Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
konzienzijan, ta zeure bijotzian? fB Ic II 234. Ispligu gozo, azitrai berde, / arros, klabelin, jazmiñak. Echag 60.
Baditut erregalo / Ark egindakoak: / moredin ederra ta / erramu berdea. It Fab 192s. Otarraina ere berdea da
berez, baña egostean gorritzen da. It Dial 19. Probinziako aitzak dauzkate gordeak / Landare ederrakin berar ta
loreak; / Txuri, beltz, urdin, gorri, berde ta moreak. Izt C 166. Belhar berde eta zuhaiñez nasai dire betheak. Gy
89. Belhar ferdea alha-alditan arraso daramala. Ib. 86. Galtzen bada bidea, izanen elgeak, / Gainditzen
dituenak bazkailu ferdeak. Hb Esk 132. Horra non den aldagarri ferde batean hetsia bere bizkar xorrotxa. Hb
Egia 136. Garagarra, lur sagarra eta bazka berdeak eraitea. Dv Lab 206. Lurra ekhar betza belhar ferdeak. Dv
Gen 1, 11. Apirillaren lagun elkarra, / saroi berdeko alaitasuna. Bil 110. Ilhar pherdiak. ECocin 24. Ahizpa
jaunts ezazü arrauba berdia, / Nik ere jauntsiren dit ene xuria. ChantP 286. Sar zaite elizan, munduari irebazi
biar diozun garaimenaren seña bezela, erramu-osto berde bedeinkatua artutzera. Bv AsL 92. Mendi basook ta
larrak, / Soñeko berde euskaldunakaz / Jantzi daitezan dandanak. AB AmaE 34. Nok dakarren oliba / Berde
pozgarria, / baketzeko gu jaio / Giñean Erria. Ib. 179. Errabia gorriaren bortxaz ezpainen artetik harrapo berde
bat zariola. Elzb PAd 41. Batean zioten nonbait eta nonbaiteko ohoin, brigant multzo batek, ogi landa osoak,
oraino pherde zirelarik phikatu zituztela. Elsb Fram 70. Eta ordu berean jende keta handi bat athera zitzaion
bidera, zuhain edo arbola adar ferde batzu eskuan. Jnn SBi 26. Sugandola ferde bat da muskerra. HU Aurp 99.
(s. XX) Agiri zan itxaso apurra berde baltzeran irakindua egoan. Ag Kr 14. Denak ostro berde berriak
zeruruntz jasoaz. Ag G 11. Nola oso argala dagon eta beti grano berdez betia. Iraola 80. Alabainan, sugeangela
pherdeari erraiten ohi diote eskualde hetan: muskerra. JE Bur 155. Tratu bat ona eginik ferietan, moltsa
luze berdea diruz betherik, amiñi bat alegera zen. Barb Sup 129. Bizkarrean ikusia niola Salomonen denborako
soin bat ferdea, bainan ferdea, muskerra! Ib. VII. Barneko motxa dena ttitta gorri eta pherde. Ib. 9. Baratz
ederra ta andija zan eta bedar orlegiz (berdez) ta samurrez beterik eguan. Altuna 43. Zuhaitz dohatsuari /
xoratuak gaude: / Enborra sendo eta / ostoak tu berde. Etcham 212. Ditakeneko toki pollitenian yarria, oian eta
pentze ferdeen artian. Zub 17. Garazi aldeko pentze eta larre pherde eta muskerrak. Ib. 109. Pentze-zolak berde
agertzen zaizkigu, artho-alhorrak musker. JE Ber 74. --Oi! neroni ere ez naiz gogoratzen. A bai! berdea. --
Muskerra... Lab EEguna 113. Gerka-lerro zuriz, naiz beltzez, berdez, oriz eta gorriz apainduak. JMB ELG 99.
Bedar berde usañez beterik / landa zabal gustijak dira. Laux AB 44. "Aberrija dok zorun-utsa" / zaldun berdiak
ots-egijan. Ib. 76. Noek berritz usoa igorri zuen leihotik eta usoa itzuli zitzaion aldaxka pherde bat mokhoan.
