Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
izpi bat gabe. Lf EG 1956 (1-2), 59. Gide-rekiko har-emanetan azaldu zuen ez zeukala fedegabeengana
beraztasun gehiegirik. MEIG VIII 71.
+ berazataxun (B ap. A). Generosidad. Abariziaren kontra Beraztasuna. "Contra avaricia, largueza". CatB
78. Abarizien kontra, beraztasune, edo largeza. CatUlz 50.
- BERAXTASUN (B, Sal ap. A; H, VocB (+ beratxtasun); beratxatasun Añ). (Forma con palat. expresiva).
"Suavidad" Añ. "Compasión, caridad" A. "Ternura, misericordia" VocB. "Compasión, caridad" Ib. Elizak
peligro geiago du galtzeko beraxtasunez, ezen ez martirioen erruaz. LE Urt 68. Espiritu Sanduaren Frutuak dire
amabi. Lenbizikoa, Karitatea [...]. Amargarrena, Beratxatasuna. "Mansedumbre". Añ CatAN 64. Ito egin bear
nuen nere beraxtasuna]k[, bigunkeria igarokorra baño etzalako. Txill Let 98.
Generosidad. Zikoizkeria garaitzen, beraxtasunaz; bekaizkeria, maitetasunaz (B). Inza EsZarr 174.
1 beraztu (B, Sal ap. A; Aq 839 (AN), Dv, H, VocB). Ablandar(se) (sentidos prop. y fig.). "Ablandar" Aq
839. "Amollir, rendre, devenir mou" Dv. "Poner tierno, blando" VocB. "Ablandar, remojar" A. v. beratu.
Berázten eta gozatzendéla untátus Jesus onarén odólas. LE Ong 16r. Odola zaut hoztu, / Biotza're laztu, /
Gorputza beraztu; / Oraino gazte banitz / banuke gustu. Bordel 105. Ekhartzen diotzate aitzinera bere emaztea
eta haurrak, ustez eta heien ikhusteak beraztuko ziola bihotza. Prop 1885, 219. Abiatzen da untzia, laster
abiatzen ere dira estomakak berazten. Ducq 385 (ap. DRA). Etsaiak arrizko labe lodi batzuen gerizan zauden;
mia berazteko eta bertzelakatzeko untzi andi batzuen arri-oñak. FIr 140. Ikus-aldi bakotx, berazten dautet
bihotza, haurreko orhoitzapen batzuen mina bat-batean jabetzen baitzait. JE Ber 9. Begiak goxatuaren-goxatuz,
bihotzaren beraztea baitzitaken. Ib. 63.
- BELLAZTU (Foix ap. Lh), BELLAZI (Foix ap. Lh). (Formas con palat. expresiva). "Rendre mou" Lh.
- BERAXTU (B, Sal ap. A; H, VocB; beratxatu Añ (AN) A). (Forma con palat. expresiva). "Ablandar",
"suavizar" Añ. "Beraxtu, compadecerse, ablandarse de mal ajeno" VocB. "Beraxtu (B, Sal), compadecerse [...];
ablandar" A. Ezi nornái beraxtendá, ta erretiratzendú azótea, ikustearéki bérzea humillaturik konfesátzen
bere kúlpa. LE Ong 60r. Errespuestagonéki beraxturik Ziro, libre utzizitue biak. LE Doc 98. Emen agian
makurtu diteke justiziaren bara, edo beraxtu, on iduri, ta enpeñu, ta emaitz, ta negarrakin. LE Urt 5. Eguraldi
gogorra beraixtuko balu, / laister liteke elurra, aurraren jostaillu. Or Eus 129.
- BERAXTUXE. (Forma con suf. -xe, de valor aproximativo). Edaratea sendatzeko, txerri-mina beraxtuxe
eserten zen eri gaixoan (Sal). "Hiel de cerdo algo templada". A EY IV 258.
2 beraztu (BNc ap. A), beraxtu (Sal ap. A). "Hacerse tardío" A. v. 2 berandu.
beraztun, berazun. v. 1 behazun.
berazune. "Tierra demasiado mojada para la siembra. Berazune gorra duk au! Lurre logi" Izeta BHizt2.
berba (V; Lcc, Mic, Lar, Mg Nom 67, Añ, Dv (V), H). Ref.: A; Iz ArOñ, UrrAnz; Etxba Eib; Holmer ApuntV;
Elexp Berg. Tr. Documentado desde Lazarraga. Es de uso gral. en la tradición vizcaína, aunque a partir de
principios del s. XX su uso disminuye notablemente. Se encuentra algún ej. aislado en autores guipuzcoanos
como Cardaberaz e Iztueta; tbn. aparece un sorprendente berbea en los versos de Lasarte de 1716. En DFrec hay
21 ejs.
1. Palabra. "Habla", "palabra" Lcc. "Habla, palabra" Mic. v. hitz.
Tr. Documenatdo ya en Lazarraga, es de uso gral. entre los vizcaínos desde los primeros textos. En el s. XX,
especialmente en su primera mitad, su frecuencia disminuye, y no se encuentra en algunos autores como Altuna
o Eguzkitza, que usan itz. D. Agirre lo emplea habitualmente en Auñemendiko lorea pero apenas hallamos algún
ej. en Kresala (89).
Asi zan berba oek esaten. Lazarraga 1151v. Berba orren berba gazia, / Berba orri nai ez dakiola balia. TAV
3.1.8. Iaungoikoen berbea enzunakaz. Bet 15. Pekatu asko egin dodala pensamintuagaz, berbeagaz, eta
obreagaz. Ib. 12. Ea esan dabeenz blasfemiako berbaren bat. Cap 92. Iaungoiko semea nik ofrezietan deutsudaz
neure berbaak. Ib. 123. Ekusi begi berbeetan, berba desonesturik egin daben andraakaz. "En las palabras se
pregunte". Ib. 105 (cf. BERBETAN s.v. berbeta). Iesu Kristo gure Iaunek esan zituzen berbaak. VJ 2.
Jaungoikoak libradu nagian berba gaitzetatik. CatAnz 2. Zerren diran Jaungoikoren berbaak. Ib. 3. Medizinori
eman eta lendabiziko berbea / Ai zen galanki eman didazun Juanes nere Jabea. LasBer 16. Nun eingo diraz iru
kurutzeok da ze berbagaz? Arz 25. Gaurko neure pensamentu, berba ta obra guztiak ofrezietan deutsudaz. Cb
CatV 99. Eta baldiñ Latiñak eta Griegoak berak itz, boz edo berba asko Euskaratik artuak badituzte. Cb EBO 8.
Orra bukatu dot kutun nekagarri hau zeuberi eskarako berbaegaz. Eskara guztiok dodaz maite ta gozo! Lar,
carta a Gandara 162. Aren aoko berba dulzea aditu neban puntuan. Acto 327. Berbook eder aoan orapiloa
kolkoan. Ib. 266.
(s. XIX) Nok ikara andi bat artuko ez dau Jaungoikuaren berba au enzunda? Mg CO 262. Baña, ze eskusa
emongo dabee doktrina santubetati igesi dabiltzanak enzun gura ez dabeela Jangoikuaren berbia? Ib. 29. Baña
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
863