Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
ta atzipetzen ditu. Pi Imit III 54, 2 (SP bereganatu, Mst bereganat thiratü, Ip bildü, Ol atotsi). Naiz gastiak, naiz
zarrak, / Naiz andi, naiz txiki, / Beragandu oi dituz / Maitasunak beti. Enb 59. Aginpidea beraganatzen dakian
estadurik, ez ei da bear. Eguzk GizAuz 87. Ondasuna ekarteko gai ta bide diran gauzen jabetzea, iñori
bidegaberik egin barik, gizon bakotxari kenduaz, beragandu ta beretu daike gizarteak. Ib. 91. Ortarako lurrak
berak dei egin bear die, erakarri egin bear ditu ta beraganatu. Munita 20. Pixti txar guztiak beraganatzen omen
zituan. Ib. 69. Egoki izango zan Zuriñek norbaitengandik irakaspenen batzuk beragandutea. Erkiag Arran 88.
Urrengo jai-egunean [erloiu urrezkoa] beraganatuko dau neskameak. Bai bein! Erkiag BatB 158. Ez dau nai ez
soldau joan, ez beragandu-barri dituan txanponak, diru gozoak, arriskuan jarri. Ib. 164.
2. (Aux. intrans.). Acercarse a él, juntarse a él. v. harganatu. Beragandu zaiteze, diño Profeteak, ta berak
argituko zaitue. Añ LoraS 87. Alkar jarri zan bere lagunakin ara joanda otsegingo ziela, danak an
beraganatzeko. Aran SIgn 63. Nork esan gure ibillkari guziz jaieratsuaren atsegiñ eta negar-malko gozoak [...]
Erlijioso San Franziskokuak beraganatzean? Ib. 39. Astirik galdu barik beraganatu nintzan arin-arin. Kk Ab II
52.
3. (Añ), beragandu (Añ). Volver en sí. "(Volver) sobre sí", "recobrarse" Añ.
4. (Aux. intrans.). Recogerse, concentrarse. Or emen darabildenak zabaldurik euren gogoa, nekez
beraganduko dira. Añ LoraS 96. Langai arreta andikoren batek eragozten ez bazion, ordutxo bat ere etzuela
igarotzen, beraganatu bagerik. Aran SIgn 45.
(Part. en función de adj.). Etxian, beragandua eta ez-iñoz alperra. Cristiñau nescatilla-gaste ondo aziyaren
begiracaya 1 (ap. DRA).
beragarri (Hb ap. Lh, Dv). (Lo) que ablanda (sentidos prop. y fig.). "Émollient, propre à amollir" Dv. Ez al
zitekean biotz-bera izan, edo-ta, ez al lirake zenbait gauza biotz aren beragarri? Anab Poli 19. T'elorri
inguruan, / lotuta lez, nauka / zerbait beragarrik. "Como preso de un misterio que me enternece y sacude". Gand
Elorri 32.
Atenuante. Gañeratzen du ondoren aitak zigorrari beragarri bat billatu nairik. Etxde AlosT 29. Beragarri
guziak billatzen saiatu zan ezkontza-nahasleen errua gutxiesteko. Etxde JJ 176.
- BELLAGARRI. (Forma con palat. expresiva). "Beillagarri (R), conmovedor. Bereter korrek biotza andiarazten
daikugu bere sermoneki, beillagarri da" A (la -i- se debe sin duda a reconstrucción del lexicógrafo).
berhagarri. v. berregarri.
beragaza, beragasa (V-m ap. A), begaza (A), beraza (V-m ap. A). "Beragasa (V-m), una clase de manzana" A.
"Begaza, beraza (V-m), jauda negra" Ib. s.v. sagar. v. pegaza. Erreten [dagoz] sagar mueta asko, berazak,
gazaminak, urtebetiak, domentxak, kurkubietak, gorrigarratzak, abapurubak. Mg PAb 104.
beragiaz. v. berariaz.
beragin. v. belagin.
beragontza. v. beheragontza.
beragoraki. v. beheragoraki.
beragune. v. beheragune.
beraiek (AN-mer, S), beaiek (S), beraek (AN-erro). Ref.: Bon-Ond 169; EI 226. 1. (Usado como pronombre
de tercera persona del plural). "Beren; aien; beraien (en todas partes)" Bon-Ond 169. Cf. 1 bera (3). Tr.
Documentado en textos suletinos de los ss. XVIII-XIX, y en autores meridionales del s. XX. En DFrec aparecen
116 ejs. de beraiek. Ükhenen düie begira edo soeiña pietatezko marka emaitez eta mündiaren exenplü hon
izatez, beraien kondütaz, beraien egoitiaz Konfrariako exersizuetan. Mercy 20. Beste Konfraiak obligatü dirate
xerkatzera edo proküratzera beraien khostüz. Ib. 32. Aitaren tresoretik diharü / nik beitüt hartüren, / eta gero
Ihesi beraieki / beiniz eskapiren. Xarlem 1076. Nik baditit bost küñat braborik halere; / Sekurs handirik beraieki
beitire. 'Ils ont en eux bien du secours'. Etch 276. Elio lüzaz prezia prauben arrazu txarra / Haier elio ez idek
beraiek jan beharra. Ib. 514. Esan dezakegu ba, guk ere beraiekin Kredoa edo Siñiskintza Apostoluak erakutsia
dala. Inza Azalp 29. Otoitzik ederrenak billatzen badittuzu ere, ez duzu beraietan upatuko Aitta gurean ez
dagoanik. Ib. 129. Yoaten zan nire lastoetara ta beraiekaz iraultzen nindun sugea nigana yoaten zalakoan. Or
Tormes 55. Bai gorde ere eramaten zizkiotenak, beraiek ere sumatuko etzuten tokian. Or SCruz 25. Erauntsi aiek
indoeuropatarrenak ziran, eta beaien kutsuak oraindik mardul eta ugari agertzen zaizkigu Euskadin. JMB ELG
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
831