Zerb IxtS 14. Gai ontaz, batez ere piñu azkar, oraingo urre berdeari begiratuta, bide zuzena azaltzen dute
ikasketak egin dira. Munita 61. Lerro beltz eta berdeak zittun zapi bat eramanazten zien buruan. Etxde AlosT
41n. Irlandako jakintsuak eta eskoladunak halaber ari izan ez badira, ez ote da Uharte Berdea Erromak beretu
ez zituen Europako lurralde urrietarik bat delakotz? Mde Pr 225. Palmadoi pherde hartan. Mde Po 38. Osto
ezez jantzirik, berde agiri ziran inguruak. Erkiag Arran 7. Putzu aundia dagoan tokian, berdeago ura. Anab Poli
106. Nire begi berdeak / eztira orain itsu! Arti MaldanB 197. Nik faltrikaratik maindire ferde bat atera nuen.
Arti Ipuin 65. Argi gorri, pherde eta blu batzuek argitzen zituzten ostatu, kafe eta zinemetako aintzin ederrak.
JEtchep 78. Osin berde aren azaleko bakeak damua, bekatxa emoten deutsa. Erkiag BatB 111. Botetan baziren
belhar pherde eta iratze luma batzu, fresko freskoak. Larz Senper 58. Xuri, arbola berde batekin, eta hartz beltz
bat zangotan. Ardoy SFran 52. Udaberriak lur gorrien jantzi berdea ta txorien kabigintzarekin dei gogorra jo
zuan Anaren biotzean. NEtx LBB 50. Itsasoaren ondoan / geldi itsasbelarrak / lo berde itoan. Azurm HitzB 57.
Laurdenkatua dakar bere ikurdia arma urdin, berde, txuri ta oriz. Berron Kijote 196s.
v. tbn. Txill Let 111. Gand Elorri 63. Vill Jaink 140.
(Con el suf. -dun). "Callaica, harri preziatu [...] kolore ferdeduna" Urt IV 76. Berriz ere usoa bialdu zuen,
eta olibo-adar-osto berde-duna mokoan zuela itzuli zan. Lard 9. Ekharri zion bere mokoan olio arbola adar bat
osto pherdeduna. Etcheberry 13.
(Añ), ferde (SP, H). Verde (leña, etc.). "Egur ferdea, bois vert" SP. "Verde, leño (c.) ezea, berdea" Añ. "Vert,
qui conserve de l'humidité, en parlant de bois" H. Uztai gaia berde dan artean, okertu arren, erraz zuzenduko
da, baña zartu bada, ta legortu upelari dauskiola ez da geiago zuzenduko. AA III 384. Jakobek zotz berde
batzuek artu, eta unetik unera azala kendu zien. Lard 38. Ordian gizonak zaharo berde bat muztü zian eta
emaztiari eman zeron. Mde Pr 123.
(V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ), ferde (H). "Verde, no maduro" Lar y Añ. "Vert, qui n'est pas mûr. Mahats
ferdea, raisin vert" H. "Berdia. Heldu gabea. Inmaduro. Sagar berdiak jatearren dago tripakomiñak" Elexp
Berg. Batzutan ardandegiaren arnoak nahasten dire, alentatzen eta gaixtatzen, ezta sobratzen gaixtorik eta
ferderik baizen. SP Phil 276 (He 277 ferderik). Arbolari begira / dio azeriak: / eldu bageak daude, / oraindik
berdeak. Echag 162. Onelako tokietan ikusten dira arbola batean eta denbora berean lorea, fruta berdea eta
eldua. It Dial 40 (Ur fruta berdia, Dv fruitu berdea, Ip frütü berdia). Bena molkoak etziotzan atzaman. / Berdegi
dituk orano, zuen erran. Arch Fab 135. Harzatzu zortzi helzaur berde. ECocin 50. [Adanak] Behar dira hartu
ongi berdiak eta ongi gogorrak. Ib. 48.
(Fig.). Lozano, vigoroso, juvenil. "Vert, qui conserve de la vigueur, en parlant de personnes agées" H.
Egonen baitire bethiere estatu batetan, egoitza batetan, molde berean, bethi berde. Ax 600 (V 386). Gizon bat
zelarik onduxea adiñez, / Ez gazte ya aboro, zahar ere arras ez: / Bi kolore yadan egiña bilhoa / Baiña den
berdena oraindik gogoa / Xedea hartzen du bada ezkontzekoa. Gy 19. Aspaldi, artean gazte eta berde nintzela.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
888