Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
egin zian Süperiürrak, eta ber denboran abiatü zen bere ustez ardu xuria zelako haren ürrintatzera. Const 21.
Ber denboran Michelena Luisi izkiribatzen diot. Mde Pr 53s. Zure ber gaitza ükhenik niz, eta sendotü niz.
Egunaria 20-14-1961 (ap. DRA). Merkeago pagatzen ahal dutelakotz ausiek lan hori? [...] Eta berdenboran aita
faimiliakoak merkeago pagatzen etxekandereak irabazika lantegirat etor-arazteko? Herr 20-10-1966, 4. Ber
ürhatsetan ditiela / bizi alkhartarzünian, / Thonatürik izan gabe / garbiki beren hunian. Casve SGrazi 166.
2. (Gèze). Solo, único; solo, sin compañía. "(Adj.), seul" Gèze. v. 1 bera (4). Eta Iainko bat ber haur,
gizonei zaie hunelako manifestatzen eta erakusten. Lç Ins G 1r (v. infra BER BAT). Aldiz naiz latzen, / Bilhatuz
batzen, / Ban' ez ber zaitudanean. 'Je vous recontre, mais pas seule'. O Po 13. Eta hartako [Sakrifizio hori] ofritu
beharzi Jinkoak ber hari, edo bere partikularrian egin derazkon graziez erremetziatzeko. AR 237.
II (Adv.). 1. (H). Solamente. "Seulement. Ala Iuduen ber da Iainkoa? Ala Jentilen ere? Gerthuki Jentilen ere,
ou c'est que Dieu est Dieu seulement des Juifs? Ou est ce qu'il l'est aussi des Gentils? Assurément il l'est aussi
des Gentils (Lç Rom)" H. v. BAKARRIK (b), berbera (6). Eta zergatik hik Iainkoa, gure Aita deitzen duk,
eta ez eure ber, partikularki? Lç Ins E 4v. Etzela harendako ber, baina haren leinu guziaren ere. Ib. G 2v.
Baldin haren abillamenduak hunki baditzat ber, sendaturen naiz. "Si tant seulement". Lç Mc 5, 28. Ala Iuduén
ber da Iainkoa? ala ez Jentilen ere? Lç Rom 3, 28. Egun entzun dud Otxagabira xin dela Eskribain berri bat,
uskaldun, eztakid nonko den; baia uskara emon du, orrek eratsukirik; orren izen ori alegriak artan nionaz ber,
intenzionia dud bixita baten egiteko izaguntra. Mdg 128 (J. Estornés traduce 'de tanta alegría que yo recibía por
su nombre').
2. (H). Precisamente. Hunetakotz ber suszitatu aut, erakuts dezadanzat hitan neure botherea, eta denunzia
dadinzat ene izena lur guzian. "À cette propre fin". Lç Rom 9, 17 (He hortakotz berekotz, Dv huntako
berekotzat).
- BER BAT (H, A). a) Un mismo. "Berbat (BN, ...), uno mismo" A, que cita a Lç y O. v. 1 bera. Gauza ber
bat erran dezazuen guziék. 'Idipsum'. Lç 1 Cor 1, 10. --Bainan haurrén Baptismora eta Zirkonzisionera
rezebitzea razoin berbat da? --Razoin-bat bera. Lç Ins F 3r. Ganibet berbatek debaka ogia, eta erhia. "Un même
couteau". O Pr 179. Ezen gauza ber batetarako afekzioneak eztute iraupe luzerik. "Affectiones circa idem, non
sunt durabiles". SP Imit III 29, 2. Orobat da gizonaz, zeina baita, zaharren erranera, mundua bera batetan
laburki serraturik; zeren eztago behin ere estatu ber-batetan. SP Phil 470. Balantza ber-batean Jainko handia
eta gauza zikhin bat ezarri. Dv LEd 41.
b) Un solo. --Aita, eta Semea, eta Spiritu saindua hirur Iainko dira? --Ez: baina esenzia dibinal ber batetan,
hirur persona hauk dira distingituak eta zein bere. Lç ABC B 7r. Zeren hirurek naturaleza ber-bat, izaite bat, eta
bothere bat baizen ezpaitute. Mat 40. Non bi ezpa hirur arimak edo geiagok batak bertzeari egiten baitiote parte
bere debozioneaz [...] eta espiritu ber bat egiten baitira bere artean. "Un seul esprit". SP Phil 294 (He 295
spiritu bat eta bera).
