Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
berak eziñ antz eman zion nolatan ill ez zan. JAIraz Bizia 58. Beren hizkuntzan dute Irlandarrek kultura hori
mintzerazi nahi ukan, Europako erresuma erran delako "argituek" asko berantago segitu behar zuten bide bat
horrela erakusten zutelarik. Mde Pr 226. Handik askoz, askoz beranduago, laztantze hori amaitu zuenean. Mde
HaurB 73. Andik eta ordu batzuetara beranduago, Kosepantoñineko txalupetxean ba-zan autua ta berbotsa
baiño etzana. Erkiag Arran 29. Andre karraxiak eta tranbearen frenu negarrak geroxiago etorri ziran; askoz
beranduago ez, bañan geroxeago. Ugalde Iltz 53. Urthe asko beranduago "aspaldia" gogoratzen digunean. Osk
Kurl 81. Behar zen hil hura baino hogoita-hamalau urte berantago, 1586 urtean. Ardoy SFran 57. Frantses
baino hogoita hamalau urte berantago. Ib. 148. Ba ote zen, ordea, orduan eta puska bat beranduago, frankista
ez zen Diputaziorik? MEIG I 255. Oihenartek, berriz, ehunka urtez beranduago Arana Goirik egin zuen gisan,
bere legeak sartu nahi ditu. MEIG IV 118.
(Con zenbat eta o en construcción equivalente). Berandurik berandura baño konfesetan eztanari, guztiz
astun, eta garratz egiten jaka konfesetia, eta zenbat eta berandubago, ainbat eta astunago. Astar II 222. Xara
berantago eta aphalago helduko da. Dv Lab 370. Zenbait kristauk zerua bezala; hara joan nahi, baina zenbat
eta beranduago, hobe. MIH 363.
Más tarde (de lo habitual, de lo debido, de lo convenido, etc.). Jaiki bortz orenetan, non edo osasun
eskasak, edo arduran baino berantago etzan izanak, edo bertze zenbait arrazoin onek eztuen pixka bat berantarazten.
Dh 48. Segurago da hori, bainan arbola gibelatzen da; berantago heltzen da gero. Dv Lab 380.
Eguzkiak kemen gutxiago idukitzeaz gañera, bere irteera beranduago eta sarrera goizago egiten zituen. Arr GB
61. Biurtu zan bere etxera, bearbada zerbait beranduago beste egunetan baño. Itz Azald 90. Itz Azald 90. Iñoiz
baño beranduago jagi zan egun atan. Ag Kr 201. Afalondoa luzatzen dute / oi dan baiño berantago. Or Eus 94.
Ba, beranduago apaldu bearra ere egokitzen duk makiña bat aldiz. Etxde JJ 6. Gabian amarrak edo amaikak
aldera, sarritan beranduago ere bai. Ib. 88. Goiz-aldean bestetan baño beranduago argitu. Anab Poli 60.
Aurrez-aurre bildu giñanean, bearnetarrak ordu erdi batez beranduago zetozela bota zien. Anab Aprika 82.
(Todavía) más tarde. Beránt áski dá, ta ez útzi / ez nazála berantágo, / ezi ez iltzeas iltzen nágo. LE Kop
214. Nagusia berandu jaikitzen zan, / beranduago morroia. Urruz Urz 36. --Ai amalau legua! Zuk dituzu kulpak.
Ez gera beñere alleatuko, burnizko bidian ez jartzeko seta orrekin. --Bai; lepo ezurra austeko eta berandubago
alleatzeko. Sor AuOst 73. Amaika bidar gau beranduan uritik bota zituen nekazariak asi oi ziran Lokatzan,
beranduago, enbidoka ta ordagoka. Ag G 324.
- BERANDUAGOKO. Posterior, más tardío. Zein hizkuntzatan agertu dira gure antzinako eta beranduagoko
balentriak zabaldu zituzten irakurgaiak. MEIG IV 125. Iruñean, Iruñeko eta abar, baita Iruñea ere, beraz,
askozaz beranduagokoak dira. MEIG VII 114.
