Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
drogekiñ: / Trentxoiñ barne gabe ta zabal batean / Hedatzen du gero molde abillenean. Gy 50.
barneki. Profundamente. Zure zer-izan mei mearekin eta muiñarekin gertatzen baita, eta azkengabe mei ta
sarkor danez, barneki ta maiteki ta esan-ala baiño guriago ukitzen du. Or QA 183.
barnekiro. Profundamente. v. barneki. Oen liburuak ortziaz, izarretaz, eguzkiaz, illargiaz, ipui luzez
beterik baitaude, etzirudidan nik nai bezain barnekiro azalduko zitidanik. Or Aitork 110.
barneko (BN, S; VocBN, H, Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh. "Veste" VocBN. "(BN) veste, (L) gilet" H. "Barneko,
chaqueta. Peko-barnekoa (BN-mix), [...] chaleco" A. "1.º (S-saug), ancien cache-corset de femme en gros tissu
fait au métier et dépourvu de manches. 2.º (BN, S; Foix), camisole, veste, veston, gilet" Lh. Cf. BARNEKO. v.
barreneko. Barneko gorri gorri batek, bere botoin urhestatuez zerratua, bainan idekia gainean, uzten zuen
papoan agertzera athorra. Elsb LehE 8. Egidaitzut barneko bat eta galtza pare bat. "Un gilet". Darthayet
Manuel 384. Espartinak zangotan, hup, arin arina, / Sorbaldatik beheiti barneko urdina. Barb "Nere makhila"
(ap. DRA). Barnekoaren sakela zilarrez betea, abiatu da adixkideek goretsi duten parabisurat. Zub 69.
- BARNEKO MOTX (L-côte, BNc ap. A; VocBN, H). Chaleco. "Gilet" VocBN. "Veste courte" H. "Barnekomotx,
chaleco" A. Barneko motx bat badut anhitz ederra; / Urratuiaren hutsez ezdirot zerra. "Gilet". ChantP
94 (sg. DRA, en otra versión publicada en Ariel 14-9-1845 dice barneko-mutx). Esposeko jauntziak emanak
zituen: pezako jaka, pezako galtzak, barneko motxa dena ttitta gorri eta pherde. Barb Sup 9. Barneko motxa
sorbaldari beheiti, makilak herrestan joan ziren Maiderrenerat. Ib. 184. Heben utzi zituen oski [...], pantalunak,
barneko motxa, gerrikua, xamarra ta boneta. A EY II 362. Galtz-aintzineko botoina barneko-motxeko botoinxiloan
emana duzu eta! Damurik, hola konkortua baitzira! Lf Murtuts 39.
- BARNEKO PEKO. "Chaleco (BN-mix, Lander)" DRA.
barnekoi. Interior, espiritual, profundo. v. barnekor, barrenkoi. Hemengo egia, eta berthute gehienak
beretuak bezala zituen, eta hura bezaiñ barnekoia, eta sainduen eskolan jakina behar da hemengo maxima gora
eta perfetei bere edertasuna [...] erdera atze batean konserbatzeko. In Ch pról. Ikhasazu barnekoi
izaiten; egia eternalen gogoan erabilzen. Ch (ed. 1788) I 10, 2. Gizon barnekoi antzo Zure legeak alperrik
pozten nindun, beste lege batek baininderaman, gorputz-legeak gogo-legearen aurka. "Secundum interiorem
hominem". Or Aitork 194. Elias barnekoia ez-baiñan, agerikoia alatzen zun; ianari ua gabe akitu baitziteken.
"Nec interior Helias, sed exterior pascebatur". Ib. 413. Norbait utsean erori baledi, barnekoi zeratenok, alakoa
samurki jaso zazute (Gal 6, 1). "Qui espirituales estis". Or MB 569.
(No aplicado a personas). Arimak ez du beste arazorik, begiratu goxo etengabean Maitea ikusi ta maite
izatea baiño. Ixil utsezko egoitza barnekoian bi zorakortu. Onaind in Gazt MusIx 150. Leku seguru ta
egokiagoak diranak gogoratzen dizkio: "ur gardena darion muiñoa", "ango itzalpe barnekoia", "goi dagon
artzuloa". Ib. 157.
Introvertido. Alde batetik, bada, barnekoiak eta neurotikoak idatzi dituzte egunkariak. Txill Let 74. Batzuen
ustez, igartzen diogu, oraingo seta aunditu besterik ez du egingo Leturiaren Egunkari onek; au da, gizon
barnekoi ta etsita aurkeztutzekoa. Ib. 76.
barnekor (Dv, A). Interior, espiritual. "Profundo" A. v. barnekoi, barrenkor. Jainkoaren Amaren espos
garbia, arima phuru, humil, pairakor eta barnekorren modela eta patroina. JesBih 444. Izpirituko barriamendu
kontinozko bat, zeinak egiten baitu [...] usantza edo habitura bat gauza guzietan Izpiritu barnekor bat gabe
hartzeko. Jaur 118. Arima barnekor guziak. Jaur SJosepe 56 (ap. DRA). Berthute barnekor eta gordeak maitea
[sic] dituzten arimak. Ib. 57 (ap. DRA). En DFrec hay un ej.
Profundo, sentido. Belarminoren zear almenatzazko espenak barnekorrenak zirala ere, Roman bezelaxe
Paris-en mintzatueraziko zenduten? "Por más profundas que fuesen las convicciones de Belarmino". Zink Crit
71.
barnekoratze. Interiorización. Labur esan, Donibane Gurutzengan ikuskarien barnekoratzeak goiena
jotzen du, jainkotasun-erpiñera egiten da. Gazt MusIx 170.
barneño. (Dim. de barne). Pequeña habitación. Ori, bakar, bakarrik egin behar zuen pidaia! Arimarik ez
barneño hartan! Hobe! Barb Sup 45. Hemen, dugu jakiten erakuslearen ahotik, zuen ohi biltzea egun guziez
jauregiko familiak; elgarrekilako othoitz-lekutzat zaukaten barneño hau. JE Ber 62.
barneratu (Dv, H), barnera, barnialatu. 1. Penetrar, entrar. "Barnera, tze, tu, entrer dans un intérieur" Dv.
"Ez da barnerako, il n'entrera [pas]" Ib. Baina mundu hunetako ansiék, eta abrastasunezko enganioak, eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
90