Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
131. Benetako adiskideak, biotz-samurrak izateko, eztabe onetariko bigungarririk bear izaten. A Ezale 1897,
151a. Arerio sartu ziranak adiskide benetako egiñik urten oi eben. Ag AL 148. Aldabaldo ta bere aideen
Iaungoikotasun benetakoa. Ib. 127.
(s. XX) Biotza astindua dagoanean gure aoak gauzarik benetako, egoki ta zintzoenak esaten ditu. Ag Kr 16.
Arranondokoen belarriak ain dagoz onetara egiñak eze, batzuk, euren benetako izena zelan dan be eztakie. Ib.
29 (se refiere a los motes). Josepa, benetakoa ete da Anjelen eskabidea? Ib. 194. Beste bizikera bat daukate uri
gañean: benetako askatasuna, egiazko nagusitza, aize ta argi obea. Ag G 373. Benetakoa al da Malentxoren
asmoa? Ib. 307. Dibersiuaren billa juan da / biziya emandakuak, / orlakuari esan leikiyo / martiri benetakuak.
Arrantz 144. Oben astuna egiten dan bakoitzean, bere parkapena jadesteko, benetako maitasun-damua artu bear
da. KIkV 98s (KIkG 75 benetako). Naikua eukon, benetako adiskidetasuna dala-ta-eztala Errotari malmutzak
esaten ebanagaz. Altuna 56. Benetako gizona zan bada gure Pernando au. Buruz azkarra, esaeratsua, itzez
etorri aundikoa. Muj PAm 7. Aupa, mutillak! Itxartu, jagi! / Guazen danok gudara! / Lenauko gure asabak legez
/ Benetakuak bagara. Enb 96. Apur bat edan orduko, zoro benetakoaren antza artzeban. Kk Ab II 94. Azalpean
benetako izena eman beza, gañean idazkipeko izen-ordea (naiz izena) ipintzen dularik. Ldi IL 99 (ref. a las bases
de un concurso literario). Euskera aintzakotzat artu-araziz ta beren benetako izkuntzatzat. Ib. 171. Ordun ez gera
Arana-Goiriren yarraitzale benetakoak, eta aberriak ezer onik ez dezake itxaron guregandik. Ib. 156. Etzazula,
gero, lan ori utzi bertan-beera; jarrai zatzakio astiro astiro; ori da benetako "literatura". "Esa es literatura
verdadera". In Or BM 10. Iruñako muñoan, ustez anziñan Beleia egon zan toki artan ere aztarna ugari eta
benetakoak azaldu dira. JMB ELG 100. Estadua lez sendia be benetako gizartea da, aita buru ta agintari dala.
Eguzk GizAuz 94. Ogasunok orrei [ugazabei] kenduaz, benetako jabeari, gizarteari, biurtu bear ei yakoz. Ib. 9.
Langilleakazko erruki ori atxaki garbia izan da; benetako zio edo errazoia, langilleari jai-egunez lan eragiñaz,
ugazabai etorkien irabazia. Ib. 159. Berjakintza-petiko gorena [...], gure benetako nortasuna da eta gure
egiazko "ni"-a. Mde Pr 348. Bazun mutillik pranko laguntzalle, baiñan, oraindik-orain etzun iñorekin benetako
artu-emanik. Etxde JJ 215. Egiari buruz, benetako aukeramenik ez du gizonak: ezin diteke osotoro aukeratu.
Txill Let 130. Benetakoa da, ziñez, Mirenekiko nere maitasuna. Ib. 58. Oneixek ditugu emengo egiazko ta
benetako "Doctor honoris causa" izendunak, maisuandra jator biurtu diranak. Erkiag Arran 136. Zuk diñozuzan
barreok, ete dira gero benetakoak, barrutikoak? Bilbao IpuiB 10. "Basarri" emen daukak Zarautzen / benetako
adiskide, / Emazteari goraintzik eman; / agur, lagun "Uztapide". Basarri 35. --Ipui bat kontatuko dizuet,
Bermion gertaturikakoa. --Ipuia ala egia? --Benetako pasadizoa. Arti Ipuin 66. Zertarako ondo ein; ondo-ondo
eingo banituke, benetako lorak diralakuan konejuren batek jango litxuke ta? SM Zirik 13. Uste al duzu erriagintariek,
benetako agintariek, alegia, beren oldez agintzen dutenik? Zait Plat 138. Bazan alde ederrik sofisten
ta benetako iakintzaleen artean, Platonen ustez. Ib. 125s. Zenbakiarekiko egiak dituzu neurriaren benetako lege
ta arau. Ib. 59. Orduan ara zijoazten, benetako egurra ematen zuten polizi etxe arretara! Ugalde Iltz 52.
