Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
- BERE-BEREAN. (Intens. de berean). Justo en el mismo. Cf. ejs. de berberean s.v. berbera. Jainkoak esan
zion era bere-berean egiñak zeudelako. Lard 82. Kusai Jerusalenen sartu zan, Absalon bere anditasun guzian
sartzen zan ordu bere-berean. Ib. 198.
2 bera (gral.; Lcc, SP, Urt V 408, Ht VocGr 431, Añ, Arch VocGr, VocBN, Dv, H), beraa (Lar Dv; Añ, A).
Ref.: A; Iz ArOñ. Tr. Documentado desde comienzos del s. XVII; entre los meridionales la var. beraa domina
hasta mediados del s. XIX.
Blando. "Bera, que quiere decir 'blando' o 'muelle'" IC 59. "Tendre, mol" SP. "Tendre" Ht VocGr. "Blando"
Lar y Añ. "Mou, molle" Arch VocGr. "Mou" VocBN. "Lur bera, terre molle" Ib. "Blando (hablando de cosas)"
A. "(G, S), rollizo, lozano, mullido, tierno" Ib. "Blando" Iz ArOñ. "Blando, berea" Lcc. "Mou" Dv. Podere
baneukaike tenplatzeko / neure begi beraonen alboreak! Lazarraga (B) 1193rb. Zura beraago, arra barrenago.
"La madera cuanto más blanda, el gusano más adentro". RIs 22 (O Pr 442 zura berago, harra barnago). Baiña
baldin mehe, leun eta bera bera bazuen [eskuetako larrua], alfertzat kondenaturik, falta gutigatik ere bortitzki
gaztigatzen zuela. Ax 32 (V 19; Añ GGero 22 beraa). Oen irudimendua, edo imajinazioa beraa dago,
argizagiaren eran, eta ekusten dituen gauz itsusien irudi, anz edo imajiñak an ezarriak geratzen zaizte. AA II
143. O! begira, begira zeñ txiki eta beraak dauden [txoritxoak]. Arr GB 59. Eta hortik, bekhatuak desmasia
frango badarabiltza gure gizon gazte nagituen artean, ezen, dio erran zaharrak, lur beran zilo handi. Arb Igand
44. Bere zura lenengo urteetan gizena ta beraa; giarretuta oso ona ta iraunkorra. Munita 79. Ez, zu bakharrik,
irriño batez / ene ondoan etzanik, / Blue-jean gorritan gorputxo bera / ferekuz gose jadanik. Mde Po 81.
(V-gip; Añ). "Remojado" Añ s.v. benemérito e Iz ArOñ.
(gral. ap. A; Dv, H), beraa (A). (Fig.). Suave, amable; clemente, compasivo. "(Fig.), tendre" Dv. "(Au fig.),
tendre, aimant, facile à l'attendrissement, à la compassion" H. "Benigno (hablando de personas)" A. "Beraa,
benigno (Cb EBO)" Ib. "(AN-5vill, BN-baig), franco, generoso" Ib. Errepuesta emeak, eztiak, eta berak,
ematzen, eztitzen, beratzen eta hausten du mendekatzeko desira desordenatua. Ax 293 (V 195). --Nor dira
urrikaritsuak? --Arrotzakin ere txitez beraa diranak. CatBurg 45. O guziz beraa! O urrikaritsua! O Maria
Birjina gozoa! Ib. 6. Zenbat eta ni gogorrago, ta etsaiaren obrak egiten, anbat Zu beraago deitzen, palakatzen,
ta Aitarik amorosoenaren obrak nerekin egiten! Cb Eg II 73. Peregrino ori txitez Jaun andi, berez manua,
suabe, beraa, ona, ta gozoa zala. Cb Eg III 330. Zan biotzez umilla, biguña, beraa, ta erraza. Ub 80. Nor dire
mansoak, edo beraak? Añ CatAN 66. Aserratu bear danean ez aserratutea, sentikortu bear danean ez sentietea,
beti bat, beti euli makala, geldoa, mamukioa, bigun beraa izatea ezerbereztasuna da, ez gizontasuna. Añ GGero
206. Azkenik Ama Birjiñari esaten diogu: O guziz beraa! eta biguña! edo, O Klementisima! O piadosoa! O dulze
edo gozo Birjiña Maria! Gco I 470. Atozea, eztakizu zeiñ ona, zeiñ beraa, zeiñ miserikordiosoa dan zure Aita
Zerukoa. AA III 518. Zenbatez ni gogorrago eta etsaiaren egintzetan ibiliago, eta hanbatenaz zu berago,
eztikiago deitzen eta mainatzen, eta aitarik gozoenaren egintzak nerekin ibiltzen. Dv LEd 137. Bainan bihotza
hain du on eta bera, non urrikaltzen baita hobendunaz. Hb Egia 45. Nola Maria dan ama txit bera, urrikitu zan
arren negarrakin. Zab Gabon 81 (en la vers. de EE 1880a, 207 beraa). Ebanjelioko emakume pekatari gajo ura
Jesusen aurrean ikusteak on-gura, menatasuna eta naikunde beraak biotzean sortutzen ditula. Ayerb EEs 1915,
291.
