Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
75s. Nere aiskide batzuek zugana bultzaka nakarte. Egikizun bat beraiek nai bezin azkar nik ezin bete, alegiya.
EA OlBe 5. Aien inguruan oro eder dira; beraiek itsusi. Or Aitork 102. Beaiek baino oberik, ezta kidekorik ere
aukeran eztalakoan. Zait Plat 140. Alaere eziñ uka beraietan bere animako zer garaiena ta sakonena ustu
zigunik. Gazt MusIx 63. Aiek mundutik aizkatu nairik gu, eta ea beraiek eragiten diguten guri, guk aiei eman nai
diegun neke-miña. Berron Kijote 75. Bearrezkoenak ikusi-ta beraietaz ornitu zedin. Ib. 88. Laguntza ere eskeini
zidaten jesulagun haiek, beraiek bilduta zeuzkaten hitzak emanaz. MEIG I 90.
2. (Uso adj.). (Los) mismos. v. 1 bera (2). Pietatezko eta debozionezko sendimentü beraien inspiratzez beste
Khiristi orori. Mercy 32. Jujeatü zünian arrazu beraietzaz. Ib. 11. Emaiten dügü orano Konfrai eta Konfraisa
beraier [...] indüljenzia osua. Ib. 6. Bazter beraietan baziran zenbait artzai, gauaz basoan beren artalden zai
zeudenak. Ir YKBiz 21. Eta bestek besterik balekusa egiaren argitan ori ere, ez legokela ulertzeko itz beraietatik
alde. Or Aitork 369. En DFrec aparecen 5 ejs. meridionales.
beraik. v. berarik.
berahil. v. berhil.
1 berain (V-gip), berein (V-gip), berin (V-gip), berrain (V-ger). Ref.: A (berraiña); Iz ArOñ (beriña, bereiña).
1. "Tela que se forma en la superficie del agua detenida" A. "Beriñ/a, beriñ/ak eiñ errekaan, la tela azulada que
se forma a veces en el agua estancada [...]. Beraiñ, beraiña" Iz ArOñ. "Bereiña [...] especie de alga flotante en el
agua; también los filamentos del fondo en las piedras cuando se ponen resbaladizas en el río; también se forma
en el agua ferruginosa" Ib.
berein (V-gip), berin (V-gip). "Beriña eiñ, se le hace a la alubia y queda la caña sola, se pierde" Iz ArOñ.
"Bereiña [...] en la alubia y la yerba" Ib.
berein (V-gip). "Especie de tela que se le forma a la leche sin cocer" Iz ArOñ.
bein. "(Vc), hierba de las orillas de los arroyos, y que comen los barbos" A.
Larrosak paran jausten jatazan, / baiña zikindu egin neroien / berin apazto larritan. 'Resbalaban tus rosas
sobre mí / como una lluvia, / lluvia que me manchaba / con fétida y viscosa corrupción'. Gand Elorri 178.
2. (Uso adj.). Udazkeneko ta / masusta beriñen orban ta mozkorrez loituta / etxera, oraintsu izandako poz
baten uts-une gogoz ta / gurari eziñez beterik, geldika naroan / argi-ondakiak. 'Luz sucia y ebria / con las
podridas moras del otoño'. Ib. 199.
2 berain (-rh- S ap. A (+ berhaiñ); Gèze (berhañ) Dv, Hb y Foix ap. Lh, H (BN)), berkain (R-vid ap. A).
Sin embargo. "Cependant" Gèze. "(BN), cependant, cependant que, tant que [...] (O Po)" H. "Berkain, de todos
modos" Mdg 126. "Sin embargo, de todos modos" A. "De todos modos, como quiera que sea" A. Ezi eztuket
berhain asperrik, / Ioan' enea zenbait hil-errik, / Lupean, air' edo zeruan / Derakustano den lekuan. O Po 52.
Eztizügü hobenik, Sira, / Hebe egonik batere. / Berhain bataillatzeko / Ezkütüzü kapable. Normandie 115 (ap.
DRA). Berrogei gizonen indarra, hik berhain badük. RolTrag 35 (ap. DRA). [Lili] haietarik betherik den /
parterra bat üdüri dizü / Eta aldiz deüs ere / Berhain ageri eztüzü. StJul 42 (ap. DRA). Adina zaizü goratzen,
ezkuntziaz ez ohartzen, / Zure ezpiritü unestak beiteizü lüza-erazten, / Areta berhaiñ bazenakike, zük, dama
gazter minzatzen. 'Cependant, de toutes façons, vous sauriez bien parler aux dames'. Etch 578.
- BERAINEZ. "Berkainz xiten da kori (R-vid), txikitan xiten da kori (R-uzt), pocas veces viene ese" A.
"Berkainz (R), pocas veces" A Morf 672. Cf. berainez.
beraindu, bereindu (V-gip ap. Iz ArOñ s.v. beriña), berindu (V-gip ap. Iz ArOñ). Ref.: Iz ArOñ (berinddu,
beriña). Formarse una telilla. "Berinddu, berinketan: hablando de la alubia" Iz ArOñ. "Ponerse resbaladiza la
sopa" Ib. Cf. 1 berain.
berainez (S ap. A; -añ- Dv s.v. bestela, Foix ap. Lh), beañez. 1. De por sí, de suyo. "Por sí mismo" A. v.
berez. Hotarraña ere berde da berañez, bena egostian gorritzen da. Ip Dial 19 (It, Ur berez, Dv berenez). Lür
ordokiak dira lantzeko hun direnak; zeren berañez txar izanik ere, lürlantzale hunak huntuko beitütü. Ib. 52.
Bazakian untsa berainez deüs ez zela eta deüs ez ziala; Jinkoaganik zütiala zütianak oro. Ip Hil 58s. Lür beltz
gizen bat da, beañez aberats. D. Béhéty GH 1931, 447.
Por su cuenta; espontáneamente. "Berainez (S)" Gte Erd 204 s.v. (bere) kontura. Tokietan, toki arau,
berainez edo berez, sortzen diren landare mota etarik eldu da tokiaren izena. FIr 166.
2. "De otra manera (Ax)" A (pero no lo encontramos en Axular). Cf. Dv: "Berañez, v. bestela, bertzela"; s.v.
bestela se compara la formación de bestañez con la de berañez, sin darse ambas voces como sinónimos.
berainik (O VocPo SP y A; H). "Berainik (S), de son mouvement, nurainik, de mon mouvement, hirainik, de
ton mouvement" O VocPo. "Exprès, déliberément [...] (O Po)" H. "Espontáneamente, de suyo" A. Ioana, ene
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 832
mende.