Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BERBA-MERKE. "Berba-merke, parla barato, charlatán (V)" A EY III 272.
- BERBA MIN. "Reprensión" Añ.
- BERBAN-BERBAN. "(Vc), a cada palabra, en todas las palabras" A. v. BERBA-ORO.
- BERBAN-BERBANGO. Continuo (al hablar). Emeti agiri da, kristinaubak, orrako berban berbango
guzurtegijori, guztiok ta bakotxa diriala pekatubak. fB Ic II 175s.
- BERBA NEURTU. Verso. v. neurtitz. Esaeuskun ipuin txito eder abade batek imini ebana berba neurtu ta
soñutubaz. Mg PAb 96. Eurak [ipuinak] dagoz berba neurtuetan, eta neurri labur-luze, ta gera-aldi era
askotakoetan. Zav Fab RIEV 1907, 92. Ta amaituten da, azkenian imiñiko diran berba neurtu lauko edo
zortzikuakaz. Ur MarIl 2. Ziarduan irakurten liburu donga, berba neurtu edo bertso nabarmen, amodijo
nasaikuak eukazan bat. Ib. 62. Eskribu orreen artean ondo / Gogoan sarturik daukat, / Berba neurtuan, onen
antzera / Jarri zenduan egi bat. AB AmaE 195.
- BERBA-ONTZI. v. berbontzi.
- BERBA-ORO. Continuamente (en un discurso), a cada palabra. Au gaiti esaten deutsee eleisiaren gurasuak
berbaoro geure errijeetako zezenai, dantzai ta komedijai: jentilidadiaren zatijak, relikijak edo ondokinak. fB
Olg 145.
- BERBARAKO (Vc ap. A). a) Por ejemplo. v. ADIBIDEZ, ESATERAKO. Asmadu eikezu gaur zelan eta
zetara ezi ta nekatuko dozun zure gorputz gaistoa. Berbarako, zutunik bazagoz, ez ezeri eutsi. Añ EL 2 68. Eta
zelan ikasiko dozun birtuteren baten ekandu ederra: berbarako, umiltasuna. Ib. 82. Ukatu egunoro bere buruari
bere gogoko gauzaren bat, berez txarra izan ez arren: berbarako, zaleen dan jatekoren bat. Ur MarIl 3. Eurai
ezarriyagaz, eurai ez jatorkena, berbarako, "Jaungoikoa dala gorrotoduna". Itz Azald 88s. --Zeintzuk dira
parkamen aldekorrak? --Muga izentauagaz emoten diranak, berbarako , berrogei egunekoak, eun
egunekoak, zazpi urtekoak. Ib. 150.
b) Por decirlo de alguna manera, como si dijéramos. Baña betiraun edo eternidadiagaz neurtu ezkero
denporia, ez bakarrik da guztiz laburra, baita bere berbarako, utsa. Ur MarIl 23.
- BERBATIK BERBA (Añ (V); berbati-bera Añ (V)). "Letra por letra" y "palabra por palabra" Añ.
- BERBATIK BERBARA. Literalmente. Libru onetan aitatzen dirian Eskritura Santa eta Doktoreen esanak,
eztira betibere berbatik berbara euskerara biurtu, iruli ta aldatu. Añ GGero 4.
- BERBATIK IRTEN. Incumplir el compromiso. Bein alan ezkontzako berbia emon ezkero lagunari [...],
berbati urteten dabena, ta garbatuten jakona, juezez ekarri legijala ezkondutera. fB Ic III 359. Errazoe bagarik
burutazinoe bat gaiti garbatuta, berbati urten dabena, ezin ekarri legijala juez aurreti, karzelati, nai edonundi
ezkontzera. Ib. 359.
- BERBATIK ORATU. "Agarrarle la palabra. Berbatik oratu eta ez zetsan laga ezkondu arte" Etxba Eib.
- BERBA UKATU. Retirar la palabra. v. BERBA KENDU. Gomute-zaite, iñori gorrotorik euki; gatxik egin;
ondrarik kendu; berbea ukatu [...], eta ikusi ezinik euki bozu. Añ EL 2 133.
