Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Yainkoaren deia entzuten, eztu ezerk ere aien biotza beratzen. Ir YKBiz 164n. Mun eta musu, beratu dute /
Aingeruaren biotza. Or Eus 262. Barnea beraturik, nigarrez hasi zen. Mde Pr 160. Jaungoikoak ez ote zion
beratuko alako biotz gogorra? Etxde JJ 240. Burutsik ta zutunik ta bakar-bakarrik ikustean askoren biotzak
samurtu ta beratu egin ziran. Erkiag Arran 168. Nikanor-en biotza, barriz, ez da orren errezto beraatuko. Erkiag
BatB 172. Manesetara ere ioan zen eta aien errege beldurgarriarengana giza-otoitzekin iñoiz ere beratzen
etziren biotz aiengana. Ibiñ Virgil 116. Mutillak eta dantzak, biak batu ziran Anaren biotza beratzeko. NEtx LBB
50.
beraatu (Lar, Añ). "Mitigar, suavizar" Lar y Añ. Ta nire zanei darioen inpernuko sua, an beraatu ta
ozkirriantzeratuko aal dot. Erkiag Arran 156.
Debilitar(se). Gose edo egarriz ezin beratua, / Lan gehienetako da gizon hautua. Hb Esk 87. Zenbatenaz
gehiago barraiatzen baitzitzaioten izpiritua eta beratzen bihotza, hanbatenaz gutiago bilhatu dute Eliza. Hb
Egia 135.
(G-goi). "Endulzar, templar el ambiente" JMB At. "Egualdia beratu egin da (G-goi)" Gte Erd 86. Egurastia
galanki beratu eta epeldu zan. JMB ELG 55.
"Berátu, beráketan [...] ponerse con diarrea" Iz ArOñ.
2. (Uso sust.). "Blandura, beratua" Lcc.
"Remojón. Beratua ederra artu dogu, eiñ daben trumoi eurixakin" Etxba Eib.
- BELLATU (S, R; Foix ap. Lh). (Forma con palatalización expresiva). "Beillatü (Sc), beillatu (R). 1.º ablandar.
Eztula beillatu zita, se me ha ablandado la tos. 2.º (R), echar en remojo" A. "Eskuzta zak kandela kori suara,
beilatako (R)" Ib. s.v. eskuztatu. La -i- se debe sin duda a
reconstrucción del lexicógrafo.
- BERATU ERAGIN, BERAERAGIN. "Commitigare, [...] beraeragiten, berarazten" Urt V 449.
- EZIN BERATUZKO. "Qui ne peut être amolli" Dv.
beratu. v. beheratu.
berhatu. v. berretu.
beraturi (SP Dv y A). "Beraturia, vrille, instrument de menuisier" SP. "Barrena" A. v. daratulu.
1 beratx. v. BERATX (s.v. 1 beratz).
2 beratx (V-arr). "Beratxa, Alium sativun, ajo" Arzdi Plant1. v. berakatz.
beratxarko. "Corral (R-uzt)" A Apend.
beratxatu. v. BERAXTU (s.v. 1 beraztu).
beratxo. Dim. de 2 bera. v. beraxka, belaxka. Eta zu indar gutxikoa eta beratxoa zeundela etsai oen
kontra peleatzeko. AA I 91s. Begira zerekin edo iñudearekin eratzo ote dezun aur jaioperria edo beratxoa,
itotzeko perill andian. AA II 81. Ez guri orrelako gauza gogorrik esan, baizik gauza beratxoak eta gustokoak.
AA III 422. Uztabiltzerik geienetakoa zan txakolina non nai deitzaion ardoarena, zeña beratxoa eta gorputz
gitxikoa izan arren, bazkatzeko aiñ ona zan nola Cabretongoa. Izt C 146.
1 beratz (B, BN; Aq 1037, VocBN, Hb ap. Lh, Dv, H), begats (AN). Ref.: A (beratz, begats); Iz Ulz.
Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII; entre los vizcaínos sólo se encuentra algún ej. moderno. La
forma con palat. expresiva beratx la emplea por primera vez Mendiburu, y es frecuente sobre todo en textos altonavarros;
beratz se encuentra alguna vez en Lizarraga de Elcano (frente a beratx mayoritario en este autor), y es
la forma más usual desde mediados del s. XIX. En DFrec hay un ej., septentrional, de beratz.
Blando. "Blando" Aq 1037. "Mou" VocBN. "Mou, ductile" Dv. "Facile à s'émousser, s'ébrécher. Nabala
beratza, couteau mal trempé, a fil peu durable" H. "Blando" A. "Berátza, lo blando" Iz Ulz. v. 2 bera. Nahiz
zuhamu beratza den, burzuntzak badu on handi. Dv Lab 319. Muina zako bakarrik gelditzen osoki beratz
hezurrari. JE Med 21. Ta matxarroan erretako berengenak, eta piper amorratuak eta tipula beratzak... oparo.
Or Mi 89. Sapelar biguin, karda beratza, / belarrik balitz susperkor, / ta arbi ostoa... beren ondoan / ez badute
nabari iñor. Or Eus 221. Ele-ederrek esker emanez, / aldiz, omen-du gordeko / eltze bat bete gazta beratza, /
Kokok ain baitu gogoko. Ib. 238. Argorria, zuria baño, beratzagoa da. Garm EskL I 96.
(Dv, H, A), beraz. Tierno, dulce, delicado. "(Fig.), tendre, délicat" Dv. "Sensible, délicat" H. Jangoiko ónak
alá / ónak eta gaitzak / tú nasten bekála, / gogórrak, berátzak. LE Kop 127. Gogorat heldu zaizkit / --hau dut
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
855