Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Ethorri zenean herrirat bihurtzeko denbora, Jesus etzitzaien yarraiki Yosephi eta Mariari. Baratu zen
Jesuralemen hek deusere yakin gabe. Lg II 123. Eztuzu [demonioa] baratren, eztuzu apartatren aliketa bekatuan
erorierazi arteo (Sal, 1780). ETZ 165. Net hun dela berthuteko bidian baratu gabe beti aitzina joaitia. AR 45.
Irakurtzen baduzu lehiatu gabe, baratuz ukitzen zituzten lekhuetan, ezduzu deus-ere eskas aurkhituko. Brtc 4.
Egin bi inguru barneti eta bara. AstLas 24.
(s. XIX) Bere lagün ororeki / Mauntaban bara ditian. 'Qu'ils s'arrêtent à Montauban'. Xarlem 254. Sail on bati
lothuz geroz ez bara biderditan / Pitxerrak hutsak badire bethe bitez berritan. Monho 26. Baldin zuri nere
biziaren zathi handi bat ebastean baratu gabe, oraino bekhatu egiten eta zure damuztatzen hari izan banaiz, oi!
nolakoa izan den nere egitatea! Dh 188s. Hitz batez kongreganisten izpiritualeko obra on suerte guzietan
partalier iartzea hobeago da, ezin ez bakhotxak, bere bakhartasunean, bere gain egin detzaken othoitz eta obra
onetan baratzea. JesBih 393s. Jarriki zitzajon lasterka, eta ustez zenbeit mortuartar zen, egin zioen oihu bara
zadin eta eman zezon bere benedikzionea. MarIl 70. Konplimendu eta zeremonietan baratzen den
adixkidetasuna, ez da aixkidetasun itxurazko. Jaur 355. Aitzina gira juiten, / Dona Marin baratzen / Orazione
egiten. Etch 388. Tresora atzeman artio baratuko ez gare. Gy 44. Ardatz, arrudak zebilltzan yadanik farra, farra
/ baratu gabe zuntza bat bill, bertzea tira. Ib. 77. Barbarozko uria ez hoitan baratu; / Bisigothek zituzten ondotik
segitu. Hb Esk 48. Pilota dabil airez, ezin bara nihon. Ib. 214. Eta hogoi edo hogoi urthez penitentzia egin balinbazindu-ere,
ez nekha, ez bara, ez geldi. Dv LEd 126. Jakintsun handi zen Jainkozko gauzetan, bainan hortan
baratzen zen haren jakitate guzia. Laph 69. Bara hor! ez urrhatsik egin aitzina! Ib. 204. Aroaren beldurrez ez d
baratuko. Elzb Po 219. Deputatuak orduan ziren Erreboluzionearen aitzinean edo buruzagi bezala abiatu, eta ez
ziren behar baratu bide erditan. Elsb Fram 60. Ordean Aines etzen trikatu edo baratu ere[...]; bainan, aintzina
zohalarik bere bidean lehia saindu batekin, ihardetsi zion. Jnn SBi 136. Jesusek xutiturik / dio kalernari: / "Nik
manatzen baitaiat / ixil bara hadi". Zby RIEV 1908, 412. Pilota bat baratua denean paso-marraren eta
erreboteko eskasaren artean, horri erraten zaio xaxa edo arraia. Ib. 88. Üzürria baratü zen ordü berian. Ip Hil
181.
(s. XX) Kosetxaren biltako tenpran, ezta baratan jentia gai eta egun. Mdg 125. Nainoke anitx gaiza erran, eta
eztakid zer. Orai xa kontan baratan naz, aiketa abentu txikerrekoaraino. Ib. 129. Eskual-herrian laket diuk
zenbeit elhe eta irri arteta, baratzea ere ba noiztenka zigarreta baten estakuruan. JE Bur 114s. Bainan beharien
artean dituzten haurrideak bara diten othoizka ari zeiezte [pilotarier]. Ib. 30. Eskuaren emaitera baitzoan bere
lagunari, biderdi baratu zitzakon, hotz eta geldi. Ib. 126. Hortan baratü zen egitekua. Const 22. Baratü ziren
Drundan, han egünaren igaraiteko. Ib. 30. Eta horra bederatzi astoak tankez baratuak, erreximenduko zaldiak
gelditzen diren bezala. Barb Sup 71. Eta erregina gazteari bere hirri xoroa baratu zitzaion berehala. Barb Leg
137. Mailak tarrapatan beheraino jautsi gabe, baratzen niz ezkaratzari so. JE Ber 66s. Ez girela lehenbizikoak,
oihan hartan ikusten gituenak; udan noiz-nahi baratzen direla han donostiar familiak, gu bezala lurrean
bazkariteko. Ib. 30. Platonek nehork baino hobeki bazakien gauzen jarioaren berri: ikusten zituen oro zoatzila,
baratu gabe aldatuz, bertzelakatuz, irabiatuz. Lf in Zait Plat XX.