(En la expresión bihotz bera). "Clemencia, gogozadea, biotzbera" Lar. "Piedad, biozbera" Ib.Cf. bihozbera.
O Iongoiko, zeñen baita ezagun bihotz bera, / Bekhatorea mundutik doanean berzera. EZ Man II 93. Zuk
indazu bihotz bera / Beharraren gañean. EZ Eliç 401. Guztiz probeen aldera / zinduen bihotz bera. Ib. 363. Zure
lagun urkoarentzat zuk beti biotz beraa idukitzea. Cb EBO 55. Aita haren bihotz bera zaurthua zen guzia damu
minenaz. Lg I 318. Pensatu ze maitetasun, humiltasun, biotzbera ta damuagaz urtuten eban Madaleneak bere
biotza. Añ LoraS 70. Zoaz zere Aita Zerukoagana eta artuko zaitu biotz bera urrikaritsu batekiñ. AA III 612.
Zeren eztute eiek falta aundirik, burua dute ariña, bainan biotza bera. EE 1885b, 51. Zure biotzbera. "Pietatem".
Ol Imit IV 2, 1 (SP bihotz beratasuna; Ch, Mst, Echve, Ip miserikordia). Gizonen biotz beran zuk uste duzu!
Gudak, seaska-aur samurrari ere, ez dio azkesten. Goen Y 1934, 100. Ta umetxuaren begitze arek / Ai! biotzberaz
jarri nindun. E. Muxika in Onaind MEOE 849. Agian zuzenketaren bitartez bereganatuko du oraingoz
ukatzen zaion biotz-bera. "Misericordia". Berron Kijote 83. Zentzuratzen badira, zuzenbidea ta biotz-bera izango
zaie. Ib. 81.
Blando, débil, que no tiene fuerza. "Mou, tendre et facile à se fatiguer, à s'emousser, à se tordre. Gizon,
langile bera, homme, ouvrier mou, peu résistant à la fatigue, au travail" H. Idi bereari goldea. "Al buey
blando el yugo". RG A 42.
Suave, agradable (referido a cosas). Eta oriek ondo gordetzen badira, gure Euskera txit beraa, suabe, ta
gozoa ertengo da. Cb EBO 48. Gertatu zan gau hura guziz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize
epela egiñaz. Arr GB 58.
- BELLA (S, R-uzt; Gèze, Dv, H). Ref.: A (beilla); Lh. (Forma con palatalización expresiva). "Tendre, bella,
üster" Gèze. "Bella (S), mou. Belhar bella, herbe tendre" Dv. "Bella (S) pour bera, mou, tendre" H. "Beilla (Ruzt),
blando" A (la -i- se debe sin duda a reconstrucción del lexicógrafo). Belhar xehia eta bella eta trefla
xuria edo gorria hanitx hun dira bazkatako. Ip Dial 82 (It, Ur, Dv samurra).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
829