Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berbeta (V), berbeeta, berbaeta. Ref.: A; EI 296; Etxba Eib; Elexp Berg. Tr. Documentado en Lazarraga
(berbaeta), Capanaga (berbeetan), y en textos vizcaìnos desde principios del s. XIX.
1. Idioma, lengua; dialecto, habla. "Lenguaje" A. "Lenguaje. Eibarko berbetia eta zuen izketia, senide urrak"
Etxba Eib. "Habla. Etxakixat zein zan baiña Mondraue aldeko berbetia eitten juan" Elexp Berg. v.
berbakuntza. Zu bazarade serbietan / jakiten naxan nungoa, / bardin badozu adietan / erri artako berbaetan,
/ ni banax Arabakoa. Lazarraga (B) 1201rb. Seintxu edo jente gaztiak txito erraz ta ederto ikasi darue berbeetia,
dala erdera, dala euskera. Mg CO 110. Euren gogoz, aztu eragingo leukee berbeeta, erderia baño leenago ikasi
ebeena. Mg PAb 219. Andi asi zan berbeeta asko lurrian egotia. Ib. 185. Enzun ditut atseginik andienaz
euskeratuta, Erromarren berbeetan ondo apainduta egozan esakuneak. Ib. 218. Dan-en kasta gaistoti
datorrelako, emoten jako dantziari oneetako berbeeta askotan bere erriko izena. fB Olg 139s. Berbeetia imini
dot neure errikua: dakidana. fB Ic I VIII. Erdera, Latin, ta beste berbeeta asko ikasten ditubee txito ondo ta
garbiro. JJMg BasEsc VII. Erri, Probinzia ta berbeeta modu askotako jentiak, guztijak auzpaztu ta adorau
ebeen. Ib. 144. Dontsua ume ama daukana / Euskaldun garbi osoa, / Titiaz naste edan dagion / Berbeta
jaungoikozkoa. AB AmaE 426. Irakurri bei bestalan nai nok / Euskeldun apolojia, / Baita lenengo berbetearen /
Gañeko errazoi-aldia. Ib. 122s. Ik eztakik ingeles-berbetea. A BGuzur 155. Euskaldunak alegiñak egin bear
ditue, ill arteraiño, euren lurra, euren ekanduak eta euren berbeta ederra gordeten. Ag AL 90. Orrelangoak
eztakie nortzuk garean, nun bizi garean, asabak euki genduzanik, ez euren berbetea ta ekanduak aittarik-seme
beti maitte izan bear doguzanik. Echta Jos 347. Euskaldunen artean, / Berbeta gozoa, / Asabak itxiriko, / Kutunkutuntxoa.
Ib. 348. Ekin geuntson bideari ta egun gitxi barru irakatsi eustan gitanu-berbetia. Or Tormes 13s.
Alkar izketean batez be, zelako bizitasuna, eta zelako esaerak, erriko berbetearen kolore guztiekaz jantziak! Vill
in Bilbao IpuiB 6.
2. (V; Dv, Zam Voc). Ref.: A; Etxba Eib. "Conversación" A. "Jarraittu deixogun atzoko berbetiari" Etxba
Eib.v. berbaketa, berbaldi, hizketa. Zelan barre zoro, berbeeta alegre ta esku estututiakaz likatuko ez da
bere bijotz samur erraza? Mg CO 278. Berbeta edo konseju dongaakaz. Ib. 129. Maisu Juan, asko da gaurko
berbeeta jakingurakorik. Mg PAb 110. Olgetan ginian asko sagutxuben berbeeta ta jazoerak enzunda. Ib. 103.
Moises Arzain pobriagaz berbeeta luziaguak daukaz Jaungoikuak, Ejitoko Faraon Erregiagaz baino. fB Ic I 51.