Lenengo zumezko oboak lepo-inguruan iarri izkiezu, geiegi estutu gabe, ondoren, [...], benetako lepokoak ipiñi
ezazkiezu zekorrei. Ibiñ Virgil 97. Atoz, nere etxera, ta nere amak alaba benetakotzat artuko zaitu. NEtx LBB
162. Martiñek, ezkontzarako gauza etzan ordutik, ez Juanarekin eta ez beste iñungo emakumerekin sortu
zezakean benetako ezkontzarik. Ib. 35. Regoyosen lauko-faltsuak, guzurrezkoak, agertzen asi dirala esan eustan
museo bateko zuzendari jakintsu batek. [...] Komeni dana, lenbaitlen Regoyosen benetako kuadruen barri
emotea da. Alzola Atalak 139. Ikusirik zaldun jator aren oztasuna bere etxeko emakume guztiendako, itandu
zetsan beiñ, nola izan zeikian benetakua agiri gura eban oztasun aura. Etxba Ibilt 458. Egun orretan Lazkao-
Txikik / bazuen naiko laguna, / bizi zeraden arte guzian / aztuko're ez dezuna, / alakuari esaten zaio / benetako
maitasuna. Uzt Sas 271. Kristau benetakua Tolstoy zarra. Ib. Artalde-gudalostearen erdian barrena sartu zan,
eriosuan lantza-joka benetako etsaien aurka ariko balitz bezela egi-egitan. Berron Kijote 200s. Nork duda
lezake, gerokoan noizbait, nere egintza famatuen benetako kondaira argitaratzen danean, idazle jakintsu ark
onela ipiniko duanik. Ib. 42. Aldakuntza ori benetakoa den jakin behar, ala itxurakeria hutsa. MIH 132. Aipatu
ditudan xehetasunok, [...], garbiro azaltzen digute Olabide ez zela zinetako eta benetako euskaraz ari, saio
euskara edo euskara esperimental batean baino. Ib. 347. Jaiotzea gertatu zaigun hala-holako --baina benetako
eta egiazko-- Euskal herri honetan. Ib. 280.
v. tbn. (para textos anteriores a 1900) JJMg BasEsc 175. CatBus 46. Azc PB 346. Itz Azald 145.
- BENETAZKO. Auténtico. Siñeste au izan da erlijio jatorraren benetazko erroa, orpoa. Vill Jaink 21. Baiña
gizonak eztaki deus ere, eta eztakielako, eztauka benetazko aginterik ezeren gaiñean. Ib. 129.
benetasun, bentasun, mentasun (Añ). Seriedad, sinceridad, autenticidad. "Realidad, ingenuidad, verdad" Añ.
Cf. GMant Y 1933, 189: Erri onen eresi ta abestiak, benetasun eta oitura yarraigarriak, tal vez errata por
beretasun. Nolakoak izan bear du propositoaren benetasun ta sendotasunak? Mg CC 65. Poesiak, edertasun
eta xoiltasunez mamitua badago, benetasunez ernea badago, espiritua ber-sortu oi du. LMuj BideG 8.
Seriedad, formalidad. "Seso, cordura, formalidad, seriedad" PMuj. Benetasun andijaz esan eban osalari
ospatsubak. Kk Ab I 22. Zelan [aurkitu], eurakaz batera baebillen arerioa bentasun (seriotasun) andienagaz
ziñotsela: Giiiizonak, mundu onetan asko ikesteko asko bizi. Kk Ab II 12. Jai oriek [...] eragozpen gabe ospatu
alditzagun, nik [...] geren asmo ona, geren mentasun zintzoa [...] jakin-arazten dizut. Eguzk RIEV 1927, 427.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
804