Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Ardoy SFran 203. Oraino ere, lagun maitea, / zutaz ez dezaket etsi; / idortasun hoi axalean da, / ez nauzu
barnez gaitzetsi. Xa in Mattin 100. Herrian gaiñen diagü / gük egün hanitz ikhasi; / Hi bezaiñbat, jente, gaizen /
barnez maithatzen ni hasi. Casve SGrazi 164.
- BARNEZ BARNE (Dv). Por dentro (sdos. prop. y fig.). "Barnez barne, d'intérieur à intérieur, c-à-d. sans
sortir" Dv. Arrailaduran sartzen duzunean xotxa, xotxaren axalak eta basatearenak barneko aldetik
bardinean behar dute ezarri. Barnez-barne parrean direlarik biak, izerdia batetik bertzera iraganen da. Dv Lab
383s. Elizaldeko nausiak, barne bat asko salon bezen ederra egin du haitzaren gainean, barnez barne, adar-beso
nausiak elgarretarik berexten diren sarde haren altzoan. HU Zez 117. Barnez barne, [eliza] luze da 12 urhats
handi, eta zabal, bortz urhats. Prop 1906, 239. Palaz zabaltzen nintuen ziloak, gainetik urratzen, barnez barne
ahal bezain urrun jarraikitzen nintzeielarik. JE Bur 15s. Huna, barnez-barne, fraideen jan-tokia, orai kaperatzat
derabilatena kathedraleko buruzagiek; huna fraideen sukaldea bera. JE Ber 23. Dituzten ziloetan sartuz geroz,
lurrerat lehen-bai-lehen ezin jautsiarekin euriak janez deramatza hurriki, eta, zerrenak zura egiten ohi duen
bezala, barnez-barne suntsituz. Ib. 41s. Onek aurrean daukan egiari barnez-barne galde dagion ongi egiña
danentz. "Intus consulat". Or Aitork 308. Holaz ditiagü bihotzak / gük barnez barne heziko / eta bide xüxenetik /
berehala okhertüko. Casve SGrazi 48. Arhin nai boztariutan / Khantü horek ni ezarten, / Ene arima osoki /
barnez barne ere joiten. 'J'en suis très touché / Jusqu'au fond de l'âme'. Ib. 64.
- BARNEZKO. Interior. Eztrauku lege ezarten kanpotiko obrén gainean solament, baina prinzipalki gure
bihotzetako afekzionén gainean. --Hik aditzen duk beraz, badela hiltze mota barnezko bat. Lç Ins D 6v.
- BARNE-ZURI. "Barne-zuri (L-ain), zakur-zuri (L-ain), [...] tramposo" A (s.v. zuri).
- BARNIALA, BARNIALANO, BARNIALAT. v. BARNERA, BARNERAINO, BARNERAT.
- BERA BARNEAN. a) Incluyendo. Jainkoak tratatuko gaitu gure lagunak, etsaiak bera barnean direla,
tratatzen ditugun bezala. Dh 250s. Bazko biharamunean eta biharamunagoan, eta oktaba guzian, bazko zahar
bera barnean [othoitz egiten dutenek irabaziko dute] egun guziez hogoi eta hamar urthe eta hanbertze berrogoi
egunetako indulientzia. JesBih 469.
b) En el plazo de. v. BARNEAN (b). "Urthe bat bera barnean (JesBih 294), dans le cours d'une anée même"
Dv. Artean hiltzen bada edo atheratzen kargua duen bat, ordaina izendatuko da ilhabetea bera barnean.
JesBih 414.
Etim. De barrene, con síncopa de -e-. La forma con -e adventicia barrene, atestiguada ya en Etcheberri de
Ziburu, es el resultado de la aglutinación de la vocal de unión -e-, debida al frecuente empleo de la palabra en los
casos locales: barren-e-an, barren-e-ra..., de donde barrene-an, etc.
barnealde (Dv). Parte de dentro, interior. "Barnealde, partie intérieure, côté de l'intérieur" Dv. "Barnealdeko,
qui est de l'intérieur" Ib. v. BARNEKO ALDE, barne (I, 2). Zer egin bear dute bada beren barnealdea ere
garbitzeko, beren pekatuak eta arrapakeriak ordaintzeko? Ir YKBiz 273. Farisau itsua, garbi zak leenik
ontziaren ta erratilluaren barnealdea, ta orduan garbituko duk kanpoaldea ere. Ib. 402. Barne-alderuntz istinga
iritsi-ezinekora daramaten hutsune maltzurrak. MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).
barneatu. Penetrar, entrar. Hortxe, erak eta irudiak menderatua duten gaiaren bihotzean, hutsuneak
erronka jotzen du eta ateak isten ditu. Barneatzen da. "Penetra". MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).
(Trans.). Nola barneatu, azalean bakarrik lan egiteko balio zuten enbor haiek? MEIG IX 137 (en colab.
con NEtx). Hutsuneak, ziri baten antzera barneatzen ditu. "Los penetra". Ib. 126. Eskultura ere, bebarru
debekatu horiek barneatzen ditu. Ib. 131.
barneatzaile. 1. Inspector. Erderazko "Inspector" eta "policía" euskeraz nola esan? Nai badezu erderaz
bezela; baiña garbi-zalea bazera, aukera itzazu auetatik: Inspector, miatzaille, barneatzaille, ertzain-buru,
ertzain-nagusi. NEtx LBB 110.
2. Penetrante. Maitasuna! Mundua darabillen ego-aize barneatzaillea! NEtx LBB 197.
barneberatu. Conmover. Hutsune hau, bera agirian jartzen duen era bezain ikus-erreza behar dugu.
Mintzabideak baditu. Barneberatzen zaitu; hutsune horrek barruan duen gaia hausten dizu. "Conmueve". MEIG
IX 135 (en colab. con NEtx).
barnedegi. v. barnetegi.
barnedun. Que tiene fondo, hondo. v. barnetsu. Emaitzu plat barnedun batean bi edo hirur arroltze
gorringo, sukriarekin ontsa lehertzen tuzularik. ECocin 35. Zerbitzatzen duzu plat barnedun batian, yusa emanik
azpian. Ib. 25.
barnegabe. Llano, sin profundidad. Aphaiñtzen du beraz artha handirekin, / Axixa bat bere dagozkon
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 89
mende.