Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
onuntza agertzen dana. Izt Po 144. Luzaro burruka alkar ezin benzutuz jardun ta ondorean, menderatu zeban
noizbaten ere. Izt C 504. Laugarren ekinaldian, etsaiari indar berriak laguntzalle etorri zitzaiozkalako, izandu
ziran menzutuak. Ib. 390. Etsai eziñ ikhusia, / Eramanik biktoria, / Hirriz badago hazia; / Ikhustearekin abre
bentzutua / Errabiak zoratua. Gy 300s. Israeltarrai eraso zien, alako gauzarik gogoan etzeukaten garaiean, eta
lenengo sarreran goiartu zien edo benzutu zituen. Lard 99. Onekin mundu au zenduan benzutu / Ta infernu
guztiak ainbeste izutu. MSIgn 354. Aien barrengo aldetik / ortza txiki fiñak, / txuriz elurrak ere / mentzutu
eziñak. Bil 60 (cf. infra BENTZUTU-EZIN). Enbidia ori ez da / Lehenbizikoa, / Benzitu nahi dute / Jende
ohorezkoa. Bordel 174. Igortzen ahal dute / Espaiñari goraintzi, / Sekulan ez dirote / Gobernurik bentzi. Ib. 184.
Indarrak egiñ baño lenago / juiziyuan sartuba, / enemiguba bentzutziatik / amaika golpe artuba. EusJok II 89.
Kartan benzitu ztiolakoz Kristok bere iltiaz. CatR 17 (CatSal 17 garaitu, CatAe 16 gareitu). Zeruko abisoak /
ditugu mandatuz, / etsaia bentzitzera / saiatzeko kontuz. Xe 330. Bentzutu zuten [belek arranoa]; ezin atxiki /
Hoinbertze etsai beltzen artean. Elzb Po 203. Etsaiarekin bethi guduan / Hemen gabilza munduan: / Pharatzen
bazaizkigu buruan, / Oi gu nork bentzu orduan. Zby RIEV 1908, 285. Bentzutuak izatea izan garen bezala
merezi ginuen. Elsb Fram X.
(s. XX). Debruak bentzutuz geroz, haren meneko zen gizona. CatJauf 22. Jakin nai aundi ura ezin bentzutu
nuan, eta joan naiz etxera gorde bide batetik. Ill Testim 28s. Bizkaien jaio ziran, / Bizkaien azita, / oraiñ gelditu
dira / danak benziduta. EusJok II 119. Kanpeon pasa ditut / oi ta zortzi urte, / ontaz aurrera noski / bentzutuko
naute. Tx B I 201. Alperkeriyak bentzitu zuan, / aztu zitzaion lanian. Tx B II 45. Haren samurtasunak
bentzuturik, ezin hitzegin zezakeen. Mde HaurB 89. Zesarrek bezala esan dezaket: ueni, uidi, uici. Allega, ikus
eta bentzu. Arti Tobera 272. Erreboluzioak bentzutu zuenetik aurrerantzean, mugartear guztiak gara anai, gara
berdin, gara libre. Ib. 264. Paganoak bentzutuak ikusiz giristinoek zer bozkarioa zuten ohartuz, ez nituen
gehiago sendi gorputzeko akidurak. Ardoy SFran 336s. Oi-ez bezalako burrukan Don Kijote Mantxakoak
bentzutu nauana. Berron Kijote 39. Garaille zu beti, bentzutua beiñ-ere ez. Ib. 29.
v. tbn. CatLav 396 (V 191). MarIl 103. Hb Esk 70. Lap 50 (V 27). Ben(t)zi-: CatUt 36. CatLan 72. CatLlo 95.
CatBus 56. Ud 140.
(Con dat.). Napoleon juan dela / dudarikan ez-ta, / ez baitzion bentzitu / oraiko disputa. Bordel 164.
Convencer. Doktrina sanoz exhorta ere ahal dezanzát eta kontrastatzen diradenak benzut. "Convaincre".
Lç Tit 1, 9 (He bentzutu; TB sinhestarazi, Ol zuritu, Ker sinismenera ekarri, IBk isilerazi).
bentzitu (benzidu V-gip). "Vencer, hundir, romper o inclinar una cosa, o a una persona, el peso de algo.
Sagarran pixuak benziduta dauzka adarrak" Elexp Berg. Salbadorea pausu bat ere / ezin emanik aurrera /
arbola astunak azpiraturik / benzutu zuen lurrera. Bast 45 (cf. Balad 239 bentzitu (versión de Motrico)). Gure
salbadorea gurutzetzar astunaren pisutasunak benzuturik lurrean auspez zetzala. Jauregui EE 1883a, 236.
2. Censurar, vituperar. Baldin guziék profetizatzen baduté, eta sar dadin zenbeit infidel edo ignorant,
benzutzen da guziéz, eta iujeatzen da guziéz. "Il est redargué de tous". Lç 1 Cor 14, 24 (cf. Dv: guziek egia
erakhusten diote). Eta dathorrenean hark benzuturen du mundua bekhatuz eta iustiziaz eta iujemenduz. Lç Io 16,
8 (He bentzutu; LE akusatu, Dv hobendun agerrarazi, Ol etsirazi, Ker arpegira jaurti, IBk agerian jarri).
3. mentzutu (G-bet, AN-5vill, L-ain ap. A). "Humillarse. Arroa zan, baiña mentzutu da (AN-5vill), era
orgulloso, pero se ha humillado" A.
- BENTZUTUA EMAN. "Rendirse el vencido, benzidua emon [= 'dar la vencida']" Lcc.
- BENTZUTU-EZ (-nz- Añ; benzutez Lar). "Invicto, benzutu eza" Añ.
- BENTZUTU-EZIN. "Invencible, benzutu eziña" Añ.
- EZIN BENTZUTU, EZIN BENTZUTURIKAKO, EZIN BENTZUTUZKO. Inquebrantable, invencible,
insuperable. Eskualduna da guztien artean ez hotzetez, ez berotez, ez gosetez ezin bentzuturikakoa. ES 108.
Bortha alhartzea hunkitu bezen laster, baratua senditu nintzen, indar gorde eta ezin bentzutu batez. MarIl 72.
Pazientzia bat ezin bentzutuzkoa. Jaur 152. Emadazut pazientzia ezin bentzutu bat. JesBih 451. Bethi haren fedea
/ zutaz argitua, / Garbirik dago eta / ezin bentzutua. Zby RIEV 1908, 607. Mehatxuez eta heriotzeaz beraz ezin
bentzutuzkoak. Lap 320 (V 145). Ezinbestean niharduen horrela, ezin-bentzutuzko indar baten morroi,
gogoetaren gogoetaz gertatua desgertarazteko modurik balego bezala. MEIG I 93.
bentzutzaile (Lar). Vencedor. "Vencedor, iraungillea, garaitzallea, bentzutzallea" Lar. Ezen mana etzaiote
ematen bentzutzaillei baizen, eta laxoentzat hañitz miseria gelditzen da. Arbill III 35, 1 (SP garaia duenari, Ch
biktorios, Mst garhaitzaile). Yupiterrek ihurtzuri kolpeka xahutu zituen eta egotzi bere mendien azpian.
Horrengatik da deithua fable huntan, Titanen bentzutzaillea. Gy 285n. Sugearen eta debruaren etsai botheretsu
eta bentzutzaile agindua zen emaztea, Maria da. Lap 147 (V 65).
benuseria. v. benuzeria.
benuzari. "Ensamblador" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
815