Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
beratze, beraatze (Lar). "Enternecimiento" Lar. (Referido al tiempo). Laister ordea, egugiroak elur
aurretiko epel-alditxoa artu zun eta lañoak beraka egin zuten euren magal ezearen zamak eraginda. Giro
beratze onek, itsas-egitan eta behe-alderditan euri txingortsua ekarri zun. Etxde JJ 257.
beratzeunde, bertzeunde. Novena. Neol. creado por AG en 1897, al parecer de bederatzi 'nueve', egun 'dia' y
-te. Orain arte eztogu iñun idoro Begoña-kuaren novena edo beratzeunderik. Bai ikusi doguz azalan Begoñako
Ama-Neskutzaren Bertzeundia diñoen liburu edo iraztiak. AG 1565.
beratzi. v. bederatzi.
berau (V-ger-gip, AN-mer; SP (beronek sin trad.), Dv), beraur (H, Lh). Ref.: Bon-Ond 169; Ort Voc; Etxba Eib.
Tr. Atestiguado al Sur desde Lazarraga, es algo más frecuente entre los vizcaínos; Al Norte sólo se encuentra
en Axular, Pouvreau, Maister, Mercy y CatS.
Los suletinos usan beraur, y Axular beror. Al Sur beron- es la forma general en los casos oblicuos; encontramos
sin embargo beraun- en Enbeita y beraur- en E. Arrese. Al Norte Axular y Pouvreau emplean beron- y Mercy
berun-; en Maister hallamos siempre beraur-.
1. (Uso pronominal). Este mismo. "Lui-même" Dv. "Précisément ceci, celui-ci" H s.v. bera. "Nor da berau!"
(exclamación en sdo. peyorativo) Ort Voc. "Beraur (S; Mst 15), ce même, cette même [...]. [Il] se décline:
beraurtan, en lui-même, beraurtarik, de lui-même, etc." Lh. Cf. 1 bera (3). Ene zaldiau dabilela / berau
pilotu berau bela. Lazarraga (B) 1200vb. Enkantadora Medeak baño denpora baten Jasoni beronek bere
ezteidio falta geiago damari. Ib. (B) 1200vc. Eta hau izandu zela Iaun onen intenzioa, beronek aditzera eman
zigu. Ber Trat 71v. Eta bere baitan barrena egiazko bertuteak, pazienzia, humiltasuna, bere buruaren
beheramendua, eta beronen ganako amudioazko ukhoa frankoki pitzten dituela. SP Phil 491. Berau ikusi nuen
ezkero. Acto 318. Beraur eztiaukezü ixilik segretü galthatü deitadanian. Mst III 45, 4 (Ip berak). Aphürri bere
büriaren ezagüt erazitzia, berauren bihotzaren bethi ikhusle izatia. Ib. 45, 5. Zunbatenaz aphalago bere beithan
jaisten beita, eta berauri xarrago dela üdüri beitzaio. Ib. 42, 1. Arako tronpeta San Jeronimo bati biotzeko ikara
ematen ziona: au eremu batean, berau, penitenzia, orazio, ta negarrez desegiña zegoela. Cb Eg II 142s. Aita
Saintiaganik Bülla ükhen artio, berunen Indüljenziareki. Mercy 11. Gloriako errége dagóla / beráu nork
erranendú? LE Kop 169. Begira Altara orretan Zeure Seme maitea [...]. Berau da ostia garbia, Ostia santea,
Ostia miragarria. Añ EL 1 113. Bekaturen bat konfesazagarik azturik ezkutuan geratu eztakidan: bada eztakit,
berau danez azkenengo Konfesiñoa. Ib. 149. Gomutaurik ez dala, berau baño asti ta era oberik. Añ LoraS 79.
