Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
eroririk hil ezpadadi, hura bera dago. "Il demeure seul". Lç Io 12, 24. Beraz emazte hura aurkhitzen zen bera,
senharrik eta umerik gabe. Lg I 244. Doluduna minean serorak segitzen; / bera utzi behar da hitz onen hedatzen.
Hb Esk 203. Igan zen bera orazione egitra mendi batian. Hual Mt 14, 23 (Ip bera; Lç bereziki, TB, Dv, Ur,
Echn, SalabBN, Samper, Or, Ker, IBk bak(h)arrik, Ol berezian, Leon ber-bera, IBe bakardadean). Eta Jesüs
baratü zen bera, eta hareki, txüti erdian zen emaztia. EvS Io 8, 9 (Dv bakharrik gelditu zen). Jesus Jaunak nola
utz zezaken bera eta kontsolazionerik handienak eman gabe, harren gatik hainbertze sakrifizio egiten zuena? Jnn
SBi 125. Maria bera zegoan bere Nazaratheko etxanoan. Ip Hil 154. --Erraiten denean Elizak zerbait erakasten
edo manatzen duela, zer aditzen da Elizaz? --Aditzen da Aita Saindua bera, edo Aphezpikuak Aita Sainduarekin
batean. CatJauf 65. Bera gelditu zen Sabuquy, nahi-t-ez pil pil. Oren erdia, oren bat, oren bat et erdi... laguna ez
ageri. Ox 198. Zartagiña zaharra etzen seküla bortüzale bera juaiten [...] hobe zen hanitxez zunbait lagün
algarrekin izan zitian. Const 37. Zorigaitzez gogoeta ilun horietarik heldu bazaizkion, amodiozko kantu alegera
bati lotzen zen bera balinbazen. JEtchep 60. Arthaldea bera utzirik urruntzen den artzaina. Larz Iru 92.
(Pred.). Por sí solo, por sí mismo. "Bera-dago (V-ger, L-ain), andar por sí mismo, hacer pinitos (un niño)" A.
v. berez. Lan-ihesi Crastora, han ere iakia bera eztator ahora. "Il va à Castro, pour fuir le travail, néanmoins
là aussi, la viande ne lui viendra pas d'elle-même à la bouche". O Pr 295. Hegatsa iduri harri handi bat ezin ibili
eta eman da xutik bera, eta ez da huntza behar errateko Eliza bera eman dela xutik, ez ikusteko Yainkoaren lana
dela? Hb Egia 153. Hazi gaixtoa bera sortzen da. Zerb Prov 489.
- BAT-BERA. v. bat.
- BERA-BERA. A) (Intens. de bera). v. berbera. a) (Usado como pronombre). "Bera-bera (S), lui même, en
personne" Lh s.v. bera II. Bethi zen sethiatua guritasunezko asmuz bera-berarentzat. "Des pensées
continuelles de tendresse sur elle-même". Birjin 362. Ordean nahi zioen, erran behar bada, bera-berari gorde.
"La cacher [...] à elle-même". Ib. 562. Ezagutzen zituen bera-berak frogaturik [...] on handi ezin gehiagokoak.
Ib. 447. Jainkoaren loriaren kharrak erretzen dauko den guzia; hari egiten zaizkon damuak, bera-berari
darontsotenak baino minkiago sentitzen ditu. Dh 257. Jesu-Kristok, bera-berari egintzat kontatzen dauku, haren
amoreak gatik jande beharrei egiten diotegun ongia. Ib. 227.
b) (Tras sust.). Ta bat-batean gogo edo anima bakoitzak arkittuko du lengo gorputz bera-bera lengo osotasun
berean eta berarekin batuko da, beñere geiago ez bereixteko. Inza Azalp 111.
"Ume ori ama bera bera dator (G-azp)" Gte Erd 15. B) (En, por, de, etc.) sí mismo. Bera beraren kontra
partitua diteken erresuma guzia iraulia izanen da. He Mt 12, 25 (Lç, TB, Ur, Echn, Ol bere, SalabBN, Ker bere
buruaren (buriaren)). Persona ederrak [...] ez dau kanpoko edergarri ta apainduraren bearrik [...]; bada, bera
beragan da ederrik asko ondo irudituteko. Añ GGero 329 (Ax 513 (V 312) bera baita bere baithan eder asko).
Jangoiko andija iru personatan, eguan bera beragan glorija, ta zoriontasunez beteta. JJMg BasEsc 29.
Norbaitek etorri gura baldin badau nire atzetik, bera berari ukatu beitekeo, artu begi kurutzea, eta jarraitu
begit. Itz Azald 189. --Zeinbat eratara maite izan ginaike Jaungoikoa? --Geuretzat ona dan legez, edo amodio
maitagarriagaz, eta Bera Beragan ona dan legez, edo amodio ondogurakoakaz. Ib. 77. Zure aurrean ez dirudi
bidezko, argi alda-eziña Bera Beragan ezaguten dan bezala, "argitu" aldakor batek ezagu dezan. "Se scit lumen
incommutabile". Or Aitork 393. Ederra bera beragan danik ezta ederraren beraren idearik ere bat-bera beragan
dirauenik ezpaiteritza beredin eder baizik. Zait Plat 47. Goi-beietako / Bakaldun guren / Alguztidun aberatsa, /
Alatz-egodun / Bera-Berenez / Gurendaz dua goirantza. Enb 112.
C) (L, BN, S). (Pred.). "Bera-bera (L, BN, S), tout seul" Lh s.v. bera III. "Bera bera, solico (expresión infantil)"
Satr VocP.
"Bera-bera (B, BN-baig) [...], andar por sí mismo, hacer pinitos (un niño)" A. Cf. bera-bera.
- BERAGAN EGON. a) Estar en sus cabales. "Beragan (V), en su juicio. Beragan badago, si está en sus
cabales" A. Ez eguala beragan, ez ekijala zer zinuan. Astar II 187.
b) (V-oroz-arr ap. A). Estar aparte.
- BERARTAN. a) En sí mismo. Aita ageri da minzatzian, semia berartan, eta Espiritü saintia urzoaren
üdürian. "En sa propre personne". Bp II 29. Eztirogü Jinkoaren izatia berartan gure korpitzeko begiez ikhus. Bp
I 85.
a) Allá mismo. v. bertan. Atzendurík Aita zéla, atrazué ezpáta iltzeko alába berártan. LE JMSB 92. Ordu
berean irten edo atera zan illobitik, bere gorputza lotzen zuten oialak berartan utzirik. Inza Azalp 75.
- BERARTARIK. "(S, Foix), volontiers, spontanément" Lh. "Nire baitetik ari naiz lanean (B) [...] berartarik
(S)" Gte Erd 204.
- BERARTAZ (Hb ap. Lh), BERARTZAZ, BERATZAZ. "(Hb), de lui-même, par lui-même" Lh. v. berez.
Gaizak beratzaz eztaidiana, edo Jinkoa ganik indar baten egiteko hartü gabe, natüraz gaintiko gaizen egitera
iarten direnak, karaktero izkiribatü zonbaitez edo nola nahi. Bp I 87. --Kontrizione Inperfeitak berartzaz
Bekhatoria Jinkuareki bakian ezarten dia? --Ez: bena adelatzen dü Bekhatoria jüsto errendatzen dian graziaren
errezebitzera. CatS 84.
- BERATARA. "(V-ple), aparte" A.
- BERATARIKO. a) "(V-oroz-arr-ple.ger), propio, lit.: de su especie" A.
b) "Retazo análogo a la tela, a la que se echa" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
828