Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berdingabe, bardinbage, berdinge, berdinbe. 1. Incomparable, sin igual. v. paregabe. Tr. Además de en
Goyhetche, se documenta en textos meridionales desde finales del s. XIX. Cf. s.v. berdin ejs. de berdinik gabe.
Bertzen belharra yatea, / Zer oben berdiñ gabea! Gy 160. Leialtasunez bardin bageak / Biotz eta arimetan.
AB AmaE 50. Beste aldetik Kantauriako itxas bardinbagea agiri da bere betiko edertasunez apaindurik. Ag Kr
138. Au zala gizona, au. Ondraua, emonkorra, biotz andikoa, bardinbagea. Ib. 151. An agertzen diote
Jaungoikoak bere aukeratuai bere aurpegia, antxe erakusten die bere edertasun berdin gabea. Inza Azalp 131.
Agintzea dit zaldun onek Toboso-urixkara joan ta Andre Dulcinea berdingabeari niketz aurkeztuko zaiola. Ldi
RIEV 1929, 211. Euzko-baratza bardin bagia, / Lore bikañez oi zana jantzi. Enb 46. Zure txauneskin bardin
bagiak / Dira egizko euzko-txorijak. Ib. 143. Bere burua sasitartean eta arkaitz dorre tartean ikuski senti duen
atsegiñ berdingabea. Or Mi 54. Ua olerkarientzat bezain, bedi au idatzi lauezkoentzat ikustegi berdingabe.
Markiegi in Ldi IL 9. Gure euskera berdingabea goratzeko ta edertzeko. Ldi IL 135. Bere emaztearen ontasun
eta edertasun berdingabeaz lilluraturik gelditu zan. Etxde AlosT 59. Nork geldi-erazi ta tinkarazi lipar batez,
beti diraun argia egonean atxitzeko, ta beiñere ezin dirauken aldiarekin alderatzeko, ta berdiñ gabe dala
ikusteko? "Videat esse incomparabilem". Or Aitork 314. Aoa bete eta biotza ase egiten du Ama izen zoragarri
onek, jai egun berdinbe onekin alkartuta. EgutAr (ap. DRA). Alkarganako izan dalarik / maitasun berdin gabea.
Basarri 118. Getari bide zoragarritik / begira ernai nengoan, / Zarautzko kosta berdingabean / anima bat
etzegoan. Ib. 164. Zer gura, ta axe lortzeko aukera bardinbagea. Erkiag BatB 138. Entzumen zolia ere bai
[adierazten digute] olerki-ahapaldietako azken-bukatze oskidetsuak eta itz-esakeren goxotasun berdingeak.
Onaind in Gazt MusIx 145s. Berak zuretzat daukan saria aundia da mundu ontarako. Ta gerorako berdingabea.
MAtx Gazt 106. Malabarista berdingabea, judua izanik ere, bizirik atera da. MEIG I 159. Aspaldi aldendu zen
eta ia ahazturik daukagun Euskalerri zaharraren oroigarri berdingabea. MEIG II 72.
2. berdinge (Bera), bardinge, bardinga. Diferente. "Desigual" Bera. v. berdinez (2). Taiu ta ixakeretan be
ezin ziran ixan bardingeaguak. Kk Ab I 30. Gure gorputzian, atal guztijak bardingeak ixan arren. Ib. 21.
Notiñen soin ala gorputzak ain berdingeak izatetik batzuek buru ala anka aldetik beste batzuen neurrian
aztunagoak izatia atera leike. Anab EEs 1920, 70. Eskuko beatzak alkarrez berdiñak ez diran bezela, gizarteko
gauzak ere, elkarrez berdingeak izaten dira. Elizdo EEs 1929, 49. Begien aurrean dituan lurraldeak, apurka
apurka aldatuak dira, bardingak, bestelakoak. Erkiag BatB 166.
- BERDINGABEKO. Tr. Al Norte sólo se encuentra un ej. en Pouvreau, en la acepción 'diferente'; al Sur se
documenta desde comienzos del s. XIX, sobre todo con el significado de 'incomparable'. a) Diferente.
Enseiatu behar dugu bihotzeko ardurako eta ezin hautsizko berdintasun baten idukitzera hain berdingabeko
gertanzen artean. SP Phil 470 (He 476 aldizkako eta mudanzazko).
Desigual. Guztiok dakizu, kristinaubak, Eleisiak eragotzi ez arren, onako bardin bagako ezkontzak arrisku
andikuak diriana. fB Ic III 335.
b) (bardingabeko Dv; bardinbako Dv (V)). Incomparable, inigualable. "Qui est sans égal" Dv. Ez eutsan
[mundubari zer pensau] gitxiago emon bere Jesusen izeneko egitade bardin bagakuakin. fB Ic II 292. Euki
daigun bardin bagako ditxia, Zeru ederrian beti bizi izateko Aitiagaz, Semiagaz ta Espiritu santubagaz. Ib. 248.
Eguzkiyaren biarrik gabe / argi egiten dezuna, / berdin gabeko amoriyua / senti arazten nazuna. Bil 66.
Galantasuna bardin bakoa / daukazu iaunak emonik. Azc PB 113. Ninfa bardin bakoa, / asi zan esaten, / etorria
mundura / zorionen baten! Ib. 294. Zeure Aberri maiteagaitik dana emoten / Sabiñ, zeu zara bardin bagako bat
bakarra. AB Ibaiz nº 101, 2. Bardin gabeko / gure ele garbi / onek ezpadau / zer ikusirik bestegaz. Enb 141.
Bata langille azkar trebia, / Bestia zintzo alaia: / Berdin gabeko eder bikañak, / Biok elkarren anaia. Ib. 99.
Geure esker beroena agertzen deutsugula: zeure bizitza bardin-bakoagaitik, eta batez be, zeure eriotzaren
orduan emon deuskuzun irakatsi eder orreigaitik. Bilbao IpuiB 209. Gure eskutan utzi dituzu / berdingabeko
bazterrak. Basarri 158.
berdingabetasun, berdingetasun, bardingetasun. Desigualdad. v. berdinez, berdineztasun. Da
kontrapizu bat gure arimentzat hekin idukitzeko bere berdintasun sainduan bizitze hunetako kondizioneak
ekhartzen diotzan hainitz manerazko erabilmenduen berdingabetasunean. SP Phil 472. Ustezko uta [= 'la
negación ideal'] a) itauneetan, b) baiurrietan, z) ezbaietan, d) bardingetasuneko aldemenetan [= 'en
comparaciones de desigualdad'], e) eta ukamen agirietan eukiten daue gizonak. A Gram 85. Ele bat izan euskera
eta orrenbeste zati, alde, banakatze, berdingetasun, agertu bear azaletik. Ayerb EEs 1916, 261. Berdingetasun
onen zergatiaz asko gogalduta gero, beratzaz izti txiki bat idatzi zuala. Zink Crit 14.
berdingaitz, bardinkaitz (Añ). v. berdinez. 1. "Desigualdad" Añ.
2. Diferente. Bai, orok dirau berdin; ni bakarrik naiz berdingaitz, nik bakarrik aldatu dut. Etxde Itxas 102.
berdingaizkiro, bardinkaizkiro (Lar). "Desigualmente" Lar.
berdingaiztu, berdinkaiztu (Lar). "Desaparear", "desempatar", "desparejar" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
904