Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berdeztatu (Lar), ferdeztatu (Hb ap. Lh), ferdestatu (H). "Transflorear, dar color verde sobre oro u plata,
urregañean berdeztatu" Lar. "Couvrir de vert, verdir" Lh. "Verdir, donner une couleur verte" H.
berdextatu (Hb ap. Lh). "Couvrir de verdures" Lh.
berdeztu. "(G-to-bet), casi emborracharse" A. v. berdoztu.
berdies. v. berjes.
berdigu. v. berdugo.
berdilun. v. BERDE ILUN.
berdin (V-gip, G, L, AN, BN, R; SP, Lar, Mg Nom (G), Añ, VocBN, Hb ap. Lh, Dv, H, Zam Voc), bardin (V, L,
AN-egüés, BN, S, R-uzt; Ht VocGr 351, VocS, Mg Nom (V), Añ, Lecl, Gèze, Dv, H, Zam Voc), berdi. Ref.: A
(berdin, bardin); Bon-Ond 155; Lrq /bardin/; AtBou 368; Iz ArOñ (bardin), Ulz, Als; Etxba Eib (bardiña); Gte
Erd 79, 157, 200; Elexp Berg; Holmer ApuntV (bardin). Tr. Berdin es la única forma documentada en la
tradición guipuzcoana, y bardin en los textos vizcaínos (tbn. en el alavés Lazarraga, y en Iztueta) y suletinos.
Los autores labortanos y bajo-navarros emplean ambas variantes: así, por ej., bardin en Dechepare (en el que
aparece, además, una vez berdi), Leiçarraga, Duhalde, Duvoisin, Hiriart-Urruty y Barbier; berdin en Materre,
Etcheberri de Ziburu, Axular, Chourio, Arbelbide y J. Etchepare. Bardin se encuentra tbn. en Lizarraga de
Elcano. En varios autores, la diferencia formal berdin / bardin se corresponde con una diferencia de significado:
así, Harizmendi y Haramburu emplean bardin con el valor de 'igual', mientras que berdin es usado como
adverbio ('igualmente', 'de todos modos') o conjunción ('pues, ya que'); Oihenart usa bardin ('igual') y berdin
('d'ailleurs'), y en Duhalde se encuentra sólo bardin como adj. y adv., mientras que como conj. aparecen tanto
dicha variante como berdin. En DFrec hay 568 ejs. de berdin (27 septentrionales), y 11 de bardin, vizcaínos.
I (Adj.). Igual. "Égal" SP, Ht VocGr 351, VocBN, Dv y H. "Par, igual" Lar. "Hombrear, quererse igualar a otro
hombro con hombro, berdin izan nai" Ib. "Pair" VocS. "Berdin gelditu dira [='han empatado'] (AN-gip)" Gte Erd
157. Tr. De uso general, se documenta desde Dechepare. Para la expresión '(ser) igual a, igual que', -(r)en
berdin es la construcción propia de la tradición septentrional; los autores meridionales emplean -kin berdin, -gaz
(-az) bardin. Hay, sin embargo, excepciones: algunos guipuzcoanos modernos (como Etxaide, Orixe, Lekuona
(SClar 126), Anabitarte o Uzpaide) usan la primera, mientras que hay ejs. septentrionales (en HeH y Duvoisin)
de la segunda. Encontramos además -i bardin en TB y Orixe.
Zure gortean bardin dira handi eta xipia. E 235. Andria, Ieinkoak drugatzula; orai berdi girade; / Ni errege
balin baninz, erregina zinate. Ib. 169. Azken hauk oren bat egin dié lanean, eta gure bardin egin dituk. "Tu les
as fait pareils à nous". Lç Mt 20, 12 (He gure berdin egin, Ip gure bardin egin; HeH, Dv gurekin bardin egin, Or
gurekin berdin egin; TB guri bardin egin). Ezen egiazko Pastor oro, non-ere baitirade, bere ofizioaren
exerzitatzeaz den bezenbatean, zein bere lekhuetan authoritatez eta puisanzaz bardin diradela. Lç Ins G 6v.
Ezen lehenago, iguzkia sar zedinetik ilkhi arterano, gaua laur parte bardinetara partitzen zutén. Lç Decl a) 7r.
Arma bardinaz. (Cantar de Lelo). IC II 90. Bardin Burgos eta Markina. "Iguales son". RG A 49. Zeñek baitu
bere ethorkia Aita eta Semea ganik, gauza guztietan hekin pare eta berdin. Mat 64. Zeren izan baitzarete /
Lurrean gure berdiñak, / Hezurrez eta haragiz / gu bezala egiñak. EZ Noel 130. Zeren orduan biak baitira
berdin, biak baitira erho. Ax 301 (V 201). Eta aldez aingiru gaixtoen berdin, deabruen paretsu egiten da. Ib. 98
(V 67). Zeren berdinarekin ihardukitzea dudos da eta perilos, handiagoarekin erhokeria, eta ttipiagoarekin
itsusi eta desohore. Ib. 332 (V 220). Ederrenen bardina / (Ezpadohat' atzina) / Da begitartez, eta / Diskret oboro
ezina. O Po 27. Xazkoaren adin, geurzkoaren bardin. O Pr 480. Munduko muga guztiek / Ikusi dute berdin /
Nola Iainkoak eztuen / Bere baizen deus bardin. Hm 65s. Hekien bien bardin zara. Ib. 75. Hala zorigaitzean,
nola onean, gauza guziak pisu berdinez pisatzen tutzula. SP Imit III 25, 3. Atsegina eta atsekabea bihotz bethi
kasik berdin batez hartzen du. SP Phil 9. Hark egitentu gizonak kasik Angeruen berdin. Ib. 250. Ioandone Paule
apostoliak ere erraiten du loa, eta herioa, biak bardin direla. Tt Onsa 79. --Zeiñ da hirur hautarik / Handien den
Presuna? / --Hirurek bardiñ dute / Bere handitasuna. Gç 212. Bere baithan ikhusi da / Bere Seme bardinean, /
Nola baita presuna bat / Ezagutzen miraillean. Ib. 71. Errazu nola den berdiñ / Semea Aitarekien. Ib. 25. Jente
güzien gaitz bardinetik haren begiratüz eta bere graziaz aitzindanik Adamen bekhatiaren khozütik gibeltüz. Bp II
92.
(s. XVIII) Iru Persona distinta, bata besteagandik diferentea dana; bañan guzian igoalak eta berdinak. OA
20. Zeiñak egiten baitu gizona aingeruen berdiñ, Jainkoarenzat maitagarri, eta giristino guzientzat ohoragarri.
Ch III 10, 6. Daukalako gloria bardina Aiteagaz da Espiritu Santuagaz. Arz 36. Irurak bat da bardinak gauza
gustietan. Ib. 31. Ala zure gehienak, ala zü beno gaztiaguak, ala zihaüren bardinak. Mst III 49, 7. Orregatik bat
bera ta berdiña da irurei ematen zaion honr, adoranz eta gloria. Mb IArg I 357. Puntu onetan, nola Euskal
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
892