Bar-Berpuru - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 4. lib.: bar-berpuru
eta reberentzia. OA 171. Erakutsi bear diogun benerazioa. Ib. 171. Bere natural on egokiagatik, bere
gurasoakiko ta beste guztiakiko txitez estimagarria izandu zan, ta estimazio au beneraziora laster igaro zan. Cb
Just 87. Beren prinzipe jabearen gorputz santua benerazio ta konsuelo andiaz bere errira eraman zuten. Cb Eg
II 194. Dago fidantxazko, benerazionezko sendimendietan, inbokatzen, errespetatzen tügülarik. CatLan 30.
Sandarén memória ta beneraziotán fundatu omenzé monasteriobát án Flandésen. LE JMSB 351. Beneraziñorik
andienean euki bear badozuez bere Jangoikoaren Ministro guztiak, [...] euren artean danen onik onena autu
bear dozue fietako zuen konzienzia. Añ LoraS 38. Goazen oraiñ agertzera Jesusi zor zazikan esker onak ta
benerazioa emateko zenbait bide eder. AA III 65. Orregaitik bada zor deutseegu imajiña onei honra ta
benerazinoe andija. JJMg BasEsc 68. Zelako errespetua zor ez jako Aingerubeen erregiñari? Ze benerazinoia
Espiritu Santubaren esposa ta Jesusen ama egiiazkuari? Ib. 69. [Gurutze Saindua] ohorezki altxatua izan da,
noiz eta ere Jainkoak bilhaka arazi nahi izan baitu mundu guziaren benerazionezko opxet bat. Jaur 407. Egin ere
zuten benerazio sagraduko orria urre txit garbizkoa. Ur Ex 39, 29. En DFrec hay un ej. de benerazio.
benerikatu. v. bedeinkatu.
1 beneta. Seriedad. "Beneta (V) proceder serio, según aquel dicho de Lekeitio: olgeteak benetea ekarten dau
gero, luego la broma trae la seriedad)" A Morf 154. --Olgetan aitaturiko destaiña mingarriak, benetan
esanikotzat artuten dozak ik. --Olgetan-benetan esan beti, Erroke; olgeteak benetea ekarten dau gero. A BeinB
73.
2 beneta. v. meneta.
benetakotasun (PMuj). Seriedad, formalidad. "Autenticidad" PMuj. Nortasun aundikoa zan, errespetu
aundikoa. Benetakotasunez egiten ebazan gauzak. Alzola Atalak 101.
benetalari. 1. Formal; sincero, veraz. "Ezetariko euskal-ikasterik eztaben Eibarko langille batek erderazko
'hombre serio, formal' euskeraz esan nairik gizon benetalarixa esan euskun" Alt Eusk 1920-21 (I), 34. Egiti ta
benetalari diranak nekez jaso oi dabe burua gizartean. Ibarg Geroko 166 (ap. DRA).
2. Susceptible, crédulo. "Ori neskiori ain da benetalarixa ezen, ezin jakola bapebe esan brometan. Dana
serixo-serixo artzen dau kotxauak" (V-gip).
benetan (V, G; Lar, Añ, H, Zam Voc), menetan. Ref.: A; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 273, 306,
307. Tr. Formas con m- inicial se encuentran en Lazarraga, CatLlo (menetako, pero benetan), Iztueta, Uriarte
(en CatArrig), Lardizabal y Antia. En DFrec hay 217 ejs. de benetan, todos ellos meridionales.
De verdad, de veras, en serio; realmente. "(De) veras", "seriamente", "(en) forma, realmente" Lar y Añ.
"Benetan, vraiment, sérieusement" H. "Seriamente, formalmente" A. "(Modo adv.). De veras" Etxba Eib. "De
veras" Iz ArOñ. "De verdad, de veras, firmemente. Benetan esaten dotsuet, oso asarre nago" Elexp Berg. "En
serio, sin bromas. Etxakon igartzen benetan ala brometan zebillen" Ib. "Benetan aspergarrixa da telebisiñua" Ib.
v. benaz. Tr. Documentado desde Lazarraga; es usado en el s. XIX por autores vizcaínos y, con menor
frecuencia, por guipuzcoanos; en el s. XX es de uso gral. al Sur, y se encuentra tbn. algún ej. septentrional.
Damu andia oi eben artu / biotz berean, menetan. Lazarraga 1147r. Graziaz betia zara, ta Jauna benetan
dago zugaz. CrIc 177. Euskaldunak bagara benetan, bizi biar dogu geure aasabak erakatsi deuskubezan
ekandubakaz. Mg PAb 55. Egijaz ta benetan, galdu dogu gizatzar a. Ib. 214. Eman niri, dio San Agustinek,
Jangoikoa benetan maite duen anima bat. Mg CC 226. Beste batzuek dira beldurrez daudenak komulgatu ezinda
eltxoren bat, edo benetan edo begitazioz igaro zatelako eztarritik. Ib. 228. Nekez jazoko da, benetan bat
Jangoikoagana biurtzea, sustraitik atera ta alde egiten ezpada bekatuzko okasiñoa. Añ LoraS 27s. Benetan
diñot, marai bat emongo eneukela euren garbitasun guztia gaitik. Ib. 173. Orra santifika bedi zure izena esaten
degunean, nolako biotza eta nolako deseoak eduki bear ditugun, egiaz eta benetan eskatzen degula aditzera
emateko. Gco I 413.Aztura gaiztoaz benetan damuturik bagaude. Gco II 5. [Ondo dakijeela] txantxeetan benetan
pekatu egiteko konbit klarubak; [...] ta geijago ikusiko dabeena. fB Olg 100. Senar emaztiak benetan nai
balebee, alkarren paltak iragoko lituke pazienzijagaz. fB Ic III 348. Benetan, Kristinaubak, alabanza andi bat
emoten deutsazu zeure burubari. Astar II 108. Zorakerija andija benetan! Itxumendi sinisezgarrija! Ib. 224. Nai
txantxetan zuazala infernura, nai benetan zuazala, bardin bardin erreko zaituz ango subak. Ib. 146. Aldatu bear
dozu / bizi-modu ori / benetan gura bozu / ondasunak euki. Zav Fab RIEV 1909, 38. Abrahamen senoa da leku
bat, [...], zeinetara benetan yatsi zan Jesu Kristo. CatLlo 25. Askotan esan zion, / ez irriz, benetan: / "Ez diat
lanik egin / nere egunetan". It Fab 54. Nork ote dauka bada / arrazoi onetan? / Ez batak, ez besteak, / diot nik
benetan. Ib. 164. Irizar jaunak ikusi zebanean maizterra arras mindurik menetan zebillela txit. Izt C 165. Gura
dozu egijaz ta benetan Jaungoikuagana biurtu? Ur MarIl 77. Eta [infernu] berau de, Jesukristo gure Jaune
egijez eta menetan yatsi zena. Ur CatArrig 75. Zeru-lurren jabea / gurutze orretan, / gure salbazio-eske / Aitari
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
801