Ez da asko obia, inoren berbeta desondragarrija bere guraz entzutia. fB Ic II 194. Ez zan entzuten
murmurazinoerik: berbeeta nasaijak ez eukeen lekurik eureen artian. JJMg BasEsc 96. Konbersazinoe edo
berbeta luziak semiak maite daben neskatillagaz. Astar II 96. Guztija da berbetia, edozein gauza esatia, ez ezer
parkatutia, ez ezer isilik eukitia. Ib. 109. Perugaz Yoanen arteko berbeta eder erakutsi andikoa. Zav Fab RIEV
1907, 91. Zu, pekatari eskandalosua, zu zara ezaindu dituzuna altaraak eta Eleixa santuak zeure berbeta, barre,
modu txar eta menturaz gauza dongaguakaz. Ur MarIl 54. Txorien kantuak entzuten / Mendian ditudaz gogoz, /
Aixe me bigunak jo eta / Orrien berbeta gozoz. AB AmaE 150. --Zer da murmureta? --Da lagunaren kontrako
berbeta bidebagakoa. Itz Azald 110. Berbeta eta adiskidetasun arrisku andikoak, dantza eta ikusgarri
pekaturako-bide-emongarriak. Ib. 103. Guk alkarregaz berbeta gitxi egin dogu, ta olango gauzarik beñ bez. Ag
Kr 24. Entzuten zan gizonen berbetea. Echta Jos 145. Eta ordubete inguruko berbetea egin ebanean, deittu
eutsan albora Josetxori. Ib. 306. Autu isil, barriketa ozen, barre zoro, irri gangar, itz gozo, berbeta eze, mozkordeadar...
Erkiag BatB 134.
berbeeta (Mg Nom). Palabras, expresión. "Frase, expresión" Mg Nom. Au da Eleixaren Gurasuen berbetia
naasteko dantza galdubeen kontra. fB Olg 84. Edozein lagun artetan erakusten dabeela eureen egoneriagaz,
ibiliteriagaz, berbeetiagaz ta geriagaz, eldutasuna, atsetasuna, juizijua, lotsa ona ta kristau usaina. Ib. 199.
Orregaiti munduko gizon ta emakume guztiak euki biar ditugu geure laguntzat ta proximotzat. Au da San
Agustinen berbeetia. fB Ic I 84. [Biotz batzuk] besoen eragikeran, ezpanen irribarrean da miiñeko berbetan,
egiñenetan baizen argi ikusten dira. A BGuzur 151.
3. Modo, estilo de hablar. Euren artian geiyenian egiten zan berbeta berarizko eta arrigarri au. Ur BulaAl
41 (BulaG 554 izketa mot berarizko).
- BERBETAKO. De hablar. Berbetako gogoa eukan Urabilak. A BGuzur 153.
- BERBETA LAU. "Prosa. Anton. itz-neurtua. Bai berbeta-lauan eta bai itz-neurtuan, bardiñ ederra antxiñako
aura" Etxba Eib.
- BERBETAN (V; Añ). Ref.: A; Elexp Berg. Hablando. "Conversar [...] (V) berbetan egon" Añ. v. BERBAZ
(b), BERBAKETAN. Tr. Documentado desde Lazarraga (en la forma berbaetan), es propio de la tradición
vizcaína; su empleo aumenta algo a partir de mediados del s. XIX. Bere buruaz berbaetan. Lazarraga 1197v.
Jarri ginean berbaetan. Ib. (B) 1183rb. Zeinbat bider enzun daben gogoa daukala beste lekuan, berbeetan edo
barrez dagoala. Cap 95. Ez dozu enzuten, zelan gure baserritar ta beste nekazari askok diarduben berbeetan.
Mg PAb 197. Neska bat, bi edo iru mutil bategaz [...] berbeetan ta maitekerijeetan dagozala. fB Olg 46.
Berbeetan, tratuban ta artu emonian, zuzena dan kristinauba. fB Ic I 44. Zer: emetu al dira / gutarren biotzak? /
baita askok berbetan, / dirudie motzak? Zav Fab RIEV 1907, 93. Egon beti modu onagaz Eleixan, ez berbetan,
barrez, albuetara ta atzera begira. Ur MarIl 92. Bein baten Jaungoikuagaz berbetan ziarduala. Ib. 95. Bere
artean barriz, o!, zeñbat alditan / Ibillten zan bakarrik onelan berbetan! AB AmaE 278. Kontua ordaindu ta /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
881