Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
erraiteko, ez dira bizkitartean arrunt adimenduz berdintzen. JE Bur 103. Gizon oek berak diotenez,
euskaldunakin berdindu zitekeanik etzan balea arrapatzeko. Etxeg Itzald II 164. Zorion onekin berdindu liteken
beste zorionik ez dago. ArgiDL 126. Aundi-txikiyak berdintzen dira / bentaja eman ezkero. Tx B I 220. Orain gu
ezereztu, orain guk geren buruok ondatu, gizadia berdintzen asi dedin? Ldi IL 136. Gizarteko mallak eratsi ta
bardindu arte, langilleak ugazabai etenbako gudua egin bear dautse. Eguzk GizAuz 42. Ondasunetan barik,
arloterian guztiok bardintzea. Ib. 39. Bazterrak berdintzen, iluntzen ari dire. Iratz 58. Zure supizguaren
baranoan auzpeztean, Yainkoekin etzaitugu berdindu nai. Zait Sof 58. Bego Zuregandik urrun orrela egitea,
zintzoa gaiztoarekin suntsituz, ta bata bestearekin berdinduz! Ol Gen 18, 25. Semea beure izatez Iainko dala
Aita bezala, ta etzula ezer ebatsi Iainkoari berdinduz. "Arbitratus esse aequalis Deo". Or Aitork 167. Txo
galtzetin utsik jarri zanean orpoan izugarrizko puska palta zuana pintura beltzez berdindua zeukan. Anab Poli
54. Igon latiñera bihar danian, española ta frantsesa han bardintzen dira ta. Osk Kurl 120. Gaztel-itzurrena
frantsesarekin berdintzen ari da. Or in Gazt MusIx 26. Zaldungo ibiltariagatik esan bait-diteke, maitasunagatik
esan oi dana ber-bera: gauza guziak berdintzen dituala. Berron Kijote 123. Nere interesa litzateke bata eta
bestea, nola esan, hurbildu, berdindu zitezela. MEIG IX 84.
(V-gip; Urt, Lar, Añ (G, AN), H), bardindu (V; Lar, Añ (V), Arch VocGr, Dv, H), bardintu (Gèze). Ref.: A
(bardindu); Iz ArOñ (bardindu); Etxba Eib (bardindu); Elexp Berg. Igualar(se), alisar(se), aplanar(se).
"Adaequare sumam muri altitudinem, harri morroill bizkárra berdintzea" Urt I 130. "Allanar" Lar y Añ. "Igualar
un terreno" Lar. "Niveler" Arch VocGr. "Aplanir" Gèze. "Aplanir, mettre de niveau" Dv. "Alisar, nivelar" A.
"Arreglar, igualar, romper (la tierra)" Iz ArOñ. "Allanar. Bardindu dabe plazia, domekako erromerixarako"
Etxba Eib. "Azulejuak jarri aurretik paretia berdinddu bia da" Elexp Berg. Cf. Dgs-Lar 5: "Alistar, bardindu",
tal vez por 'alisar'. Aldapa eta mendi gorak dirade planaturen / Eta puioak elkharren kidera berdinduren. EZ
Man I 89. Desegin, plaundu eta lurrarekin berdindu behar zuela [Kartagoko hiria]. Ax 30 (V 18). Erre bear
dituela an bertan bilzen dituen larrak eta beste zakarrak, eta irauli ta berdindu bear duela lur guzia. Mb IArg I
357. Gure prestanz hau da Jesusi guk guganako bideak zuzenzea, berdinzea ta iautzea edo garbitzea. Ib. 91.
Erretablorako bea duen puska bata, bere erreglak eman, ta berdindutzea , landutzea ta leundu
edo bruñitzea agintzen du. Cb EBO 45. Zelaiak atxurtu, ondartzak itxitu, aldapak berdindu, sasiak erre, errollak
garbitu, luberriak atera ta ongarritu, eta beste onelako lanbide ikusgarri eder asko egiñaz. Izt C 180. Ekin
zitzaion etsaia bretxarako bidea garbitu, berdindu eta orraztutzeari. Ib. 353. Denak ekin zioten lanari: batzuek
zuaitzak botatziari, bestiak eliza egin biar zan leku maldatsua berdintziari. Bv AsL 117. Ile hori bardindurik
emazu pulliki pulliki. Barb Sup 81. Lehengo gudu-harr-esi gaitzak suntsiturik, eta heien azpiko pezoin beherak
lurrez estalirik, dena berdindu eta zelai zabal bat eginik. Zub 91. Lurra antola, berdindu, erein eta atera; /
zerbait era bear ta, gaiñezko du jorra. Or Eus 103. Mandarri aundi batekin berdinduko duzu soroa len-bait-len.