Botika guztiak baño, geiago osatu ditu beronek bakarrik. Ib. 15. Orregaitik eztago zeruban, ez luurrian eskabide
oberik berau baño. Astar II 249s. Guztijai adi erazo eutsen ze osasuntsuba izan zan Luzatute au, bada beronegaz
bota eban Anibal Italija guztitik. Ib. XIII. Gaztigatu izan zion onek, ezagutu zezala ezin zezakeala ezer egin indar
andiagoen kontra, eta baldin ezpazan errendatzen tropa guztiarekin, beronen naierara, ganibetaz igaroak
izango zirala. Izt C 489. Izan zaite Marijaren deboto egijazkua; bada beronek artuten ditu beronen egapian bere
serbitzarijen arimaak. Ur MarIl 38. Beren esku-tzarrakin masallan, eta eskutik kañabera kenduta, beronekin
buruan jotzen zuten. Lard 455. Karitatia da berthüte sürnatüral edo Jinkoaganiko bat, zuñek maitharazten
beiteikü Jinkua beraur-gatik gaiza ororen gañetik. CatS 10. Premin, bene benetan bola da mundua, / Jira egiñaz
berau aurrera dijua. AB AmaE 403. Orra, euskaldunok / Ispillu gaia, / Beroni jarraitzen / Arren izan bedi /
Gure alegin ta / Danoen naia. Ib. 116. Bere Jesus txit maitagarria zuretzat iñolako probetxu gabe galtzea, eta
beronegatik, tormentu geiago eramaten ikustea. Arr May 130. Bearrekoa eta preminazkoa dala guretzat
erregua; bada berau baga, ezin jaritxi eta alkantzau ginaikez [...] laguntasun zerukoak. Itz Azald 59. Aragia
kastigetea eta bere griñak ezitea da gauza bearrekoa arimearen zoriotasun betikorako, eta beraugaitik da guztiz
ondo datorrena. Ib. 191. Jaungoikoak daki zenbat dirutan erosi daben au Jose Antoniok. Ta ondo egoki datorkit
berau, egia esateko. Ag Kr 166s. Josetxo oso sendatu zanean, beronegaz joan zirean Gernikara Txomin da
Juana Mari. Echta Jos 260. Aberatsik ere bat eta berau biartik aurrera badoakigu ta kito. A Ardi 72. Onexeri
dautsoe bildur, berau egin da ugazaba, beronek epaia emoten dau eztabaidetan. Kk Ab I 92s. Juan dira
abadiagana; etorri da berau be pelota-lekura, ta laster asmau dabe partidua. Ib. 97. Pizkortu, indartu ta
sendotu ezadazu sinismen au, beronetan bizi ta il nadin. KIkG 84. Gorputzarentzat beroni dagokion janaria, ta
arimarentzat bere eskarra ta Sakramentuak eskatzen dautsaguz Jaunari. KIkV 49. Jesusek erakutsitako egiak
erakusteko, beronen bialdutakoen eta oien ondorekoen eskualdea bear da, ba, izan. Inza Azalp 93. Berau ere
ixilik egon zan aguazillak amaitu arte. Or Tormes 109. Euzkera maite / daigula Jaunak gura dau, / goimaitasunez
/ berau indartzen / alegindurik / uda, negu, egun ta gau. Enb 141. Baña beraunek eurai damotse
ogija. Ib. 129. Ekarri eben zara bat, berau auzpez ipiñirik. Kk Ab II 147. Idaztitxu onek ezer jakingarririk edo
ikaskarririk beronengan baldin badau, erarik atsegingarrijenaz irakasten dauala deritxot. Otx 6. Bata:
euskeraren bidezkoagoa, beronek añako nortasunik beste izkuntzarik batek ere eztulako. Ldi IL 57. Euskel-
Idazle-Batza irasi, ta beronentzat Batzorde ari sari orren zaitza eskatu. Ib. 148. Liburutxo au irartzekoan,
beronen egillea ezpaitzegon irar-lekuan, uts askotxo agertu dira. Ir YKBiz 545. Gure baserritarrak --geienak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
857