Pararse, quedarse, posarse; instalarse. Hil hanitz bi aldetarik: hamasei mila baratu dituzu kanpuan. (1595).
FLV 1993, 449. Ordea gero ere, iraultze eta ibiltze heken guztien finean, athea bere erroetan, eta nagia bere
ohean bezala, bere bekhatuen xisteran eta etzauntzan baratzen da. 'Se queda'. Ax 46 (V 29). Eztiazozula beha
urkhabeko bide ederrari, baiña beha iazozu urkhabeari berari, baratu behar duzun lekhuari. Ib. 521 (V 335).
Bekhatiala ez erorteko, edo ez hartan baratzeko, bena bai hartarik laster elkiteko. Bp I 127. --Aski deia bethi
Igantez, edo aldizko Meza apal baten enzütia? --Ez; batbederak, eriz edo ezinez baratzen ezpada, Parropia
Meza enzün behardü hirur Igantetarik batez. Ib. 108. Süzko mihi eli bat bezala agertzen ikhusi zütien, zoin
berhezi baitziren, eta hetarik bat bederatan gañen baratü. Bp II 71. Noemi alhargundu zenean, baratu zen
Moaben. Lg I 244. Mündia kreatüz geroz Jinkuaren grazian hil ziren Jüstuen Arimak baratürik zauden lekia.
CatLan 46. Haritz batetarik bere bilotik xilinxau baratu zuzun. AR 28. [Hereje] aietáik bakotxik ére etzué utzi
barátzera bere erreinuan. LE JMSB 193. Noen arkatik usoa / arat onat zen egatu; / andik kanpoan gaixoa /
etzeike nion baratu. LE Kop 152. Asteko lehen egunean, Jesus ethorri zen eta baratu bere dizipuluen erdian.
Jaur 168. Ezur bat egon zaikon baratia / eztarriaren erdian. Arch Fab 143. Hur hau deitzen die bükhata eta
hoztü denian baratzen da zolan nitre-gatza. Ip Dial 116 (It, Dv gelditzen, Ur geldituten). Erletegiaren ondoan
landatzen dira arbola aphal batzuek; erlumeak hekietan baratzen dira. Dv Lab 296. On dire aitzakiak gizonen
yostatzeko behin, bainan zorigaitz hetan baratzen direnei! Hb Egia 124. Jaunak, baratzen naiz ixtorioaren
aitzinean. Elsb Fram 108. Lür saintia, zerr'adi / ni barnen bara ahal nadin. / Lür saintia da zerratü / ni errege
Janeki baratü. Balad 95. Gogoeta gaixtoetan baratzea bekhatu handia da? CatJauf 83.
Parar, tener el paradero. Cf. barapen. Oil beztad erraitra non baratan den, eta karten direkzionia, etzadan
ekun sospetxarik galten drela. Mdg 142.
(Con ablativo). Dejar de, cesar de. Non guri gerla egitetik behin-ere ezpaitirade baratzen. Lç Ins A 4r. Ez
gara baratzen zuengatik othoitz egitetik. Lç Col 1, 9 (TB, Dv -tik baratzen; He -tik gelditzen). Enüzü ixilik
egonen, ezetare othoitzetik baratüren. Mst III 21, 5. Ez bara othoitz egitetik. Lg I 261. Zergatik baratü dira
animalen oferitzetik sakrifiziotan Jesü-Kristoren hilzian? CatLan 133. Bara zaite hek jazartzetik. Monho 128.
Han eztire baratuko elkhar fulia guziarekin madarikatzetik. Dh 162. Maria etzen baratzen saindutasunean eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
9