- BERANDUAGORA, BERANTAGORA (H). "Au plus tard" H. Ikasi bear da ipui onekin ebakitzen auziak
mugonez, beranduagora larga gabe. VMg 5.
- BERANT-AIRE. a) (Adv.). Bastante tarde. Berant aire apeztua zen. Zerb Azk 79. Errak, berant aire nuk
jada. Larz Iru 70. b) (Sust.). Tardanza, retraso. v. supra (III, 2). Huna zerbeit orai bere berant-airea
barkatuko diozuena: egiari zor zaio hedatzea. Zerb Azk 32.
- BERANDUA IZAN (V-gip; Dv, H), BERANTA IZAN (L, BN, S, R; Gèze, H). Ref.: A (beranta); Elexp Berg.
(Intrans., en 3.ª pers. sing.). Ser tarde. "Berandua izanen da ethorri gareneko, il sera tard quand nous serons
arrivés" Dv. "Berandua da, beranta da, il est tard" H. "Berandua da ta banoia etxera" Elexp Berg. Desertu
duk lekhu haur, eta ia berandua duk. Lç Mc 6, 35 (TB, HeH berandua, Ker, IBe berandu; Ol beranduxe). Eta ia
berandua zela ilkhi zedin Bethaniarát hamabiekin. Ib. 11, 11. Bena berandia zen, zeren urak elkhargana
bildurik, Pharaon, eta haren jendiak oro erran den bezala galdu, eta peritu ziren. Tt Onsa 32. Berandua da anitz
xardukitzeko. SermAN 7. Berandua ere baitzen. He Mc 6, 35. Dizipuluek, ikhusirik berandua zela, erran zioten
bere nausiari. Lg II 162. Arratsaldeko bata zan / eta berandua, / andreak ur billa joan / oi ziran ordua. It Fab
235. --Ze! Bai al dijua orrenbesterekiñ? --Bai, beranduba da. Sor Bar 38. Berandua dek neri emateko / obispo
nonbramentua. In SM Zirik 99. Lehen bai lehen jaustekotan haatik gure ahamenaren jateko, ezen ahulduak gira
guziak eta beranta ditake. JE Ber 24. Larunbat aratsa. Etzen beranta, ilhun izanik ere. JEtchep 110.
Othuruntzaren ondotik, ordukotz beranta, san Josepek antolatu zituen estalki batzu Andredena Mariarentzat.
Jnn SBi 11.
- BERANDUAN (V-gip, L; H), BERANTEAN (S; Dv, H; -tin S). Ref.: Lh; Lrq; Elxp Berg. "Berantean, dans le
tard, c.-à-d., à une heure, à une saison tardive" Dv. "Beranduan, berantean ethorri zare, vous êtes venu tard, à
une heure avancée" H. "Berantin, sur le tard" Lrq. "Atzo, beranduan, zarata batzuk entzun zien" Elexp Berg.
"Orri beranduan ibiltzia gustatze jako" Ib. Bizkitartean kalte espirituala ahantzten zaiku, eta nekhez,
beranduan ere, bihurtzen gare gure gana. SP Imit III 44, 2. O aspaldiko edertasuna, nolatan horrein beranduan
ezagutu zaitut? SP Phil 506. Gizonak nahi luke sinhets arazi eztena badela, baina, miserable elgerra, berandian
ikhusiko du, ordu eztenian, dena ere eztela. Tt Onsa 100. Eta galtze espiritual bat ahaztera eizten dizü,
berantian ere bortxa orhitmentxala jiten delarik. Mst III 44, 2. Goizean joaten gera tabernara / eta arratsean
beranduan etxera / gerok joaten gera. Izt Po 108. Irus berantian ohartzen bagira! Ip Imit III 44, 2. Beretako bat,
atsedeteko ustean txit beranduan bere etxera biurtu zan. Arr May 56. Nigana allegatu zan / gaubaz beranduban.
AzpPr 43. Bart arratsean berandun / etxera nekez jo gendun. JanEd II 58 (ib. 56 bartarratsian beranduan). Gure
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
838