Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
Begiek bethi letra bera ikhus dezaten gatik pronontziazione berarentzat. MarIl VI. Itztegi beraren irureun, ogei
ta zazpigarrengo orrikaren bukaeran arkitzen dira itz oek. Izt C 134. Mendi berean, zegokion onorearekin
gorputz-illa lurpetua izan zan. Lard 99. Kanako ezteietan zure Seme Jaunari erran zinaroen solas bera, orai-ere
idokozu gugatik. Dv LEd 144. Ez ginezan bortzek soineko bera ekhar. Laph 89. Gauza bera esan biar diozute
ere arreba Klarari. Bv AsL 99. Urthe berian bürüllan. Ip Hil 202. Xede berak, osoki berak izanik ere. HU Aurp
104. Igortzi edo gantzututen deutsala bere bekokiya Krisma Santuagaz, berbak esaten dituzan denpora berean.
Itz Azald 131. Mertxede eskatu zitzauna egin balau ezren enuxaten eta xarrekitezren adexkidetarzun berartan.
Mdg 124. Nik berriz ere galde bera. JE Bur 120. Gizonik andienen izen ta entzutea laster asko utsera etortzen
dan era berean. Ag G 12. Zure asmo bera izan nuben. Alz Txib 106. Emon egijuela, euren senarrai legez,
batzarretan eta agimendubetan sartzeko eskubidia, eta, era berian, autarpidia eta auzijetarako entzupidia ta
ebazpidia. Otx 45. Edermena ez degu guziok margo bereko ariez eioa. Ldi IL 113. Begiak ere zulo berera /
zuzentzen oraiñokoan. Or Eus 221. Etsaiak entzuten ditut bethi solas beretan. Zerb IxtS 115. Iru izen auekin piñu
bera ezagutzen da. Munita 152. Kristo Erregen eguna zala / izentauriko egun ori, / egun berian gaixotu ta il
zan, / ez al da au miragarri? BEnb NereA 147. Eta artzaina bere artaldeaz mintzatzen zen, mutiko bat bere
emazte gaiaz bezala, aita bat bere haurrez bezala, amodio berarekin, atsegin berarekin, ohore berarekin.
JEtchep 52. Eliz bertan Jaungoiko berari otoi egin eta lenengo Jauna artu, jolas berak alkarrekin egin, gose ta
ase berak alkarrekin igaro, soñu berarekin poz-dantzak beko edo goiko plazan egin. Ugalde Iltz 21. Zer
zerasan? Beti lelo bera, Ebanjelioan ikasia. Ardoy SFran 104. Maite zaitunak, Poliu, zure zori bera iritxi beza.
Ibiñ Virgil 40. Ez al gaituzu bada, guziok, aberats eta pobre, Egille Beraren ume? Lab SuEm 196. Izen bera
duan beste [libruru] au. Berron Kijote 82. Teknikoak eta zientifikoak, bidenabar, ez dira gauza bera, zuk besterik
uste izan arren. MIH 216.
3. (gral.; SP, Urt, Ht VocGr, Lar, Añ, VocBN, Gèze, H, Zam Voc), bea (G, AN-larr, S). Ref.: Bon-Ond 169; A;
EI 226; Lrq /bea/; Holmer ApuntV; Etxba Eib. (Usado como pronombre de tercera persona). Él (mismo); (pl.)
ellos (mismos). "Bera, aquél mismo" IC 59. "Bera báño sendoagoaz hilla izatu da" Urt I 12. "Soi, se" Ht VocGr.
"Étele, ara bera, lat. ecce illum, eccum" Lar. "Inexistente, beragan dana" Ib. "Ela, veisla, ona bera, orra bera,
ara bera" Añ. "(Ir a su) presencia, bere aurrera, beragana joan" Ib. "Ellos, aquéllos, (V) eurak, (G) berak, (AN)
ek" Ib. "Continuar, proseguir [...], ekin, emon berari" Ib. "Bera (p.), le même, la même" VocBN. "Bera (pr.), luimême,
soi-même" Gèze. "Berartan (S), en lui-même, dans son sein" Dv. "Berak erran daroku, lui-même nous a
dit" H. "Berak (G), ellos" A. "El (Gram.)" Zam Voc. "(Pron. réfl.), lui-même, elle-même, soi-même. Berak, euxmêmes,
elles-mêmes" Lrq. "El, ella" Holmer ApuntV. "Él, aquél mismo. Conviene advertir que en castellano
dicen habitualmente "él" aun refiriéndose a "este mismo", "ese mismo"; y en tales casos no debe decirse bera,
sino berau y berori" A. "Berartan (S), en él [...]. Berartaz ebaki (R), cortar con ello (cuchillo, etc.)" Ib. "Beratan
(V), en ello. Beratan dago zure betiko zorion edo zorigaizto guztia" Ib. v. hura.