2 ber (Sal, R, S; Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lh; Lrq; Gte Erd 52. 1. Con tal de que, siempre que, mientras; en el
supuesto de que. "(Conj.), pourvu que" Gèze. "Hotzik ez den ber, abia gaitezke, dès que, puisqu'il ne fait pas
froid, nous pouvons partir. Pagatuko zaituen ber, pourvu qu'il vous paie" Dv. "(Conj.), pourvu que. Begite egin
ahala, zu gibel-ber etzakidala, qu'ils fassent tout leur possible, pourvu que vous ne m'alliez pas en arrière (O Po).
Nola nahi sar dadin ber bardin ziozu, pourvu qu'il entre d'une façon quelconque, cela lui est égal (AR)" H. "Se
usa como si fuera sufijo del verbo conjugado, significando suposición. Ona den ber (S), on den ber (R), ona izan
dadien ber (Sal), suponiendo que sea bueno, en caso de que sea bueno" A. "Huna den ber (S), du momment qu'il
est bon. Jiten den ber (S), du moment qu'il arrive" Lh. "Pourvu que" Lrq. "Ber est parfois employé d'une façon
absolue comme conjonction signifiant: 'par le fait même que..., du moment que, dès que...'. Hemen giren ber, du
moment que nous sommes ici. [...]. Ikus dezan ber, pourvu qu'il le voie" Lf Gram 207. "Erosiren düt, hun den
ber (BN-arb, S), denbora eder zen ber, mendira joan zen (BN-ciz, BN-arb), jiten den ber, ez du inporta (S)" Gte
Erd 52.
Tr. Documentado casi exclusivamente en autores bajo-navarros y suletinos (tbn. en el roncalés Mendigacha);
se encuentra por primera vez en Oihenart. En Tartas y CatLan aparece precedido de frase condicional; en las
poesías de Oihenart entre el radical y el auxiliar con el suf. -(e)la. Todos los demás autores lo emplean tras un
verbo conjugado en subjuntivo o con el suf. -(e)n.
Bana begit' egin-ahala, / Zu gibel-ber etzazkidala, / Ene bihotz', ezi zu bazaud' eneki, / Ni bizi eta hil nahi
nuzu zureki. 'Mais qu'il fassent ce qu'ils veulent, pourvu que vous ne vous détourniez de moi'. O Po 23. Usiki
bazitza, non nahi den, hunki bazitza ber, ioan zira, galdu zira, hil zira. Tt Onsa 140. Salbamentiaren lekhü
següriala hel nadin ber, zer axola düt, nik soferitü dütüdan gaizen hanitxtarzünaz, eta handitarzünaz?
"Dummodo tandem ad portum salutis perveniam, quid curae est, quae & quanta passus fuero?". Mst III 57, 4 (SP
baldin noizpait finean heltzen banaiz, Ch ardiesten badut, Ol baldin banaramakezu, Pi eldu ezkero). Izanik ere
tentatü, eta thürbürarzün hanitxez eskerniatü, eztit lotsarik ükhenen, zure grazia eneki den ber. Ib. 55, 5. --
Konbeni dea ardüra komüniatzia? --Bai, ahalik arrangüroskiena preparatzen bagira ber aldi oroz. CatLan 137.
--Galda ditzakegia Jinkuari huntarzün tenporalak, hala nola bizia, osagarria, &c.? --Bai, galdeiten baditügü ber
fin edo xede hun batez. Ib. 68. Jesu Kristo irabaz dezagun ber, bestiak oro lohi, eta hungarri direla. AR 10.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
822