arr),
gero ere berdintsu irago zen (G-azp, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 15. "Eurixa eiñ arren jentia berdintsu etorriko
da" Elexp Berg. Hiruetan yendea bardintsu da ona. Hb Esk 139. Azpikoak bezala, aitzindari oro, / Lehen eta
azkenak, berdintsu barbaro. Ib. 47. Ara gizon motz, zakar bat, kokotetik ilia zintzilik, eta okotzetik bizarra, atzeaurreetan
berdintsu dituela. Urruz Urz 22. Eskualdun giristinotasunaz ala jazko haizeaz bardintsu axola
dutenak. HU Aurp 175. Guziontzat berdintsu eltzen da yaregillea, erioa, danaren amaia. Zait Sof 141. Harresia
ene bularra berdintsu gora zen orain. Mde Pr 114. Diferente izanagatik ere, berdintsu jokatu bear al nuen nik
beti, ezin bestez? Txill Let 58. Gauan illunak goiko ta beko / bardintsu artuten gaitu. BEnb NereA 191. Lana
berdintsu egiten gendun / aste-egunian da jaian. Uzt Sas 74. Denbora eta lekua berdintsu adierazten ditugunez
gero. MEIG VII 104.
- BERDINTSU IZAN (bardintsu izan Dv). (En 3. a pers. sing.). a) (Con aux. intrans. bipersonal, con dativo como
referencia personal). "Goan edo ez goan bardintsu zait, aller ou ne pas aller m'est à peu près égal" Dv. Murde
ala Jaun bardintsu zautzue, ez dea hala? Niri ez. HU Zez 174. Erlijioak ematen zion Santa Cruzi ajolik
aundiena, urrena Euskalerriak. Erregea gora bera, berdintsu zitzaion. Or SCruz 16. Berdintsu baizitzaion
baitegian ala eskean bizi eta sarritan eriotza opa zion bere buruari. Etxde JJ 182. Mutil izan ala neskatx izan,
berdintsu zitzaizun. MAtx Gazt 28. Berdintsu zaiolako zenbaiti, arrotzak direlakoan, hitz horiek batera nahiz
bestera erabili. MIH 108.
b) (Con aux. intrans. unipersonal). Berdintsu da, langille deritzanak baño beartsuago oi-baitira, askotan,
otseñak. Ldi IL 106. Hunentzat orduan berdintsu da / eskuara eta latina! Xa in Mattin 119. Nahi batak Grezia
aldera izan joera eta besteak, batez ere, Erromara, berdintsu da. MEIG VIII 83.
berdintsuki, bardintsuki (Dv). Más o menos de la misma forma. "À peu près également" Dv.
Determinismua --ots, izakiek beti berdintsuki jokatzea-- izan oi da Jakintzaren oiñarri-legea. Vill Jaink 46.
Gizarteaz denaz bezan batean, berdintsuki bear dugu jokatu. Ib. 176.
berdintza (Mg Nom, Añ (G), H, A), bardintza (V-m ap. A; Mg Nom, Añ (V)). 1. Comparación, símil;
parábola. "Semejanza, comparación" Mg Nom. "Parábola", "símil" Añ. "Berdintza edo konparazioa (Mg),
comparaison" H. "Comparación" A (que cita Mg CC X). Adierazo egizu bardintza edo irudin bategaz. CrIc
76. Bere sermoiak ziran txit lauak, berdintza edo konparazio ederrekin eginak. Mg CC X. Gura neukez enzun
bardintza edo konparaziño onen gañekuak. Mg CO 110. Irakurtzen ez dakiana, ta barka bizat berdintza, beren
inguruko gauzak baño ikusten ez dituzten abere lau oñekoen antzekoa da alde onetatik. Arr DC 127 (ap. EG
1958, 392). Zergatik itzegiten diezu berdintzetan? Eta zer esan nai du berdintza orrek? Ir YKBiz 172. Mastiko
langille gaiztoen berdintza. Ib. 385. Arrazoiz baño irudikizun, berdintza ta antz bitartez. Gazt MusIx 165. Eta
buru onekoa aiztu barik gogoan eukiteko bertso-kantak, ipoiñak, elezarrak, pasaixuak, esaerak, bardintzak, eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 908
mende.