Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berbeina. v. berbena.
berbel. "Salpa, salema (Boops salpa)" FauMar 78. v. berdel.
berbena (V-gip, R; Lar, Lcq 134, Alth Bot 24), berbeina (-eña V-gip), mermena (V-gip), mermeina (-eña Vgip).
Ref.: VocPir 604; Elexp Berg. 1. Verbena (planta). "Verveine" VocPir 604. "Verveine. Ihitzi belhara,
berbena" Alth Bot 24. "Verbena officinalis, verbena" Elexp Berg. "Berbenia urrezko atxurrarekin jorratu biar
litzake (esr. zah.)" Ib. v. 1 belberin, berdan.
(R-is). "Parece ser Senecio y no Verbena; la cuecen y con el decocto lavan las afecciones cutáneas" Arzdi
PlantR.
berbeina. "Berbeiña (AN-5vill), hinojo (Bot.)" A.
2. Verbena, fiesta popular. "Orain berbena asko m[erkatu] da; leen erri aundietan egiten ziran eta orain
edozein erri-koxkorretan" Gketx Loiola s.v. merkatu.
- BERBENA-MALBA. "Alcea, basa malba, berbenmálba" Urt I 478.
berbenda. "(Hb), prébende, titre clérical" Lh.
berber (R ap. Iz R 394). 1. (Antepuesto al sust.). "Bérber gísa, de la misma manera" Iz R 394. v. 1 ber.
Heben gisala erraiten die / berber lekhiak direla, / Santa Grazi herria Urdatx / deitzen zelarik bezala. Casve
SGrazi 30.
2. "Ber ber, tanto se me da" Mdg 126. "Ber-ber (R-vid), tanto se me da, no importa, igualmente" A.
berbera (L, BN, S, Sal; Lecl, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq (ber); Lh; Gte Erd 36. (Intens. de 1 bera). Tr.
Hallamos la forma berpera en Iztueta y en Antia (cf. berpertan, berpertatik).
1. (Usado como compl. predicativo). Solo. "Berbera (adj.), seul" Gèze. "Ber-bera ethorri da, il est venu tout
seul" Dv. "Aita dut berbera etxean, j'ai mon père tout seul à la maison" Ib. "Tout seul" H, Lh y Lrq. "Ber bera
eleketan ari da (BN-lab)" Gte Erd 36. v. 1 bera (4). Igan zedin mendira bereziki, othoitz egin lezanzát. Eta
arrastu zenean ber-bera zen han. Lç Mt 14, 23 (Ip, HeH, Dv, Leon ber-bera; He, TB, Echn, Ur, Samper
bak(h)arrik, Hual solo, IBk bakar-bakarrik). Retira zedin berriz mendira ber-bera. Lç Io 6, 15 (EvS berbera; LE
bera bakarrík). Egun batez, ber bera paseatzen zelarik landa batzutan. AR 189. Egiazki gaiza hau dago haiñ
gorderik non Jinkoa beita berbera dakiana. Egiat 196. Bai, bai, ene arimak hegaltaz airian / Laguntu nahi dik
hirea bidian. / Bena senharra ber bera da joaiten. Arch Fab 195. Neskatxa hori berbera egon zen. "Seule". Arch
Gram 31. Ükhen dü zerbait andere horrek; berbera bizi da. "Elle vit seule". Ib. 32. Berbera joan da. "Il est parti
seule". Ib. 33. Hüllantü zeitzon dizipüliak berberak, eta galthatü zeiuen. Ip Mt 24, 3 (Lç apart, Heh
bakhartasunean, Ol berezian, IBk bakarka). Ikusiz haren egitateak, batzuek egin zutena egin balute orok,
demisionia eman, ber-bera gelditzen zela ikusiz, beharko zuen berak ere demisionea eman. HU Aurp 129. Eta
jendea igorri ondoan, mendirat joan zen ber-bera, othoitzean artzeko. Leon Mt 14, 23 (Lç bereziki, Ip, Hual
bera, TB, Dv, Ur, Echn, SalabBN, Samper, Or, Ker, IBk bak(h)arrik, Ol berezian).
(Como sujeto). Berberak jaten duenak bere oilloa, berberak errekeita beza bere oloa. "Celui qui seul
mange sa poule, que seul cueille son avoine, ou son orge". O Pr 685.
"(BN-baig), andar por sí mismo" A. Biharamenian Josefen makhila ediren zen berbera hoztürik eta
lilitürik. Jnn SBi 61.
2. (Añ, Hb ap. Lh), berpera (A). Mismo, propio (lat. ipse). "(Es) parecidísimo a su padre [...] aitaren txit antz
andia dau, aita berbera dirudi" Añ. "El mismísimo" A. Tr. Documentado por primera vez a mediados del s.
XVII. En cuanto a su funcionamiento sintáctico, se dan dos tipos de construcción (cf. 1 bera (2)): el primer tipo
es una unión por aposición, en la que el sintagma nominal y berbera toman ambos los mismos sufijos de
determinación o declinación (Jaungoikoak berberak, etc.); lo hallamos en Moguel, Goyhetche, Arrese Beitia,
Iturzaeta, D. Agirre, Echeita, Kirikiño (Ab I 85), ArgiDL, Enbeita, Lizardi (IL 168), Anabitarte, Erkiaga (BatB
129) e Ibiñagabeitia (Virgil 57). En el segundo tipo estos sufijos recaen sólo sobre berbera (Jaungoiko berberak,
etc.); hemos encontramo ejs. de Pouvreau, Moguel, Añibarro, Inza (Azalp 152), Otxolua, Etxaide, Basarri,
Ibiñagabeitia (Virgil 38), Berrondo (Kijote 82).
Hala non zure bihotza baitago bera bakharrik Iainko ber beraren presenzian. SP Phil 123. Ea orái beardúzu
errezibitu zeure barnerá munduan ta zéruan dén erregálo ta erremediorik obéna, Jesus berbéra, salbazále
bakárra. LE Ong 28r. Bihotz pietatetsuak / Eta miserikordiosak / Deitzen ditu dohatsuak / Eta egiazki urusak, /
Urrikalmenduen Jaunak, / Egia ber-bera denak. Monho 144. Baña nora igoko ez du ofensa ta injuriak egiten
zaionean Jesu-Kristo berberari emanik ostatu pekatuz zikindua? Mg CC 242. Bada Kristok berberak dio
errazago ori egingo dala gizon aberats diru zale bat salbatzea baño. Ib. 200. Etorriko zara persigietara Jesu-
Kristo ber bera sakrilejio latzak eginda? Mg CO 211. Jesus berbera, Belenen jaio zana, artu dozue zeuroen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
875