- BERBAZ (V; Lcc, Lar, Añ (V)). Ref.: A; Elexp Berg. a) De palabra, verbalmente. "Juego de palabras, berbaz
jokua" Lcc. "(De) palabra", "verbalmente" Lar y Añ. "De palabra" A. Ezin badau berbaz, des[e]au biardira
konfesetia biotzetik. ZBulda 8. Iñori ez gatxik egitea, ez obraz, ez berbaz, ez eta gogoz bere. Cb CatV 41. Ni illda
bere, berbaz irakatsi ezin dodanian, irakasteko Zeruko bidia euskaldun guztiai Liburu onen bidez. Mg CO IV. Ta
buruko uliak beste pekatu egiten dabeela pensamentuz, berbaz, ta eskuz. Ib. 115. Gogoz, berbaz, ta egitez euki
dodazan bekatuak. Añ EL 1 148. Berbea janari biurtu zan: / Berbaz, fedez sinisten dogu / Berbearen Gorputzan.
Ib. 172. Daigun kontu, norbaitek egiten ditubala pekatubak berbaz, eskukaz, naiz beste edozeiñ modutan. JJMg
BasEsc 80. Uste dot laster aurkituko gariala okasinoian erakusteko egitadaakaz berbaz esan dozuna. Ib. 18.
Benetako juramentu egiteko gogo edo intezinoe baga, edo aoz edo berbaz bakarrik. Astar II 61s. Igarla, edo
Profetak ez bakarrik esanez, edo berbaz, baita euren egite, eta ejenplubagaz bere irakatsi euskuben baru egiten.
Ib. 247. Zetan uts egin daben, obraz, berbaz, pensamentuz, edo desioz. CatLlo 62. Egin dodala pekatu
pensamintuz, berbaz eta obraz. Ur CarArrig 96 (Bet 12, Cap 20, VJ 15, Oe 15 berbeagaz). Balio izan
deuskuelako berbaz, lumaz ta / Armaz, asaben eskubideak gordetako. AB AmaE 192. Jesukristok irakatsi
eutsezanak Apostoloai eta oneek berbaz eta aoz irago eutsezanak. Itz Azald 17s. Iñori, ez egikeraz, ez berbaz, ez
gogoz, kalterik ez egitea. Ib. 99. Eta neure inddarrakaz zure zoritxarretik urteten ezin lagundu al banegixu be,
berbaz besterik ezian, urgazi ta poztu egin zaikedaz. Otx 73. Ipiñeko etzegunek auzo orreiri be arribide orretati
igaroteko eskubidea berbaz emon dautsien-ezkero. Akes Ipiñ 8. Seme-alaberi berbaz azi-era (edukaziñoa)
emotea bear-bearrezkoa da. Baiña zeuen bizitzagaz jarraibide ezpazaiakoze, egingo ete deutsazue gero gauza
aundirik? Bilbao IpuiB 61. Lagun bat bialdu eban Dukiagana erregutu zeixon, berbaz eta karta baten bittartez.
Etxba Ibilt 479.
b) (En expresiones como berbaz egon "conversar", berbaz asi "ponerse a hablar", etc.). v. BERBETAN.
Adiskidakaz berbaz luzero egon ezkero. Añ LoraS 188. Obispo edo beste gizon beneragarri izen oneko eta
guztijak onzat daukena berbaz daguala kalian edo bidian andra señora bategaz. Astar II 177. Jaungoikuagaz
berberagaz gagozala berbaz. Ib. 253. Urten zanean berbaz laster asi jakon. AB AmaE 219. Baltzez iantzita
dagozan neskaak / dabilz erripa bategaz, / ikusten euren biotzekoak / berbaz badagoz bestegaz. Azc PB 71.
Ordu bat igaro eben / alkarregaz berbaz. Ib. 141. Eta nor ezta gizona / berbaz eztoiana / irribarreka pozik /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
868