Ibiñ Virgil 73. Gaiñeko ondarrak oiñekin berdinduz. Ib. 87.
Empatar. "'Osasuna'-k berdindu egin nahi du (G-azp, BN-arb)" Gte Erd 53. "Iruna berdindu dira (AN-gip)"
Ib. 157.
"Terciar la carga" Aq 1466. "(G, L, AN, BN, R), terciar la carga" A. Ni nago morroi serbitzen, / besteren
kargak berdintzen. Xe 278. Eta, edozein desoreka kaltegarri bihur daitekeenez gero, badirudi komeni
litzaigukeela, oraingoez bederen, pisuak berdintzen saiatzea. MEIG V 101.
(Con aux. trans. bipersonal). Igualar, alcanzar. Jakiturijan, Erakuslak bardindu edo irago zitubana. fB Ic II
285. Askok [...] bide ta osterunzeko okasinoietan, bardinduten ditubee lagunik nasaijeenak. JJMg BasEsc 272s.
Geienaz ere izango da indar bearreko lanean oek bardinduko dituana, eta ez geiagokoa. Izt C 76. Ez da iñoz
izan amodijuan bera bardindu leikianik, eta orregaitik ez da iñoz izan bera bardindu dabenik bere adiskidiak
gaitik penaak, lotsarijak ta ezikusijak igarotian. Ur MarIl 106. Baratze berdintzea gosta da ederrik, / Nihongo
etxek harri hala pikaturik, / Eskalerik Parisen ez da ederrago. Hb Esk 102. Eta gaur ere, ondo bagera, balitzake
atzoko markak berdintzea. Urruz Urz 56. Onginai eta amodioan Bera berdindu duenik izan ezta, eta sekulan
iñork berdindu eztu, bere adiskideakgatik dolore, tormentu eta desprezioen eramatean. Arr May 125. Ederra?
Gizon gitxik bardinduko daben gisakoa. Ag AL 58. Paulak dionez bere senarra bezelako gizon ederrik ezta iñor.
Bere Jose! Zeñek berdindu? Ag G 374. [Hazpandarrek] laster berdintzen dituzte bertzeak. JE Bur 28. Nihork guti
edo batek ere, bardint ez lezaken jakintsun-euskara batez. Lander RIEV 1912, 553. Zuek Elizan itz egiteko, ori
bai! inor ez zuek berdintzekorik. A Ardi 141. Ori berdindu duenikan ezta / emen oraindik ikusi. EusJok 49.
Bardindu dituk ikastetxian / Egon dirian onenak. Enb 197. Berdindu ditu, igaro ditu / ontzi baten aurrea artuz.
Or Eus 396. Lur onean au berdinduko duan zuaitzik ez da, eukaliptusa kendu ezkero. Munita 59. Zertanbait
doatsu izanik bestek berdinduko ote gaitun bildurra. "Sibi aequari timet". Or Aitork 67. Ama maitatzen ezin
berdindu / ditezkela euskaldunak. Basarri 6. Bizia bete, mukurutu, edatu ta zabalduagatik, ez oi da bein ere eldu
giza-yoranen mailla berdintzeraiño. Vill Jaink 121.
2. (G-azp, AN-gip; Añ (G, AN)), bardindu (S; Añ, H). Ref.: Gte Erd 201. Comparar, someter a comparación;
comparar, señalar la semejanza. "Parear" y "comparar" Añ. "Zer da harekilan bardintzen bada, qu'est-il si on le
compare à lui? (Mst)" H. "Ez dago berdintzerikan Juan Pedrorekin (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 201. v. alderatu.
Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII. La construcción más frecuente es X Y-rekin berdindu; tbn. se
encuentra X Y-ri berdindu en Uriarte y Mirande, y X eta Y berdindu en Barandiaran y Zaitegi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
901