Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
(c.), ablandar" A. "Ablandarse" Iz ArOñ. "Macerar, manir" Ond Bac. v. 1 beraztu, biguindu.
Iguzkiak beratzen du ezkoa, eta gogortzen lurra. Ax 109 (V 72). Jesusen negarrak ta odola arriak berak
beraatzeko poderosoak dira. Cb Eg II 56 (Dv LEd 108 beratzeko). Ithurriak, lupuak eta hunelako bertze
trunpiloek mantharraz beratu behar dute. Dv Dial 79 (It biguindu, Ur bigundu, Ip eztitü). Haragia ere
beratuegia edo tendratuegia dikek. Prop 1902, 136. Eta ainbeste urtetako kutxa zarra, indarrik ez biotzik ez
ebana oso beraturik eta zizkaturik egoana, berela eskuratu yatan eta saietsean zulo eder bat egin neutson nire
onerako. Or Tormes 51. Onako muño ok, ezkoa bezala lenago beratuko dire, ta lenago yoan al diteke itsasoz
Bausko irira. Or Mi 51. Iztarren koipea, berriz, beratu-beratuz urtu egiten zan errauts gañean. Zait Sof 189.
Nolatan ez ditu bere begirada otoitsuak arkaitzak berak beratzen? Txill Let 34.
(V, G; SP, Ht VocGr, H), beraatu (Lar, Añ). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. Remojar(se), ablandar(se)
poniendo a remojo. "Tremper, mouiller" SP. "Tremper" Ht VocGr. "La terre trempée, lurra beratua" Ib. 434.
"Remojar" Lar y Añ. "Empaparse" Añ. "Poner en remojo" A. "Remojar" Etxba Eib. "Ablandar poniendo a
remojo. Bakillaua ondo beratu biar izaten da, babak eta garbanztuak pe bai" Elexp Berg. "Beratzen euki, tener a
remojo" Ib. "Beratzera bota, echar a remojo. Botaizu babak beratzera" Ib. Eramaten bada arako prestatu
bage edo gobadan ta lisiban berotu ta beratu baño len, urean batek zenbait erabilze, igozka ta kolpe emanagatik
geldituko da lensu bezala. Mb IArg I 279. Ta arik eruaten / Gabiko egitera, / Beratu ditezan / Pozu baten eukita
/ Egun batzubetan. Mg PAb 143. Oneen lapikuan ogija beratu ta koipetuta jatera. Ib. 131. Kapuleak ifintzen dira
ur irakiñean, eta an beratzen dira. It Dial 6 (Ur bigunduten, Dv guritzen, Ip mardotzen). Pagoaren ezkurrak,
urrak eta aziak ur epeletan beratu bear dute. Ib. 105. Paguaren ezkurra, urra eta azijak beratu biar dira ur
epeletan. Ur Dial 105 (Ip, Dv beratu; Ip mardotü). Eskoziako bakallao ona artu, eta ipintzen da beratzen zati
anditxoetan. Cocinan 19. Eta atzetik zintzilika zegoan pertz ori bat bakallauez beteta, beratu zedin. Zab Gabon
33. Ta kalan, euri truxu zaparradetan beratuten, aize otzetan gogortuten edo eguzki berotan kiskaltzen luzaroko
orduetan egon da gero. Ag Kr 61. Bakallua gendukan / beratzen potzuan. Noe 94. Oñatiko San Eliasen
ermittara joaten dira. Ermitta inguruko potzu batean emakumeak bere esku-musuak garbitu oi dute. Egikun oni
berau esaten diote. JMB LEItz 94. Zein ederra zegoen, ointxoak iturriko ur garbian beratuz. Or Mi 50. Kafe
utsetan ogi-zatiak beratuta jaten zitun. TAg Uzt 253. Urrena jartzak bakallua beratzen onenbesteko puskak
eginda. Anab Poli 42. Leio maitetik dakusdan lurra / --udalen ura ganean--, / beratzen dago, gizentzen dago, /
arratsalde euri-berean. Gand Elorri 151. Gertau eban zigorra gatz-uretan beratuaz miñgarrixagua izan zeiñ.
Etxba Ibilt 470.
