15.05.2013 Views

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru<br />

eginkizun aundigarriak. Or Mi I.<br />

- BARNEANAGO. Más dentro. Ikasiz baiño sortzez barneanago idatzirik daukagu ezagueran. Or Aitork 33.<br />

- BARNE-HANDI. De fondo ancho. Burrastatzen da molde barne handi bat eta pasta horrekin garnitzen.<br />

ECocin 46. Etxekoen hazteko behar baita ogi, / Maira moldatzen ere Jesusek badaki; / Artharekin dagitza<br />

mairak barne handi, / Han dezaten irina eskuz orha, garbi. Ox 68.<br />

- BARNE HANDIA IZAN. "<strong>Bar</strong>ne handia du, il est très secret, dissimulé" Dv.<br />

- BARNE HANDIKO. "<strong>Bar</strong>ne handiko gizona, un homme profond, qui ne livre pas aisément sa pensée" H.<br />

- BARNE HARTU. Incluir. Eskualherriak, diotenaz, denbora hartan Espainiako aldean segurik, Saragoze<br />

barne hartzen delarik, hedatzen ziren. Zby Pel 21. Herriaren zaintzeko / hor zira zu berme, / bainan, otoi, arrazu<br />

[sic] / fedea're barne. Xa EzinB 109.<br />

- BARNEA TTIPITU. Sentir náuseas. Hatik, [eriaren] menbro zaurthua agertzean, ttipitzen zaio barnea<br />

[Franzizkori], oraino mintzo baita naturaleza. Laph 167.<br />

- BARNEA HUSTU. a) Abandonar un recinto. <strong>Bar</strong>azkariaren erdian / Amurratiak izan zian. / Borthan herots<br />

bat dute enzuten; / Behala adixkide hoiek barnia husten, / Eta laster egiten. Arch Fab 87.<br />

b) Expresar todos sus sentimientos. "<strong>Bar</strong>nea hustu arteo mintzatu da, il a parlé jusqu'à se décharger le cœur" Dv.<br />

c) Defecar. Ariñ ariñ joan zan ikaslearen mahipera. Gero gerrikoa azkatu, eta lurrera jatsi zituan prakak.<br />

[...] Patxik, pirri!, parra! par! par! pun! fla fla fla, hustu zuan barne guztia irakaslearen mahi-pean. Osk Kurl<br />

199s.<br />

- BARNE-BARNEA. (Det.). Lo más secreto. Guri digu Jainkoak hori agertu Izpirituaren bidez, guziak<br />

ikertzen baititu Izpirituak, Jainkoaren barne barnea ere. Bibl 1 Cor 2, 10 (Dv barne minenak).<br />

- BARNE-BARNEAN. (Intens. de barnean). En lo más profundo. Erridau balio handikoz hirur partetan<br />

eman zen [tabernaklea]; eta barne barnean zen santuario edo sainduen saindua deithu zuten tokia. Etcheberry<br />

76. Zure Seme ta nere Salbatzailearen izen au, amaren bular-bularretik txintxo edan baitzun nere biotz<br />

samurrak, eta barne-barnean zedukan. Or Aitork 59. Txominek barne-barnean senti zizun apaizgorako sukarra.<br />

Etxde JJ 17. "Zerbait" berri mintzatzen zitzaidan lenengo aldiz, utsune ta trixturaren ondorea barne barnean<br />

utzita. Txill Let 93.<br />

- BARNE-BARNEKO. (Intens. de barneko). Muy profundo. Bozkarioak / Bete tuenean / Gure gogoak /<br />

Bertuten bidean, / Ezartzen tu betan / Gure bihotzetan / Dohatsuen gozoa, / <strong>Bar</strong>ne barnekoa. Monho 84. Gogobarnetik<br />

ez omen da sortzen iakiterik, barne-barneko osinean murgildu ezik. Zait Plat 120.<br />