Tr. De uso gral. La forma de gen. beraren es utilizada generalmente en contextos no anafóricos (es decir,
aquellos en los que no tiene un antecedente en caso ergativo, absoluto o dativo dentro de la misma oración);
hallamos sin embargo unos pocos ejs. de uso como anafórico, en contextos en los que habitualmente aparece
bere; así beraren büria [erho zin] (Etch 626), ezaguturik aitak beraren antza eta amaren edertasuna bere
semietan (Bv AsL 73), beraren eskutikan ez gaitzala laga (Tx in Imaz Auspoa 24, 55); v. tbn. Barb Leg 129, Zait
Sof 151, Mde Pr 179. Es más frecuente el uso anáforico de berarekin, p. ej. en gizalegean auzotasunak artuemana
darakar berarekin (Etxde JJ 226), eraman zuan, bada, berarekin (Anab Poli 53); v. tbn. Ag G 190, Ir
YKBiz 99, Mde Pr 136, NEtx LBB 162, Berron Kijote 222.
Penak oro jiten dira Ieinkoaren nahitik / Eta berak permititzen oro hobenagatik. E 239. Tormenta handi bat
altxa zedin itsasoan, hanbat non untzia bagaz estaltzen baitzen: baina bera lo zetzan. Lç Mt 8, 24 (Dv, Ur, Ur
(V), Ip, Ol, Or, IBk bera; He, TB, Echn, SalabBN (h)ura; Hual, Samper, Leon, Ker, IBe Jesus). Eta Iudas
Iskariot, zeinek bera traditu-ere baitzuen. "Qui aussi le trahit". Lç Mc 3, 19 (cf. Mt 10, 3: Iudas Iskariot, hura
traditu-ere zuena, "qui même le trahit"). Eta gauza hauk erraiten zitiat munduan, dutenzát ene alegranza
konplitua berak baithan. Lç Io 17, 13. Oi orain, barriz, nik ifini dot / bera kateaz loturik. Lazarraga 1181v.
Dohatsu dira miserikordia egiten dutenak, zeren hala berek ere miserikordia ardietsiko dute. Mat 158.
Iaungoikoari graziak emateko berak eta berzek aren ganik errezebitu dituzten ondasunen gatik. Ber Trat 72r.
Esan dit gaztiga degizudala naiztebala monja zeran, bera orain serbi dezazula. (Azpeitia, 1622). ConTAV 5.2.9,
126. Hala dio San Agustinek gerthatzen zeikala aldia batez berari ere. Ax 47 (V 30). Baiña zertako sartzen naiz
ni [...] zure laudorioen aiphamenean? Berak dira bere buruz asko gora mintzo. Ib. 9 (V 5). --Nolan, señalean,
ala figuraan bakarrik? --Ez Iauna, ezpada bere sustanzian, eta bera dana legez. "En su misma real sustancia".
Cap 64. Bana hura, hargati, / Nizaz ezt' axolan, / Et' enu itoiten, berak / Sartu nauen penati. O Po 28. Zeinek ere
baitu ogena, / Berark dezan bak' izuna. Ib. 43s. Ematen da bera, ogi eta arno / Idurian zarratua. Gç 124. --Manü
honek zer debetatzen dütü? --Berartan edo bestetan gogo, hitz, eta egite likhitz güziak. Bp I 96 (Cf. infra
BERARTAN). Bere ethorkia, eta leinua, arbasoak, eta berak egin etzituen gauzak, etzituela bereak deitzen. ES
105. --Aiteak nogañik dau izaitea? --Ez inogañik, Juana, ezpada beragañik. Arz 31. Aiñ bete-betean jo zuen bere
etsai illun itxusi ura, non sekulako beregandik igeseragin zion, eta orrekin bera gelditu zan betiko argi-uts
ederra. Lar SAgust 6. Batbederak irakurtüren dü berak enthelegatzen dian lenguajia. Mst XXI. Jesus beragana
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
826