(gral. ap. A; Urt, Dv, H), beraatu (A). (Fig.). Ablandar(se), enternecer(se); aplacar(se). "Adducere ad
misericordiam, bihotza samurtzea, bihotza berátzea" Urt I 146. "Attendrir" Dv. "(Au fig.), attendrir, toucher,
appaiser, s'attendrir, s'apitoyer, s'appaiser" H. "Aplacar" A. "Beraatu (Ur Lev 1, 3), aplacar, ablandar" Ib.
Zeure biotza bera bekizu, / badozu piedaderik. Lazarraga 1184r. Zeurk zeure aita ori ondoena beratuko dezu
(Azpeitia, 1622). ConTAV 5.2.9, 124. Eta haur da egundaiñoz gero, gure Iainkoak, bekhatore bihotz gogorrari,
bere gogortasunaren hautsteko, eta beratzeko, ediren duen erremedio handietarik bat. Ax 571 (V 366). Peril da
baldin xoil gogor ezpada, bera dadin, linbur dadin, amora dadin. Ib. 350 (V 232). Minzo emeak bihotz gogorra
bera diro. O Pr 318. Bada horren gainean zer etzuen egin Saulek erakusteko beratu zitzaiola bihotza Dabiten
aldera? SP Phil 473. Dagoela eztiki, dagoela saminki, bakean, tribulamendutan, argian, ilhunbean,
tentazionean, errepausuan, gusturekin, gusturik gabe, idorturik, beraturik. Ib. 471. Haren bihotz gogorraren eta
hotzaren [...] beratzeko, urtzeko, ematzeko. Tt Onsa 45s. Bustirik ene nigarrez / Izan zarete beratu, / Ene
auhenak entzunik, / Zuek zarete ernetu. Gç 71. Ezen bere bihotza hasten zitzaion beratzen bere anaiagana, eta
billha zebillan non nigar egiñ. 'Conmota fuerant viscera eius'. Urt Gen 43, 30. Ekusi bear du Jangoikoak hau
bere bihotz damuz ta urrikiz beratuarekin. Mb IArg I 279. Faraon bezain gogortua arkitzen etzen bat beratzeko
aski ta sobera zena. Ib. 119. Lagun zadazu zure Biotzeko amorearen sutegi biziaren konsiderazioan ondo
sartzeko, ta burnia baño otzago ta gogorrago banago ere, or berotu, ta beraatuko naz. Cb Eg II 39s. Jesus
Dibinuak egin ziozkan finezeen golpeakin ezta beratzen (Muruzábal, 1761). ETZ 119. Au bera gertatuko zaize
zuegi, konpadezitzen eta beratzen etzaratenak (Langarica, s. XVIII). Ib. 159. Hekien auhenek eta suspira minek
ez dute ukitzen, ez beratzen haren bihotza. Brtc 147s. Ta eskatuten badeutso Jaunari, gozotu ta beraatu daiola
bere biotza. Añ LoraS 55. Atzenean onela gogorturik dagoan bekataria, beratu, gozatu eta biguindu ordean
Jaunaren itza eta Sakramentuakin, geiago eta geiago elkortzen eta gogortzen da. AA III 502. Hark beratzen du
zeruko aitaren bihotza gure alderat. Dh 226. Azkenean bada ikhusten du urrun danik dathorrela, erraiak
beratzen zaizko. Ib. 434. Ordea hunen sangez, / Eta marraska miñez / Zauden guti beratuak / Motztaille
kostumatuak. Gy 143. Aitoren semea solaz llabür horrez bihotza beratürik, igitü gabe egon zen mement bat.
Arch Gram 90. Eta harria bezain hotza eta gogorra naizen arren, hor burdin goria bezain berotuko eta
beraturen naiz. Dv LEd 81. Eskeñiko du ar aitzaki gabe bat testimonioko tabernakuloko atean beraatzeko
beretzat Jauna. Ur Lev 1, 3. Nigarra begirat jin zitzakon, bihotza tanpez beraturik. JE Bur 80. Orrelako
maitetasunak irabazi ta beratuko eztuan gizonik ezta. Ag G 373. Amari bere biotz xamurra beratzen zaio /
atsegiñezko pozaren pozaz urtuta. Jaukol Biozk 91. Pareta histuek begia jotzen daukute, beratzen bihotza. JE Ber
75. Iturri garden, aran sotil, baso itzal, mendi zorrotz, maite min eta minkuntasunak beratutako gaiak goiar
biarentzat egokienak dirala ez uste. Aitzol in Laux BBa X. Argatik ez dute graziaren argia ikusten, ez
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
854