(Tras gen.). Entzunazu nere barne barneko oiu au. Or Aitork 305.<br />

(Tras tema nominal nudo). Arima barne-barneko ene arreba ttikia. Iratz 167.<br />

- BARNE-BARNERA. Muy profundamente. Oietan ba-daki, bai, barne-barnera zulatzen. Vill Jaink 35.<br />

- BARNE-BARNERAINO. Hasta lo más profundo. Zonbat aldiz ez ditut aditu ene lagunaren solasak, bertze<br />

batzuen ahotik! Ez dira segur oro gezurrak. Bizkitartean, ez nute nihoiz hunki barne-barneraino. JE Ber 72.<br />

[Bigarren zatian] barne-barneraiño doa; gogo utsaren zokoraiño barrendu ta [...] azpi-zokorik ixillena<br />

arakatzen du [...] gure mistiku garaiak. Onaind in Gazt MusIx 149.<br />

- BARNE-BARNERAT. Intens. de barnerat. Iñigoren soa aspaldian sartua zitzaion barne barnerat. Ardoy<br />

SFran 109.<br />

- BARNE-BARNETIK. a) Desde lo más profundo. <strong>Bar</strong>ne barnetik kantari, egun sentiko argira, / urrezko<br />

larratxorijak egaz dagije ortzira. "Desde mi corazón". Laux BBa 32.<br />

(Tras gen.). Zure bihotzaren barne-barnetik oihu egiozu Jaiñkoari. He Gudu 101. Gizonaren barnebarnetik<br />

sortu da Alde ta aldi orotan azaltzen baitu gizonak oiu samin au. Vill Jaink 124.<br />

b) Por dentro, en lo más profundo. Gixontto onek, alegiten nuan Zu Iainko aundiena ta bakarra asmatzea,<br />

barne-barnetik: ustel-eziña, uki-eziña, alda-eziña. Or Aitork 153. Erran ba-duzu garbituko zinuela zure burua,<br />

bainan barne barnetik bertzerik pentsatzen zinuen. Larz Senper 40. Gazte baten bihotzaren berri barne barnetik<br />

zakien Saindu bat. Ardoy SFran 92.<br />

- BARNE-BARNEZ. Muy profundamente. Gero, barne-barnez artu dut arnasa, bakarrean iru: / gorputz<br />

unatuak bere saria nai, oiera dei digu. Or Poem 526.<br />

- BARNE-BELTZ. Pérfido. Takikiro gure etsaiari jarraikitzen nitzako, haren ganik zerbeit argi ukhanen<br />

dudalako ustean. <strong>Bar</strong>ne-beltza, mintzo zaut ederki, bainan nik nahi nituenetarik deusik erran gabe. Prop 1887,<br />

157. Bainan ezagun zen estakuru baten beha zagoela gizon maltzur barne beltza. StPierre 31.<br />

- BARNE-BILDU. Recogido, volcado a la vida interior. Etzare sekulan izanen debot eta barnebildua, ez<br />

baduzu ikhasten zure buruaren gainean atzarririk egoten. Ch Imit 173 (ap. DRA).<br />

- BARNE EMAN. Incluir. Sasi zen han artean Baiona inguru, / Ematen dugularik barne Hiriburu. Hb Esk<br />

85.<br />

- BARNE-ESKAS. Sensación de estómago vacío. Gau-erdi irian, eriak, barne-eskas handi bat senditu-eta,<br />

galdetu zion zerbitzariari eman zezola jatera zerbeit-bat. Prop 1895, 189.<br />

- BARNE GAIZTOKO. Malvado, de mal fondo. "<strong>Bar</strong>ne onekoa da ala gaixtokoa? est il foncièrement bon ou<br />

mauvais?" Dv.<br />

- BARNE-GALDU. Pérfido. Aldi huntan buruzagiak samurtzen zazkote, laidostatzen dituzte, erranez jende<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

81

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!